تست موتیلیتی باکتری: روش انجام و نتایج
موتیلیتی [1] باکتری عبارت است از توانایی یک باکتری برای حرکت با استفاده از تاژک منحصر به فرد یا توسط فیبریل‌های [2] خاصی که باعث ایجاد حرکت باکتری می‌شوند. تست موتیلیتی آزمایشی است که به کمک آن می‌توان بین جنس و گونه‌های باکتری تمایز قائل شد و گونه‌های متحرک و غیر متحرک را تشخیص داد. در ادامه این مطالب قصد داریم اطلاعاتی در رابطه با تست موتیلیتی باکتری ارائه کنیم. پس در ادامه با ما همراه باشید.
اصول تست موتیلیتی
همانطور که در قسمت مقدمه نیز گفته شد، تست موتیلیتی باکتری یکی از آزمایش‌های مهم برای تمایز گونه‌های باکتریایی (گونه‌های متحرک از غیر متحرک) است. برای بررسی این ویژگی باکتری‌ها، آزمایش‌های مختلفی اعم از تست‌های بیوشیمیایی و بررسی‌های میکروسکوپی وجود دارد. اگر کشت تازه‌ای از باکتری‌ها در دسترس باشد، بررسی میکروسکوپی، دقیق‌ترین روش برای تعیین تحرک باکتری‌ها است و روش ” قطره معلق [3]” یک روش میکروسکوپی متداول است.
در این روش يك قطره سرم فيزيولوژی يا آب مقطر روي لام قرار گرفته و مقدار کمی از كلني‌هاي تازه باكتريایی با این قطره ترکیب می‌شوند. سپس با استفاده از خمير هماتوكريت يا پنبه، حلقه‌اي به ضخامت حدودا 4 ميلي‌متر روی لام ایجاد می‌شود و در نهایت لام زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در صورت متحرک بودن باکتری، هريك از باكتري‌ها نسبت به باكتري‌هاي همجوار در حال تغيير موقعيت مداوم دیده می‌شوند.
گاهی اوقات ارگانیسم در یک محیط نیمه جامد در یک خط مستقیم از مرکز لوله تلقیح شده و انکوباسیون می‌شود. محیط کشت SIM (محیط حرکتی سولفید ایندول [4]) عمدتا برای این منظور استفاده می‌شود. SIM یک محیط افتراقی ترکیبی است که سه پارامتر کاهش گوگرد [5]، تولید ایندول [6] و تحرک را آزمایش می‌کند. این محیط کشت دارای قوام بسیار نرمی است که به باکتری‌های متحرک اجازه می‌دهد به آسانی به کمک تاژک حرکت کرده و باعث کدر شدن محیط کشت شوند.
به منظور بررسی متحرک بودن باکتری، کشت باکتریایی روی آگار SIM با استفاده از یک لوپ فلزی استریل، تلقیح می‌شود. اگر باکتری از نوع متحرک باشد، تحرک باکتریایی با یک منطقه رشد پراکنده که از خط تلقیح خارج می‌شوند، مشهود است. برخی از باکتری‌ها در کل محیط رشد می‌کنند، در حالی که برخی دیگر تنها در مناطق کوچکی حرکت کرده و کمی از خط تلقیح خارج می‌شوند.
باکتری‌های غیر متحرک فقط در ناحیه‌ای که تلقیح می‌شوند رشد می‌کنند.
در ادامه این مطلب قصد داریم تست موتیلیتی باکتری را روی محیط کشت SIM بررسی کنیم.
محیط کشت سولفید ایندول (SIM)
همانطور که در قسمت‌های قبل گفته شد، از محیط کشت SIM برای نشان دادن تحرک باکتری استفاده می‌شود. رشد باکتری‌های متحرک در لوله حاوی این محیط کشت باعث ایجاد کدورت در محیط می‌گردد، در حالی که موجودات غیر متحرک فقط در امتداد خط تلقیح رشد خواهند کرد. برای بررسی تحرک باکتری از آگار تری فنیل تترازولیوم [7] (TTC) نیز می‌توان استفاده نمود. تترازولیوم یک نمک بی‌رنگ است که با متابولیسم باکتری قرمز رنگ می‌شود.
برای آماده‌سازی یک لیتر محیط کشت SIM، ترکیبات زیر لازم است:
- پانکراتیت دایجست کازئین (Pancreatic digest of casein)………………….. 20/0 گرم
- پپتیک دایجست بافت حیوانی (Peptic digest of animal tissue)…………… 6/1 گرم
- آگار …………………………………………………………………………………. 3/5 گرم
- Fe(NH4)2(SO4)2·6H2Oء……………………………………………………….. 0/2 گرم
- Na2S2O3·5H2Oء ……………………………………………………………….. 0/2 گرم
pH محلول در دمای 25 درجه سانتی گراد: 0.2 ± 7.3
مراحل انجام تست تحرک باکتری
برای انجام تست تحرک باکتری در محیط کشت نیمه جامد، مراحل زیر را طی کنید:
- یک لوپ استریل را به کلنی‌های درون کشت باکتریایی تماس دهید. بهتر است کشت باکتریایی تازه بوده و تنها 18 الی 24 ساعت از آماده‌سازی آن گذشته باشد.
- لوله حاوی محیط کشت نیمه جامد SIM را بردارید. برای آزمایش تحرک روی باکتری‌های بی‌هوازی می‌توان از محیط تازه تهیه شده حاوی 1٪ گلوکز استفاده کرد.
- لوپ را در مرکز لوله و تا نصف عمق محیط کشت فرو ببرید.
- لوله‌ها را در دمای 35 تا 37 درجه سانتی‌گراد انکوباسیون کنید. کشت را به مدت 7 روز به صورت روزانه بررسی کنید.
بررسی نتایج تست تحرک باکتری
برای تعیین متحرک بودن باکتری، لوله را زیر نور مشاهده کنید.
رشد باکتری‌های غیر متحرک عموماً محدود به مرکز محیط کشت و خطی است که لوپ در محیط فرو برده شده است. باکتری‌های غیر متحرک حاشیه‌های کاملاً مشخصی دارند و محیط اطراف آن‌ها کاملاً شفاف است.
باکتری‌های متحرک به طور معمول رشد پراکنده‌ای دارند و در سراسر محیط پخش می‌شوند. در نتیجه محیط کشت، کدر و مات دیده می‌شود.
توضیحات تکمیلی
سویه‌های کلبسیلا موکوئیدی [8] ممکن است یک واکنش متحرک مثبت کاذب در محیط کشت ایجاد کنند. سویه‌های مخاطی ظاهری کدر ایجاد می‌کنند که اغلب با تحرک اشتباه گرفته می‌شود.
اگر تاژک‌های باکتریایی در اثر حرارت دادن یا تکان خوردن آسیب ببینند، ممکن است نتایج کاذب منفی ایجاد شود. چنین شوک‌هایی ارگانیسم را بی‌حرکت می‌کند.
برخی از میکروارگانیسم‌ها در دمای 35 تا 37 درجه پروتئین تاژکی تولید نمی‌کنند اما در دمای 22 درجه سانتی گراد از خود تحرک نشان میدهند.
تری فنیل تترازولیوم کلراید [9] ممکن است برای برخی از باکتری‌های خاصیت بازدارندگی داشته باشد.
جمع‌بندی
شناسایی گونه باکتریایی در تشخیص بیمـاري‌هـای عفونی مختلف که در اثر باکتری‌ها ایجاد می‌شوند و به طبع آن تجویز داروی مناسب بسیار حائز اهمیت است. تست موتیلیتی یا تست تحرک باکتری یکی از آزمایش‌های مهمی است که برای تشخیص گونه‌های متحرک و غیر متحرک باکتریایی استفاده می‌شود. در این مطلب سعی کردیم مروری بر روش انجام آزمایش تحرک باکتری و نتایج حاصل از آن داشته باشیم. امیدواریم این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد.
