تست رنگ‌آمیزی تونل پوستی برای تشخیص گال

تهیه و تنظیم: دکتر محمد قهری

معاینه بیمار

مرد جوان 20 ساله ای با سابقه 3 ماهه خارش عمومی به کلینیک پوست مراجعه کرد. همسر بیمار نیز از خارش مشابهی شکایت داشت. در معاینه فیزیکی، پاپول‌های اریتماتوز متعدد در تنه، ناحیه تناسلی و در قسمت‌های خم کننده (فلکسور) مچ دست (تصویر A) مشاهده شد. در معاینه کانال یا نقب‌های پوستی قابل مشاهده‌ای وجود نداشت. با این حال، هنگامی که یک پاپول روی مچ دست با یک نشانگر پوستی بنفش رنگ (تصویر B) پوشانده شد و سپس با یک سواب الکلی پاک شد، یک کانال پوستی پر از جوهر نمایان گردید (پانل C) بر اساس این تست مثبت، بیماری گال (scabies) تشخیص داده شد.

تست رنگ آمیزی تونل پوستی برای تشخیص گال

گال یک عفونت پوستی خارش‌دار است که توسط Sarcoptes scabiei var. hominis  ایجاد می‌شود. تنها کنه شناخته شده که قادر به نقب زدن درلایه شاخی پوست انسان است. تست رنگ آمیزی تونل پوستی (Burrow Ink Test for Scabies) یک روش ساده، سریع و ارزان برای قابل مشاهده کردن کانال‌های پاتوگنومونیک است. با این حال، آزمایش منفی گال را رد نمی‌کند و آزمایش بیشتر با درموسکوپی یا بررسی میکروسکوپی خراش‌های پوست (scrapings) ضروری است. با توجه به شدت علائم بیمار، درمان با ایورمکتین و پرمترین موضعی انجام شد. افراد نزدیک بیمار نیز از نتیجه تشخیص مطلع شده و تحت درمان قرار گرفتند. چهار هفته پس از تظاهر اولیه، علائم بیمار به طور کامل کاهش یافته بود.

مروری بر عفونت گال

جَرَب یا Scabies یا ” گَری” یک بیماری انگلی خارش‌دار و عامل آن بندپایی عنکبوتی از گروه هیره‌ها یا مایت‌ها به نام هیره خارشی است.

به این بیماری گال، خارِشَک یا خارشتَک هم گفته می‌شود. هیره‌های خارشی موجوداتی شبیه کنه اما بسیار کوچک‌تر و در اندازه‌های میکروسکوپی و ماده‌های آن‌ها با طولی در حدود ۰/۴۵ تا ۰/۳ میلی‌متر هستند.

مایت (mite) یا هیره عامل بیماری گال، بنام سارکوپت اسکیبی (Sarcoptes scabie) نوع انسانی است که هشت پا دارد. نوع جانوری باعث گال نمی‌گردد و لذا جانوران نقشی در انتقال گال ندارند.

مایت توسط چشم دیده نمی‌شود و تنها در لایه اپیدرم یعنی سطحی‌ترین لایه پوست زندگی می‌کند و طول عمر آن حدود 30 روز است.

انواع ماده مایت روزانه تا ۹۰ تخم می‌گذارند که در عرض ۱۰ روز بالغ می‌شوند و از این رو افراد بالغ مبتلا به گال به‌طور متوسط حداکثر ۱۰۰ مایت بالغ در پوست خود دارند. این بیماری از شایع‌ترین بیماری‌های پوستی خارش‌دار در جهان است.

علائم گال روی پوست

انگل چندین تونل‌ در درون پوست حفر می‌نماید و در آن‌ها زندگی و تخم‌گذاری می‌کند. انگل همه جای پوست را می‌تواند درگیر سازد ولی شایع‌ترین نواحی پشت و کف دست‌ها، فضاهای بین انگشتان، مچ، آرنج، زیر بغل، کشاله ران و نوک پستان ها هستند. خارش معمولاً شب‌ها شدیدتر است.

التهاب و ضایعات پوستی ناشی از واکنش سیستم ایمنی خود فرد است که سبب بروز علایم می‌شود و بنابراین مربوط به آسیب مستقیم توسط مایت نیست. سیستم ایمنی فرد مبتلا نسبت به خود انگل یا محصولات آن مثل تخم یا مدفوع و بزاق مایت، حساس شده و به آن‌ها واکنش می‌دهد و سبب ایجاد خارش یا ضایعات پوستی می‌شود. از همین رو است که در بار اول ممکن است تا ایجاد حساسیت و بروز علایم مدت زمانی سپری گردد.

درحالی‌که وقتی فرد برای بار دوم مبتلا به گال می‌گردد به دلیل حساسیت قبلی و وجود سلول‌های خاطره‌ای واکنش ایمنی از نوع واکنش فوری تیپ یک بروز کرده و شخص بلافاصله دچار علامت می‌گردد.

