تاثیر کرونا بر بارداری و زایمان: راهنمای جامع بارداری در دوران کرونا

کرونای جدید که با نام پزشکی سندرم حاد تنفسی – کروناویروس ۲ (SARS-CoV-2) نیز شناخته می‌شود، یکی از انواع کرونا ویروس‌ها است که در ماه‌های اخیر در سراسر جهان شیوع بسیار بالایی یافته و زندگی افراد زیادی را تحت تاثیر قرار داده است. این بیماری تا زمان نگارش این مقاله (21 فروردین 1399) بیش از یک میلیون و پانصد هزار نفر را مبتلا کرده و سبب مرگ بیش از نود هزار نفر در سراسر جهان شده است.

تحقیقات در ارتباط با این بیماری و روش‌های درمان آن در سراسر جهان ادامه دارد. یکی از دغدغه‌های اصلی در ارتباط با این بیماری، تاثیر کرونا بر بارداری و میزان خطر آن برای زنان باردار و شیرده و نوزادان آنان است. دوران بارداری اغلب به خودی خود موجب تضعیف سیستم ایمنی بدن می‌شود و این امر بر ترس و نگرانی زنان باردار در ارتباط با ابتلا به کووید 19 افزوده است.

به همین دلیل در این مقاله تصمیم گرفته‌ایم تا درباره‌ی تاثیر کرونا بر بارداری مطالبی ارائه کنیم و پاسخگوی سوالات و نگرانی‌های زنان باردار در دوران شیوع کرونا ویروس باشیم.

تاثیر کرونا بر بارداری: آیا زنان باردار در برابر ویروس کرونا آسیب‌پذیرتر هستند؟

 دوران بارداری به تنهایی دورانی استرس‌زا و پُر از نگرانی است و اخیراً نیز، وجود ویروس همه‌گیر کرونا بر اضطراب‌ و نگرانی‌های این دوران افزوده است.

از آنجا که کووید 19 یک ویروس جدید است، هر روز اطلاعات تازه‌ای در ارتباط با این ویروس به دست می‌آید. با این وجود، در حال حاضر هیچ اطلاعات دقیقی مبنی بر اینکه آیا زنان باردار بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به بیماری کووید 19 هستند یا خیر وجود ندارد. اما به طور کلی باید به این نکته توجه داشت که بارداری سبب ایجاد تغییراتی در بدن می‌شود که ممکن است خطر ابتلا به برخی از عفونت‌ها را افزایش دهد. بنابراین بسیار مهم است که زنان باردار، از خود و نوزادشان در برابر بیماری محافظت کنند.

همانطور که گفته شد، بارداری باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن می‌شود و این مسئله خطر ابتلا به انواع عفونت‌ها را افزایش می‌دهد. علاوه‌بر این رشد جنین در رحم، به ویژه در ماه‌های آخر بارداری باعث می‌شود به سایر اندام‌های بدن از جمله شش‌ها فشار وارد شود و این امر مانع از جریان یافتن هوا در ریه‌های مادر می‌گردد. در نتیجه ریه بیشتر مستعد عفونت خواهد بود. بر اساس شواهد اعلام شده نیز، زنان باردار در برابر ویروس‌هایی که دستگاه تنفسی را درگیر می‌کنند ( مانند سارس^[1] و مرس^[2]) آسیب‌پذیرتر هستند.

از جمله پرسش‌های مهمی که در رابطه با کرونا و بارداری مطرح است این است که آیا احتمال دارد ویروس کرونا از مادر به جنین و یا نوزاد تازه متولد شده انتقال یابد یا خیر. اگرچه هنوز هیچ اطلاعات دقیقی در این رابطه وجود ندارد اما بنابر یک گزارش اعلام شده در انگلیس، نتیجه‌ی تست کرونای یک نوزاد تازه متولد شده، مثبت بوده است. البته هنوز مشخص نیست که این نوزاد در رحم مادر (احتمال این امر بسیار کم است) و یا بعد از تولد (به احتمال زیاد) به این ویروس آلوده شده است، با این وجود همین مسئله سبب افزایش نگرانی زنان باردار می‌شود.

