آزمایش ژنتیکی تشخیص لوسمی پرومیلوسیتیک

این آزمایش برای تشخیص لوسمی پرومیلوسیتی غیر طبیعی/ گیرنده اسید رتینوئیک آلفا یا توالی ژن PML-RARA، استفاده می‌شود. این آزمایش برای کمک به تشخیص سرطان خون حاد پرومیلوسیتیک (APL) که توالی ژن PML-RARA در آن وجود دارد، برای راهنمایی درمان، نظارت بر پاسخ به درمان و نظارت بر عود بیماری، استفاده می‌شود. چند روش آزمایش مختلف برای ارزیابی PML-RARA در دسترس است و ممکن است برای اهداف مختلفی استفاده شود:

• فلورسانس در هیبریداسیون درجا (FISH) - ممکن است برای کمک به تشخیص APL و یا کمک به تعیین درصد سلول‌های خون یا مغز استخوان که حاوی ژن غیر طبیعی و همجوش شده PML-RARA هستند، استفاده شود. این روش آزمایش از پروب‌های دارای برچسب رنگ فلورسنت برای "روشن کردن" توالی ژن PML-RARA در زمان حضور آن، استفاده می‌کند. همچنین می‌توان از FISH برای تشخیص انواع مختلف جابه‌جائی‌های درگیر کننده‌ی RARA و ژن‌های دیگر به غیر از PML استفاده کرد. این ممکن است به شناسایی بازآرایی‌های مقاوم در برابر دارو (مقاوم در برابر ATRA) کمک کند.

• یک آزمایش مولکولی (واکنش زنجیره‌ای پلیمر از کمی در روش real-time، RQ-PCR) ممکن است برای کمک به تشخیص اولیه APL، انجام شود. آزمایش PML-RARA PCR کمی است، یعنی یک برآورد کلی از تعداد توالی ژن PML-RARA موجود در نمونه‌های خون و یا مغز استخوان فرد را ارائه می‌دهد. آزمایش PML-RARA PCR به طور معمول در زمان تشخیص اولیه برای تعیین مقدار پایه و سپس به صورت دوره‌ای برای کنترل واکنش فرد به درمان و در صورت دستیابی به بهبودی، برای کنترل مجدد عود، انجام می‌شود. PCR فقط همجوشی PML-RARA را تشخیص می‌دهد و ترکیب نادرتر RARA با ژن دیگر را تشخیص نمی‌دهد.

• تجزیه و تحلیل کروموزوم - (آنالیز سیتوژنتیک استاندارد) برای تشخیص ناهنجاری‌های کروموزومی (به عنوان مثال، جابه‌جایی، حذف، افزایش یا از دست دادن کروموزوم) ممکن است به تشخیص APL کمک کند. این روش آزمایش شامل ارزیابی کروموزوم‌های شخص در زیر میکروسکوپ برای تشخیص ناهنجاری‌های ساختاری و یا عددی است. سلول‌های موجود در نمونه خون یا مغز استخوان مورد بررسی قرار می‌گیرند تا مشخص شود آیا انتقال کروموزوم (15،17) PML-RARA t  وجود دارد یا خیر. این روش می‌تواند ترکیب نادرتر RARA با ژنی غیر از PML را تشخیص دهد؛ بنابراین اگر یکی از روش‌های دیگر آزمایش منفی باشد اما پزشک همچنان به شدت به APL مشکوک باشد، ممکن است از این روش استفاده شود.

در صورت مشکوک بودن پزشک به وجود سرطان خون در یک فرد و در تلاش برای تشخیص یا رد APL، آزمایش PML-RARA اغلب همراه با سایر آزمایشات خون و یا مغز استخوان انجام می‌شود. برخی از این آزمایشات دیگر ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• شمارش کامل خون (CBC) - تعداد هر نوع سلول خونی را ارزیابی می‌کند
• شمارش گلبول های سفید خونی - انواع مختلف گلبول‌های سفید خون را شناسایی و شمارش می‌کند
• اسمیر خون - سلول‌های خونی زیر میکروسکوپ بررسی می‌شوند
• ایمونوفنوتیپ - سلول‌ها را بر اساس نشانگرها (آنتی‌ژن‌ها) در سطح سلول‌ها طبقه‌بندی می‌کند

آزمایش هنگامی انجام می‌شود که پزشک مشکوک به وجود APL در فرد باشد. آزمایش اولیه ممکن است زمانی مشخص شود که در آزمایشات فردی یافته‌های غیر طبیعی در شمارش کامل خون (CBC) و یا لام خون مانند افزایش یا کاهش تعداد گلبول‌های سفید خون، کاهش پلاکت‌ها، کاهش گلبول‌های قرمز و گلبول‌های سفید غیر طبیعی و نابالغ بنام پرومیلوسیت‌های لوسمیک و علائم غیر اختصاصی که ممکن است مربوط به سرطان خون باشد، وجود داشته باشد مانند:

• خستگی یا ضعف
• رنگ پریدگی پوست
• کاهش وزن بدون دلیل
• درد مفصل یا استخوان و یا بزرگ شدن طحال
• خونریزی بیش از حد، کبودی یا لخته شدن خون غیرعادی

در اوایل بیماری APL، ممکن است فرد بدون علامت و یا با علائم کمی همراه باشد. با گذشت زمان و افزایش جمعیت سلول‌های خونی در مغز استخوان و افزایش تعداد سلول‌های غیر طبیعی لوسمی، فرد ممکن است دچار کم خونی، خونریزی طولانی مدت و عفونت‌های مکرر شود. افراد مبتلا به APL  ممکن است خونریزی و لخته شدن نامناسب خون را در صورت ابتلا به انعقاد داخل عروقی منتشر (DIC) (یک عارضه بالقوه تهدید کننده زندگی برای فرد دارای APL ) تجربه کنند. هنگامی که APL تشخیص داده شد، آزمایش مولکولی PML-RARA به صورت دوره‌ای برای نظارت بر پاسخ به درمان و نظارت بر سلول‌های لوسمی که پس از درمان باقی می‌مانند (حداقل بیماری باقی‌مانده) یا عود بیماری، انجام می‌شود.

هنگامی که توالی ژن PML-RARA تشخیص داده نشود و پزشک مشکوک به باز آرایی دیگری از جمله ژن RARA باشد، ممکن است گاهی اوقات تجزیه و تحلیل سیتوژنتیک استاندارد انجام شود.

اگر شخصی دارای پرومیلوسیت غیرطبیعی در خون و مغز استخوان باشد و توالی ژن PML-RARA داشته باشد، در این صورت فرد مبتلا به APL تشخیص داده می‌شود.

وجود PML-RARA به این معنی است که فرد احتمالا از درمان با اسید رتینوئیک تمام ترانس (ATRA) بهره خواهد برد. این دارویی است که می‌تواند به سلول‌های لوسمی پرومیلوسیتیک کمک کند تا همچنان تمایز یافته و بالغ شوند. ATRA به طور معمول در مواردی که ژن همجوشی PML-RARA وجود دارد، موثر است. درصد کمی از افراد مبتلا به APL، بین RARA و ژن دیگری همجوشی دارند و بسته به ژن شریک درگیر ممکن است از درمان ATRA بهره‌مند بشوند یا نشوند.

هنگام پیگیری و نظارت بر درمان، کاهش مقدار PML-RARA در خون یا مغز استخوان با گذشت زمان به معنای پاسخ دادن فرد به درمان است. اگر تعداد سلول‌هایی که PML-RARA دارند پایین‌تر از حد تشخیص آزمایش بیایند و تعداد سلول‌های خونی فرد طبیعی باشد، در این صورت فرد در حال بهبود است. افزایش سطح PML-RARA با گذشت زمان نشانگر پیشرفت یا عود بیماری است.

اگر فرد مبتلا به APL از نظر توالی ژن PML-RARA مثبت نباشد، در این صورت ممکن است به آن فرد ATRA درمانی داده نشود و از آزمایش مولکولی PML-RARA نمی‌توان برای نظارت بر فرد استفاده کرد.

ابتدا نمونه‌ی خون و مغز استخوان به عنوان بخشی از فرآیند تشخیص اولیه مورد ارزیابی قرار می‌گیرند، اما نظارت و پیگیری غالبا بر روی نمونه‌های خون انجام می‌شود. تنوع قابل توجهی در بین آزمایشگاه‌ها در استفاده از روش‌های مختلف آزمایشگاهی وجود دارد. بنابراین برای فرد مبتلا به APL، در صورت امکان آزمایش مولکولی PML-RARA باید توسط همان آزمایشگاه انجام شود. افزایش و کاهش سطح PML-RARA معمولا مهم‌تر از نتیجه‌ی یکبار آزمایش است.

احتمال دارد. به عنوان مثال ژن همجوشی BCR-ABL یک تغییر ژنتیکی جابه‌جایی است که با کروموزوم‌های مختلف و لوسمی‌های مختلف، یعنی لوسمی میلوژن مزمن (CML) و لوسمی لنفوبلاستیک حاد (ALL) همراه است.

خیر. این تغییر ژنتیکی تغییری است که در طول زندگی فرد به دست می‌آید و به ارث نمی‌رسد.

آزمایش فقط وقتی در نظر گرفته می‌شود که پزشک به وجود APL مشکوک باشد یا بخواهد آن را رد کند. APL نوع فرعی لوسمی حاد میلوئیدی (AML) است. اکثر افراد مبتلا به سرطان خون توالی ژن PML-RARA نخواهند داشت.

این بستگی به آزمایشگاهِ محل انجام تست دارد. آزمایش PML-RARA به تجهیزات و تخصص ویژه‌ای نیاز دارد. این آزمایش باید توسط آزمایشگاه تخصصی بیمارستان یا آزمایشگاه مرجع انجام شود و ممکن است چندین روز طول بکشد تا نتایج بدست آید.