راه انتقال بیماری گال

انتقال معمولاً از راه تماس مستقیم پوست فرد بیمار با پوست فرد سالم است. البته از راه استفاده از لباس زیر آلوده یا رختخواب آلوده نیز بیماری منتقل می‌شود. عامل انتقال به دیگران مایت ماده است که از طریق تماس نزدیک در اعضای خانواده یا از طریق تماس جنسی منتقل می‌گردد. در خصوص انتقال از طریق وسایل، اختلاف نظر وجود دارد ولی این روش انتقال در خصوص گال نروژی مورد توافق همگان است.

دوره کمون بیماری به‌طور متوسط 2 الی 6 هفته است و لذا 2 تا 6 هفته بعد از آلوده شدن بیمار، علائم آن آشکار می‌شود. هرچند ممکن است این زمان از چند روز تا چند ماه باشد.

درمان گال

درمان گال با پماد پرمترین، شامپو لیندان، پماد کروتامیتون و محلول گامابنزن هگزاکلراید است. معمولاً همه اعضای خانواده باید همزمان درمان شوند.

علاوه بر بیمار باید تمامی افراد خانواده یا هر کسی که با وی تماس نزدیک داشته نیز درمان گردد.

باید توجه داشت که درمان گال موضعی است. از این رو باید نهایت دقت را به کار برد که هیچ نقطه‌ای از بدن بدون دارو نماند.

بیمار باید دقت کامل در مالیدن دارو به نقاط مخفی مثل زیر ناخن‌ها و زیر حلقه ازدواج و نواحی چین‌دار بدن مثل زیر پستان‌ها و کشاله ران‌ها داشته باشند. در عین حال باید نواحی که در دسترس قرار ندارند مثل بین کتف توسط فرد دیگری به درمان آغشته گردد.

گال در بزرگسالان سر و صورت را مبتلا نمی‌سازد و لذا اقدامات فوق از گردن به پایین انجام می‌شود ولی در شیرخواران و افراد پیر و کسانی که مبتلا به نقص ایمنی هستند، باید از فرق سر تا نوک پا دارو مالیده شود.

شست و شوی وسایل آلوده به گال

به علاوه باید تمامی لباس‌ها و وسایل خواب وسایل حمام از جمله لیف و حوله‌ها و هر آنچه که با بدن بیمار تماس طولانی داشته نیز همزمان با درمان پاکسازی گردند. برای این امر، وسایل یادشده باید با آب داغ شست‌وشو داده شوند و س‍پس در حرارت بالا خشک گردند. گروهی نیز قرار دادن وسایل فوق در آب آغشته به لیندان به مدت ۱۲ ساعت و سپس شستشوی آن را توصیه می‌نمایند. اگر امکان این اقدامات فراهم نبود می‌توان وسایل و البسه یادشده را در یک کیسه پلاستیکی قرار داد و درِ آن را به مدت ۱۰ روز بست.

داروهای موضعی برای درمان بیماری گال

کرم پرمترین

کرم پرمترین ۵٪ بمدت 8 الی 12 ساعت روی بدن باقی بماند و پس از یک هفته یعنی روز هشتم، درمان آن دوباره تکرار شود. این دارو در شیرخواران کمتر از دو ماه توصیه نمی‌شود و در این محدوده سنی توسط FDA تأیید نشده‌است هر چند گزارش‌هایی از کاربرد موفقیت‌آمیز آن در این طیف سنی وجود دارد. این دارو در زنان حامله ممنوع نیست ولی مدت ماندن آن در روی پوست زن باردار به‌جای 8 الی 12 ساعت تنها ۲ ساعت است.

لوسیون لیندان

لوسیون لیندان ۱٪ یا گاما بنزن هگزاکلراید داروی قدیمی‌تری است که به دلیل عوارض مغزی و عصبی به‌خصوص در سن زیر ۲ سال و در طی حاملگی و شیر دهی و به دلیل بروز مقاومت به آن، در حال حاضر داروی خط اول نیستو در برخی مناطق کاربرد آن ممنوع شده‌است.

پماد کروتامیتون

پماد کروتامیتون را باید بیشتر یک داروی کمکی دانست تا درمانی. این دارو در بعضی منابع برای کودکان توصیه شدهولی بنا به اظهارات CDC اداره FDA آن را برای مصرف در کودکان تأیید نکرده‌است.

پماد گوگرد

پماد گوگرد یا سولفور با غلظت ۱۰٪-۵٪ و اغلب به صورت ۶٪ در نوزادان که داروی پرمترین توصیه نشده‌است، کاربرد دارد. در شیرخواران کمتر از ۲ماه درمان سولفور ۶٪ در وازلین که برای سه‌دوره پیاپی ۲۴ ساعته به‌کار می‌رود.