با توجه به مطالب گفته شده و آسیب‌پذیر بودن زنان باردار، در ادامه سعی داریم تا به اغلب سوالات مطرح شده درباره‌ی تاثیر کرونا بر بارداری پاسخ دهیم و همچنین توصیه‌هایی عمومی برای زنان باردار و مادران شیرده را در دوره‌ی شیوع ویروس کرونا مطرح نماییم. پس در ادامه با ما همراه باشید.

1- آیا زنان باردار بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به ویروس کرونا قرار دارند؟

همانطور که گفته شد زنان باردار به دلیل بروز تغییراتی در بدن و سیستم ایمنی خود، مستعد ابتلا به عفونت‌های تنفسی هستند. بنابراین رعایت اقدامات احتیاطی برای حفظ سلامت خود و نوزادشان امری ضروری است.

بنابر آمارهای سازمان بهداشت جهانی، در حال حاضر هیچ مدرکی مبنی بر اینکه زنان باردار بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به کرونا ویروس قرار دارند، وجود ندارد و انجام تحقیقات بیشتر برای درک تاثیر کرونا بر بارداری و سلامت مادر و نوزاد، کماکان در حال انجام است.

2- آیا احتمال انتقال ویروس از مادر به جنین و یا نوزاد تازه متولد شده وجود دارد؟

مطابق با گزارش سازمان بهداشت جهانی در رابطه با تاثیر کرونا بر بارداری، هنوز مشخص نیست که آیا یک زن باردار مبتلا به COVID-19 می‌تواند ویروس را در دوران بارداری یا زایمان به جنین و یا کودک تازه متولد شده منتقل کند یا خیر. اما تا به امروز (21 فروردین ماه 1399)، هیچ گونه گزارشی مبنی بر وجود ویروس در نمونه‌های مایع آمنیوتیک^[3] یا شیر مادر یافت نشده است. اگرچه بنابر گزارشات به دست آمده، تعداد کمی از مادرانی که به کووید 19 مبتلا بوده‌اند دچار مشکلات زایمان از قبیل زایمان زودرس شده‌اند. با این حال، هنوز مشخص نیست که این پیامدها مربوط به عفونت مادر بوده است.

به‌طور کلی، تاکنون هیچ گزارشی مبنی بر اینکه ویروس کرونا از مادر به جنین انتقال یافته و یا سلامت جنین را به خطر انداخته است وجود ندارد. با این حال نباید از این احتمال صرف نظر کرد [1].

3- زنان باردار چگونه می‌توانند ازخود و نوزادشان در برابر این ویروس محافظت کنند؟

زنان باردار نیز برای پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا باید مانند سایر افراد اقدامات احتیاطی را رعایت نمایند. با رعایت موارد زیر می‌توان از ابتلا به این ویروس جلوگیری کرد:

• به صورت مرتب، دست‌های خود را با آب و صابون و یا مواد ضدعفونی‌کننده‌ی حاوی الکل بشویید.
• از قرار گرفتن در مکان‌های پُر از دحام خودداری کنید.
• از لمس کردن چشم‌ها، بینی و دهان خود اجتناب نمایید.
• هنگام سرفه یا عطسه، دهان و بینی خود را با دستمال و یا آرنج خود بپوشانید.
• اگر تب، سرفه یا مشکل تنفسی دارید، برای دریافت مراقبت‌‎های پزشکی، سریعاً به مراکز درمانی مراجعه کنید. البته توجه داشته باشید که پیش از مراجعه، با مرکز درمانی تماس گرفته و دستورالعمل‌های لازم را رعایت کنید.

  4- آیا بستری شدن زنان باردار پیش از زایمان و یا پس ازتولد نوزاد در مراکز درمانی خطرناک است؟

اگرچه هنوز تاثیر کرونا بر بارداری کاملا مشخص نیست، اما اگر نیاز ضروری به بستری شدن وجود نداشته باشه و بستری نشدن خطری برای مادر و جنین به همراه نداشته باشد، توصیه می‌شود تا بستری، صورت نگیرد. در غیر این صورت، در دوران بستری بودن مادر و نوزاد، لازم است تا اقدامات بهداشتی بسیاری در جهت حفظ سلامت آنان انجام شود تا خطر ابتلا به ویروس کرونا کاهش یابد.

5- زنان باردار، در صورت بروز تب یا درجه حرارت بالا، چه کارهایی باید انجام دهند؟

در صوررت بروز تب و یا درجه حرارت بالا، زنان باردار می‌توانند از مشاوره‌های آنلاین و یا تلفنی در ارتباط با ابتلا به ویروس کرونا استفاده نمایند. با این وجود، نباید از سایر علل احتمالی تب در دوران بارداری غافل شد. مواردی مانند عفونت ادرار و پاره شدن کیسه‌ی آب در زنان باردار نیز باعث بروز تب می‌شوند. پس چنانچه سوزش ادرار، ترشحات غیر معمول واژن و یا نگرانی‌هایی در رابطه با حرکات جنین خود دارید، حتماً با متخصص زنان و زایمان تماس بگیرید.

 6- چنانچه خانم بارداری احساس کرد به ویروس کرونا مبتلا شده است، چه اقداماتی باید انجام دهد؟

 چنانچه زنان باردار، دچار تب و یا سرفه‌ی مداوم شدند، باید حداقل به مدت هفت روز در خانه بمانند و از منزل خارج نشوند. در این شرایط نیازی به مراجعه به بیمارستان نیست زیرا تست تشخیص کرونا تنها برای افرادی انجام می‌شود که دارای علائم شدید ویروس کرونا باشند.

اما چنانچه پس از هفت روز قرنطینه‌ی خانگی احساس کردید وضعیت شما بدتر شده است، با ماما و یا پزشک خود تماس بگیرید. این افراد می‌توانند مشاوره‌های بیشتری به شما ارائه دهند، از جمله اینکه آیا شما نیاز به مراجعه به بیمارستان دارید یا خیر.

7- آیا لازم است تا زنان باردار تحت آزمایش تشخیص کرونا ویروس قرار گیرند؟

پروتکل انجام تست تشخیص ویروس کرونا به مکان زندگی افراد و قوانین تعیین شده توسط کشور بستگی دارد. اما به توصیه‌ی سازمان بهداشت جهانی، لازم است تا زنان بارداری که مشکوک به ابتلا به کووید 19 هستند، در اولویت انجام آزمایش‌های تشخیصی قرار گیرند و در صورت مثبت بودن نتایج آزمایش، چنانچه لازم بود مراقبت‌های ویژه و تخصصی برای آنان در نظر گرفته شود.

8- تست تشخیص کرونا ویروس برای زنان باردار چگونه انجام می‌شود؟

مطالعات در ارتباط با ویروس کرونا و تاثیر آن بر بارداری، به طور مداوم در حال به روز شدن است. اما در حال حاضر تست تشخیص کرونا ویروس فقط برای افرادی انجام می‌شود که دارای علائم شدیدی هستند و به بستری شدن در بیمارستان نیاز دارند. چنانچه خانمی در دوران بارداری نیاز به انجام تست تشخیص کرونا داشت، این اقدام مانند سایر افراد برای او انجام خواهد شد.

در ارتباط با نحوه‌ی انجام تست تشخیص کرونا مقاله‌ای جامع آماده کرده‌ایم که می‌تواند پاسخ‌گوی سوالات شما باشد. شما را به خواندن این مقاله دعوت می‌کنیم.

9- چه اقداماتی باید برای زنان باردار مبتلا به کرونا صورت گیرد؟

تمام زنان باردار، از جمله آن‌هایی که مبتلا به عفونت کووید 19 هستند و یا مشکوک به ابتلا، تشخیص داده شده‌اند باید تحت مراقبت‌های قبل و بعد از زایمان، مراقبت از نوزاد و مراقبت‌های بهداشت روان قرار گیرند و راهکارهای مناسب برای کاهش درد به آنان ارائه گردد.

10- آیا در مورد خانمی که به کووید 19 مبتلا است، سزارین توصیه می‌شود؟

خیر. به توصیه‌ی سازمان بهداشت جهانی، سزارین تنها در صورت وجود علت پزشکی ضروری بوده و در زنان بارداری که به کووید 19 مبتلا هستند، نیازی به سزارین نیست.

11- چنانچه خانمی به ویروس کرونا مبتلا باشد، آیا نوزاد تازه متولد شده‌ی او مورد تست تشخیص کرونا قرار می‌گیرد؟

در چنین مواردی نوزاد پس از زایمان، تحت مراقبت‌ پزشکان متخصص قرار می‌گیرد و پس از انجام معاینات، بنابر صلاح دید پزشک، ممکن است تست تشخیص کرونا ویروس برای نوزاد انجام شود.

12- آیا زنان مبتلا به کرونا ویروس می‌توانند به نوزاد خود شیر دهند؟

زنان مبتلا به COVID-19 در صورت تمایل می‌توانند به نوزاد خود شیر دهند و هیچ مانعی برای این امر وجود ندارد. اما باید توجه داشت که بدین منظور رعایت اقدامات بداشتی امری ضروری تلقی می‌شود. به عنوان مثال:

• حتما هنگام شیر دادن به نوزاد خود از ماسک استفاده کنید.
• پیش از در آغوش گرفتن نوزاد و پس از اتمام شیردهی دستان خود را بشویید.
• حتما سطوحی که با آن در تماس بودید را ضدعفونی کنید.

لازم به ذکر است که تماس نزدیک مادر با نوزاد تازه متولد شده و شیر دادن به او، نقش مهمی در رشد نوزاد دارد. بنابراین مادران می‌توانند با رعایت اقدامات بهداشتی و با خیال آسوده کودک خود را در آغوش گرفته و او را تغذیه کنند.

اما چنانچه مادر مبتلا به کرونا از وضعیت سلامت مطلوبی برخوردار نبوده و قادر به تغذیه‌ی کودک خود نیست می‌توان از روش‌های جایگزین مانند شیر خشک استفاده کرد.

راهنمای مادران شیرده در دوران کرونا

در دوران شیوع کرونا ویروس، این مسئله که آیا ویروس از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل می‌شود به دغدغه‌‌ی اصلی و نگرانی بسیاری از مادران تبدیل شده است.

لازم به ذکر است که شیر مادر بهترین منبع تغذیه برای اکثر نوزادان محسوب می‌شود و همچنین از نوزاد در برابر ابتلا به بسیاری از عفونت‌ها محافظت می‌کند. با این حال و با توجه به نامشخص بودن تاثیر کرونا بر بارداری و شیردهی، رعایت اقدامات بهداشتی هنگام تغذیه‌ی نوزادان امری واجب و ضروری است.

مادران شیردهی که به ویروس کرونا مبتلا هستند، لازم است تا پیش از اقدام به تغذیه‌ی فرزند خود حتما با پزشک مشورت کنند. چنانچه مادر از سلامت جسمی مطلوبی برخوردار باشد، مانعی برای شیردهی وجود ندارد.

اما باید توجه داشت که حتما اقدامات عمومی برای جلوگیری از ویروس کرونا صورت گیرد. از جمله این اقدامات می‌توان به استفاده از ماسک و شستن دست‌ها پیش از در آغوش گرفتن نوزاد و پس از آن، اشاره نمود.

در مورد مادرانی که از وضعیت جسمی مطلوبی برخوردار نیستند و حال آن‌ها وخیم است، روش‌های جایگزین مانند استفاده از شیر خشک و یا شیر دوشیده شده از مادر پیشنهاد می‌شود.

لازم است بر این نکته تاکید شود که مادرانی که به ویروس کرونا مبتلا نیستند نیز باید تمامی اقدامات بهداشتی را برای پیشگیری از ابتلای خود و فرزند خود به ویروس کرونا رعایت کنند.

توصیه‌هایی عمومی در رابطه با کرونا و بارداری[2]

از آنجایی که ویروس کرونا ویروسی تازه و ناشناخته است، تمامی افراد و مراکز درمانی باید اقدامات بهداشتی برای جلوگیری از انتشار ویروس کرونا را در نظر بگیرند. زنان باردار نیز از این قاعده مستثنی نیستند.

از جمله ملاحظاتی که می‌توان در رابطه با کرونا و بارداری انجام داد، جداسازی مناسب زنان باردار مبتلا به کرونا و یا مشکوک به ابتلا از سایر افراد است. با توجه به آسیب‌پذیر بودن این افراد، لازم است تا مراکز درمانی با بکارگیری پرسنل با تجربه و پیروی از شیوه‌های صحیح کنترل عفونت، از مادران باردار و نوزادان در معرض خطر مراقبت کنند.

ملاحظاتی که باید پیش از ورود زنان مبتلا به کرونا، به بیمارستان صورت گیرد

زنان باردار مبتلا به کرونا و یا کسانی که مشکوک به ابتلا هستند، باید پیش از مراجعه به مراکز درمانی با آن مرکز تماس گیرند تا آماده‌سازی‌های مناسب برای کنترل عفونت انجام شود. به عنوان مثال، شناسایی اتاق مناسب برای بستری فرد و انجام زایمان، کنترل تجهیزات و آگاه‌سازی پرسنل برای آمادگی در برابر این ویروس.

ملاحظاتی که باید در طول بستری شدن مادر باردار مبتلا به کرونا صورت گیرد

مراکز بهداشتی و بیمارستان‌ها باید مطابق با روش‌های توصیه شده در رابطه با کرونا و بارداری رفتار کنند. کلیه مراکز بهداشتی و درمانی باید مراقبت‌های ویژه‌ای را در مورد زنان باردار به کار گیرند و اطمینان حاصل کنند که پرسنل آن‌ها به درستی آموزش دیده و قادر به اجرای دستورالعمل‌های توصیه شده برای کنترل عفونت هستند. همچنین مدیریت همراهان بیمار، مانند اعضای خانواده و همسر او، و اعمال محدودیت‌های ملاقات با بیمار از دیگر اقدامات لازم است.
نوزادانی که مادران آن‌ها پیش از زایمان به بیماری کرونا مبتلا بوده‌اند، به عنوان یک فرد مشکوک به ابتلا در نظر گرفته شده و به همین دلیل، باید مطابق با راهنمای پیشگیری و کنترل عفونت، ایزوله شوند.

ملاحظاتی که باید در رابطه با تماس مادر مبتلا به کرونا ویروس و کودک صورت گیرد

اگرچه هنوز اطلاعاتی در رابطه با این که ویروس کرونا از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل می‌شود در دسترس نیست، اما ممکن است ویروس از طریق تماس مادر با کودک و ترشحات تنفسی او به نوزاد منتقل شود. به همین دلیل، برای کاهش خطر ابتلای نوزاد به ویروس کرونا، توصیه می‌شود تا امکاناتی برای جداسازی موقت مادر و کودک (به عنوان مثال اتاق‌های مجزا) در نظر گرفته شود.

همچنین پرسنل بخش بهداشت و درمان می‌بایست ورود افراد، به اتاق مادر و یا نوزاد را محدود کنند. چنانچه لازم است یکی از اعضای خانواده و یا یک پرستار برای مراقبت از نوزاد (برای مثال، لباس پوشاندن و استحمام) و یا  تغذیه‌ی نوزاد، حضور داشته باشد، استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) از جمله لباس مناسب، دستکش، ماسک صورت و محافظ چشم ضروری است.

سخن پایانی

این روزها یکی از نگرانی‌ها، موضوع تاثیر کرونا بر بارداری است. با توجه به این مسئله که این ویروس هنوز ناشناخته است اطلاعات دقیقی مبنی بر اینکه چگونه کرونا از طریق مادر به جنین و یا نوزاد تازه متولد شده انتقال می‌یابد در دسترس نیست. با این وجود ما در این مقاله سعی کرده‌ایم تا با استفاده از منابع معتبری مانند سازمان بهداشت جهانی (WHO) و مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) اطلاعاتی، هرچند جزئی، درباره‌ی تاثیر کرونا بر بارداری به دست آوریم و به کمک آن‌ها از استرس‌ها و نگرانی‌های موجود بکاهیم.

مدیریت خطر و پروتکل‌های ایمنی در آزمایشگاه در دوران پاندمی کرونا

واژه‌نامه: