آزمایش پوست با چراغ وود

دکتر محمد قهری

چراغ وود در سال 1903 توسط رابرت ویلیام وود اختراع شد و اولین کاربرد آن در درماتولوژی در سال 1925 برای تجسس عفونت قارچی مو انجام گرفت. چراغ وود دارای تابش نور فرابنفش با طول موج 290 الی 320 (UVB) و یا طول موج بین 320 الی 400 و بطور متوسط 365 نانومتر (UVA) می‌باشد. پوست سالم فلوئورسانس آبی رنگ نشان می‌دهد زیرا کلاژن، الاستین، کوآنزیم ها و ترکیبات دیگری که در پوست سالم هستند دارای خاصیت فلئورسانس تحت تابش UVA می‌باشند.

برای آزمایش ضایعات پوستی با استفاده از چراغ وود مراحل زیر را انجام دهید:

1. ناحیه پوستی مورد آزمایش قبلا شستشو داده نشده و از مواد آرایشی استفاده نشده باشد، مواد ضد عرق یا کرم‌های مرطوب کننده نیز استفاده نشده باشند زیرا ممکن است فلوئورسانس نشان داده و نتایج مثبت کاذب حاصل شود.
2. پوست در حالت نرمالِ خودش مورد آزمایش قرار می‌گیرد.
3. ابتدا چراغ وود را روشن کرده و اجازه دهید حدود یک دقیقه گرم شود.
4. آزمایش در اتاق تاریک انجام شود و یا اینکه کلیه لامپ‌های اتاق خاموش شوند. پرده‌ها کشیده شده و کرکره‌ها را کاملا ببندید تا محیط اطراف به اندازه کافی تاریک شود.
5. کمی صبر نموده تا با تاریکی عادت نمایید سپس برای چند ثانیه پوست را با چراغ وود معاینه کنید. لامپ باید در فاصله‌ی 10 تا 30 سانتی‌متری از پوست قرار گیرد. آزمایش بدون درد است.

از چراغ وود برای شناسایی وسعت نواحی پیگمانته شده و یا دپیگمانته شده و نیز برای آشکار کردن فلوئورسانس استفاده می‌شود. پوست سالم و نرمال به رنگ آبی ملایم دیده می‌شود و نقطه‌های سفیدی در نواحی که پوست دارای ضخامت است و نقاط زرد رنگ در نواحی که چرب یا روغنی است و نقطه‌های ارغوانی در نواحی که پوست دهیدره است نشان داده می‌شود. اگر یک اختلال پیگمانی قابل توجه دیده شود و یا ناحیه‌ای با فلوئورسانس مشخص دیده شود بعنوان نتیجه مثبت گزارش می‌گردد.

کدام یک از امراض یا اختلالات با چراغ وود شناسایی می‌شود؟

در حالاتی که با افزایش پیگمانتاسیون (ملاسما، پیگمانتاسیون بعد از التهاب) پوست مواجه هستیم برای تعیین اینکه آیا پیگمانتاسیون اپیدرمال (پیگمانتاسیون با چراغ وود افزایش می‌یابد) است یا درمال (میزان و مقدار پیگمانتاسیون با آزمایش چراغ وود فرقی نمی‌کند) از این ابزار استفاده می‌شود. لزیون‌های پیگمانته در آزمایش چراغ وود دارای مرز و حاشیه واضح است زیرا نور با افزایش ملانین جذب می‌شود. از دست رفتن پیگمانتاسیون پوست (مانند ویتیلیگو، ماکول‌های ash-leaf در توبروز اسکلروزیس، و هایپوملانوزیس Ito) برای شناسایی نواحی گرفتار شده در افرادی که رنگ پوست روشنی دارند نیز از موارد کاربرد چراغ وود می‌باشند. پوست هایپوپیگمانته در زیر نور کم حاشیه واضحی داشته و فلوئورسانس آبی سفید روشنی دارد (یا گاهی زرد مایل به سبز) که مربوط به تجمع بایوپترین‌ها (Biopterins) است. در مقابل نواحی که جریان خون کاهش یافته‌ای دارند بدون تغییر باقی می‌مانند. (بایوپترین‌ها مشتقات پترین هستند که در بسیاری از گونه‌های جانوری و در برخی از قارچ‌ها و باکتری‌ها بعنوان کوآنزیم‌های آنزیم‌های اندوژنوس عمل می‌کنند. بایوپترین‌ها بعنوان کوفاکتور برای آمینواسید هیدروکسیلازهای آروماتیک عمل می‌کنند که در سنتز تعدادی از نوروترانسمیترها شامل دوپامین، نوراپی نفرین، اپی نفرین، و سروتونین درگیر می‌باشند).

پیتریازیس ورسیکالر: راش‌های ماندگار با پوسته‌ی کم در حالت فعال فلورسانس زرد یا نارنجی می‌دهد (تصویر شماره 2).

فولیکولیت مالاسزیا: فولیکول‌های مو فلورسانس آبی مایل به سفید نشان می‌دهند.

کچلی سر: پوسته‌ها و نواحی مبتلا به عفونت قارچی (گونه‌های میکروسپوروم از قبیل میکروسپوروم کانیس، میکروسپوروم ادوئینی، میکروسپوروم فروجینوم، میکروسپوروم دیستورتوم) فلورسانس آبی – سبز دارند و تریکوفیتون شوئن لاینی فلورسانس آبی تیره می‌دهد.

اریتراسما: ضایعات مربوط به اریتراسما در صورتی که قبل از آزمایش با چراغ وود شستشو نشده باشند با فلورسانس قرمز مرجانی خود را نشان می‌دهند (تصاویر شماره 4 و 5 و 6).

سودوموناس در فولیکولیت و عفونت زخم ناشی از سودوموناس فلورسانس سبز رنگ مشاهده می‌شود (تصویر شماره 7).

آکنه: فلورسانس نارنجی – قرمز (مربوط به پروپیونی باکتری‌ها در فولیکول‌های مو) می‌دهد.

پورفیری موجب فلورسانس قرمز – صورتی در پوست (porphyria cutanea tarda) یا در دندان‌ها (erythropoetic porphyria) می‌شود.

رعایت نکات ایمنی در استفاده از چراغ وود

نور ساطع شده از چراغ وود مضر نیست و موجب سوختگی یا آسیب پوست نمی‌شود. با توجه به اینکه زمان معاینه‌ی پوستی نیز کوتاه و مختصر است حتی در افرادی‌که پوست حساسی دارند موجب آسیب نمی‌شود. تنها در مواقعی که نیاز به معاینه‌ی پوست صورت وجود دارد از بیمار خواسته می‌شود که چشمان خود را بسته نگاه دارد.

آیا لامپ وود به پوست آسیب می رساند؟

نور ساطع شده از چراغ وود بدون ضرر است و موجب آسیب پوست نرمال یا حالت آفتاب سوختگی نمی‌شود. امکان دارد که در فردی که حساسیت بسیار زیاد به نور داشته باشد (extreme photosensitivity) باعث ایجاد راش در پوستی که با آن مواجه شده بگردد. با این حال آزمایش با چراغ وود معمولا خیلی کوتاه است و موجب آسیب حتی در افراد بسیارحساس (photosensitivity) نمی‌شود. هنگام آزمایش ناحیه‌ی صورت، عاقلانه است که از بیمار بخواهیم چشمان خود را ببندد.

 سایر موارد استفاده از لامپ وود

 لامپ وود موارد کاربرد متنوعی علاوه‌بر آزمایشات پوستی دارد که در زیر به‌صورت فهرست‌وار به آنها اشاره می‌شود.

• در آزمایشگاه بیوشیمی برای جستجوی علائم پورفیری در گلبول‌های قرمز (پروتوپورفیری اریتروپوئتیک)، ادرار و مدفوع (پورفیری کوتانئا تاردا)
• در آزمایشگاه بیولوژی ملکولی ممکن است از لامپ وود برای سنجش ترکیبات با تگ فلورسنتی استفاده شود.
• زیبایی‌شناسان (Aestheticians) از آن برای بررسی علائم پیر شدن پوست (ageing skin) و سایر معایب استفاده می‌کنند.
• افتالمولوژیست‌ها برای جستجوی خراش‌ها و اجسام خارجی در قرنیه چشم از آن استفاده می‌کنند.
• دامپزشکان برای آزمایش حیوانات اهلی و دست آموز از نظر عفونت باکتریال، قارچی یا انگلی از لامپ وود استفاده می‌کنند.
• در پزشکی قانونی برای آزمایش صحنه‌های جرم و البسه برای تجسس وجود مایع منی، ادرار استفاده می‌شود.
• ادرار یا مدفوع حیوانات دست آموز یا جوندگان با کمک لامپ وود به آسانی آشکار می‌شوند.
• فرسودگی فلزی را می‌توان با استفاده از مایع فلورسنت و لامپ وود ارزیابی کرد.
• کلوب‌های شبانه از لامپ وود برای چک کردن تمبرهای فلورسانت ورود مجدد استفاده می‌کنند.
• افسران مهاجرت برای کنترل اصالت پاسپورت از این وسیله استفاده می‌کنند.
• در بانک‌ها برای چک کردن پول تقلبی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• در کانی شناسی و سنگ شناسی (gemology) نیز استفاده می‌شود.
• برای نشان دادن رنگ‌های فلورسنتی که در هنر و مجسمه سازی و پیکرتراشی بکار برده شده است.