روز جهانی اهداکنندگان خون: شما هم می‌توانید نجات دهنده‌ی جان انسان‌ها باشید

انتقال خون هر ساله جان میلیون‌ها نفر را در سراسر دنیا نجات می‌دهد. خون و محصولات خونی در کمک به مادرانی که از خونریزی مرتبط با بارداری و زایمان رنج می‌برند، کودکانی که به دلیل بیماری مالاریا و یا سوء تغذیه به کم‌خونی شدید مبتلا هستند، بیمارانی که دارای اختلالات خونی و مغز استخوان می‌باشند، افرادی که دچار اختلالات ارثی هموگلوبین و نقص سیستم ایمنی هستند، قربانیان تروما، موارد اورژانسی، مصدومان حوادث طبیعی و تصادفات و همچنین بیمارانی که تحت درمان‌های پیشرفته جراحی و پزشکی هستند، نقش اساسی را ایفا می‌کند.

اگرچه نیاز به خون و فرآورده‌های خونی یک نیاز جهانی است، اما میزان دسترسی به خون و محصولات خونی سالم در کشورهای مختلف، تفاوت بسیاری دارد.

سازمان‌های انتقال خون در بسیاری از کشورها با چالش‌های بسیاری به منظور تامین خون و فرآورده‌های خونی کافی و همین‌طور تضمین کیفیت و سلامت آن روبرو هستند.

در ماه می سال ۲۰۰۵ و در حین برگزاری پنجاه و هشتمین مجمع بهداشت جهانی، وزرای بهداشت کشورهای جهان بیانیه‌ی مشترکی را در زمینه‌ی تعهد و حمایت از اهدای خون داوطلبانه به امضا رساندند و طی قطعنامه‌ای روز ۱۴ ژوئن (25 خرداد) را به نام روز جهانی اهداکنندگان خون^[1] نام‌گذاری کردند.

هدف از این رویداد که به صورت سالیانه برگزار می‌شود، تقدیر از اهداکنندگان بدون چشمداشت خون و همچنین افزایش آگاهی مردم از نیاز مستمر به اهدای خون است. سازمان بهداشت جهانی در هر سال شعاری را برای این روز انتخاب کرده و به منظور اطلاع‌رسانی نسبت به انتشار آمار و اطلاعات اقدام می‌نماید. در ادامه مروری بر روز جهانی اهداکنندگان خون 2020 خواهیم داشت.

دسترسی به فرآورده‌های خونی سالم، از اهدا تا انتقال

انتقال خون موجب نجات جان افراد زیادی در سراسر دنیا می‌شود. اما بسیاری از بیمارانی که به خون نیاز دارند، به خون سالم دسترسی ندارند و این کمبود تهدیدی برای جان انسان‌ها تلقی می‌شود. به همین دلیل است که تأمین خون ایمن و کافی باید در دستورالعمل‌ها و زیرساخت‌های بهداشتی هر کشوری قرار گیرد و بخش جدایی‌ناپذیری از سیاست دولت‌ها باشد. به توصیه‌ی سازمان بهداشت جهانی (WHO) و برای اطمینان از ایمنی فرآورده‌های خونی، کلیه فعالیت‌های مربوط به جمع‌آوری خون، آزمایش، پردازش، ذخیره و انتقال آن باید بر اساس استانداردهای ملی و از طریق سازمان‌ها و شبکه‌های یکپارچه تأمین خون، انجام شود و تحت نظارت ملی و چارچوب قانونی باشد.

الف. چه کسانی می‌توانند خون اهدا کنند؟

اکثر افرادی که در سلامتی کامل به سر می‌برند، می‌توانند خون اهدا کنند. به طور کلی در سراسر جهان 3 گروه افراد وجود دارند که خون خود را اهدا می‌کنند:

• داوطلبین اهدای خون
• خانواده و بستگان شخصی که به خون نیاز دارد
• کسانی که خون خود را در برابر گرفتن پول اهدا می‌کنند

بر اساس بررسی‌های انجام شده، داوطلبین اهدای خون در بین این 3 دسته، امن‌ترین گروه اهدا کنندگان هستند و میزان شیوع عفونت‌های خونی در این گروه کمتر از سایرین است. به همین دلیل بر اساس یک قطعنامه، سازمان بهداشت جهانی خواستار این است که دولت‌ها، سیستم انتقال خون کشور خود را بهبود بخشند و  افراد را برای اهدای خون داوطلبانه و نجات جان هم نوعان خود تشویق کنند.

به منظور اینکه شخصی بتواند خون اهدا نماید، الزاماتی وجود دارد. در زیر به بررسی برخی از این الزامات پرداخته‌ایم:

۱- سن

• سن شخص اهدا کننده‌ی خون باید بین ۱۸ تا ۶۵ سال باشد.
• قوانین ملی برخی از کشورها به افراد ۱۶ الی ۱۷ سال در صورتی که دارای شرایط فیزیکی و هماتولوژی مورد نیاز باشند، اجازه می‌دهد تا خون اهدا نمایند.
• در برخی از کشورها شخص بالای ۶۵ سال در صورت صلاح‌دید پزشکان به عنوان اهدا کننده‌ی خون پذیرفته می‌شود. در برخی دیگر از کشورها حداکثر سن اهدا کننده‌ی خون، ۶۰ سال تعیین شده است.

۲- وزن

فرد اهدا کننده‌ی خون باید حداقل ۵۰ کیلوگرم وزن داشته باشد.

تذکر: در برخی از کشورها، اهدا کننده‌ی خون کامل^[2] باید حداقل ۴۵ کیلوگرم وزن داشته باشد تا بتواند ۳۵۰ میلی‌لیتر خون اهدا نماید.

۳- وضعیت سلامتی

• شخص در زمان اهدای خون باید در وضعیت سلامت مناسبی قرار داشته باشد.
• چنانچه شخصی مبتلا به سرماخوردگی، گلو درد، آنفلوانزا، تبخال و دیگر عفونت‌ها باشد، نمی‌تواند خون اهدا نماید.
• در صورتی که شخصی بدن خود را تتو و یا پیرسینگ کرده باشد، تا ۶ ماه نمی‌تواند خون اهدا نماید. چنانچه پیرسینگ توسط شخصی حرفه‌ای و دارای تاییدیه صورت گرفته باشد و تورم ناشی از آن به صورت کامل بعد از عمل رفع شده باشد، شخص می‌تواند پس از ۱۲ ساعت خون اهدا نماید.
• شخصی که به منظور ترمیم جزئی دندان به دندان پزشک مراجعه کرده است، تا ۲۴ ساعت نمی‌تواند خون اهدا نماید. در صورت عمل جراحی دندان، شخص تا ۱ ماه نباید خون اهدا نماید.
• در صورتی که میزان هموگلوبین خون شما از حد مینیمم کمتر باشد، نباید خون اهدا نمایید. در بسیاری از کشورها میزان مینیمم هموگلوبین خون برای خانم‎‌ها g/dlء۱۲ برای آقایان g/dlء۱۳ تعیین شده است.

ب. غربالگری خون به چه معناست؟

به توصیه‌ی سازمان بهداشت جهانی، تمامی خون‌های اهدا شده، پیش از انتقال، باید بررسی و غربالگری شوند تا شیوع عفونت‌های قابل انتقال از طریق انتقال خون، مانند HIV، هپاتیت B، هپاتیت C و سفلیس کاهش یابد.

ج. آیا فقط می‌توان خون کامل را اهدا نمود؟

پس از غربالگری، خون جمع آوری شده را می‌توان در کیسه‌های حاوی ماده ضدانعقاد ذخیره کرد و در صورت نیاز آن را به بیماران و مصدومین تزریق نمود. این انتقال خون را با عنوان “انتقال خون کامل” می‌شناسند. با این وجود، چنانچه اجزای خون از جمله گلبول‌های قرمز، پلاکت‌ها، پلاسما و كرايو پرسيپيتات^[3] (رسوب سرد) پردازش شوند، می‌توان استفاده‌ی بهتر و موثرتری از خون اهدا شده نمود و به این ترتیب به بیش از یک بیمار کمک نمود.

در رابطه با انتقال فرآورده‌های خونی مقاله‌ای با عنوان “روز ملی انتقال خون: اهدای پلاکت، نجات بیماران بیش‌تر” آماده کرده‌ایم که شما را به خواند آن در مجله‌ی شرکت پل‌ایده‌آل پارس دعوت می‌نماییم.

پیام روز جهانی اهداکنندگان خون

• هر چند ثانیه، یک نفر، در جایی از دنیا نیاز به خون دارد.
• انتقال خون و انتقال فرآورده‌های خونی هر ساله جان میلیون‌ها نفر را نجات می‌دهد.
• سلامتی جزئی از حقوق بشر است. هر شخصی در هر جای جهان و در زمان مورد نیاز، باید بتواند به انتقال خون سالم دسترسی داشته باشد.
• به منظور تضمین دسترسی افراد جامعه به خون و فرآورده‌های خونی سالم، اهدای خون مستمر و منظم در سراسر جهان مورد نیاز است.
• تضمین از سلامتی و تندرستی اهداکنندگان خون، موضوعی مهم و حیاتی است.
• دسترسی به خون و فرآورده‌های خونی سالم، موضوعی حیاتی برای پوشش همگانی سلامت است و جزئی کلیدی از یک سیستم سلامت موثر محسوب می‌شود.
• نیاز به خون و فرآورده‌های خونی، یک نیاز جهانی است اما میزان دسترسی به خون و فرآورده‌های آن، بسته به کشور و منطقه‌ی جغرافیایی، تفاوت بسیاری دارد.
• سازمان‌های انتقال خون در بسیاری از کشورهای جهان در تامین خون و فرآورده‌های خونی مورد نیاز و همچنین تضمین از سلامت آن با چالش روبرو هستند

روز جهانی اهداکنندگان خون : مروری بر سال گذشته

روز جهانی اهداکنندگان خون 2020

سازمان بهداشت جهانی موضوع روز جهانی اهداکنندگان خون 2020 را “خون سالم ، نجات بخش زندگی است^[4]” در نظر گرفته و شعار “خون اهدا کنید و دنیا را به مکانی سالم‌تر تبدیل کنید^[5]” را  برای این روز انتخاب کرده است. هدف از انتخاب چنین شعاری، تمرکز بر روی نقشی است که یک فرد اهدا کننده می‌تواند در جهت بهبود سلامت دیگران در جامعه ایفا کند.

اهداف روز جهانی اهداکنندگان خون 2020 عبارتند از:

• تجلیل و تشکر از افرادی که به صورت داوطلبانه خون اهدا می‌کنند و تشویق سایرین برای اهدای خون و فرآورده‌های خونی
• تأکید بر لزوم اهدای خون سالانه و دسترسی سریع و کافی خون سالم
• توجه به مشاركت اهداكنندگان به عنوان یک عامل مهم در بهبود سلامت جوامع
• نشان دادن نیاز دسترسی جهانی به انتقال خون سالم و نقش آن در ارائه خدمات درمانی مؤثر و دستیابی به هدف پوشش همگانی سلامت
• حمایت و پشتیبانی در سطح ملی، منطقه‌ای و جهانی برای سرمایه گذاری، تقویت و حفظ برنامه‌های ملی انتقال خون

میزبانی روز جهانی اهداکنندگان خون ۲۰۱۹

سازمان بهداشت جهانی موضوع روز جهانی اهداکنندگان خون ۲۰۱۹ را “اهدای خون و دسترسی همگانی به تزریق خون سالم به عنوان بخشی از پوشش همگانی سلامت” اعلام کرده و شعار این روز را “خون سالم برای همگان” انتخاب نموده بوده.

این سازمان بر این عقیده بود که موضوع و شعار انتخاب شده، باعث تشویق و ترغیب افراد به اهدای خون به صورت مستمر می‌شود.

هر سال کشوری به عنوان میزبان روز جهانی اهداکنندگان خون انتخاب می‌شود که میزبانی سال 2019 را کشور روآندا بر عهده داشت. روز جهانی اهداکنندگان خون ۲۰۱۹ در شهر کیگانی روآندا برگزار شد.

واژه‌نامه: