علائم پرولاکتین بالا یا هایپرپرولاکتینمی چیست؟

هایپرپرولاکتینمی (hyperprolactinemia) به این معنی است که سطح پرولاکتین در خون شما بالاتر از حد طبیعی است. پرولاکتین بالا بر کاهش سطح برخی از هورمون‌های جنسی – یعنی استروژن و تستوسترون تاثیر می‌گذارد.

خیلی از افراد ممکن است به هایپرپرولاکتینمی مبتلا شوند. به همین دلیل در این مقاله قصد داریم به بررسی علائم پرولاکتین بالا و راه‌های درمان آن بپردازیم. پس در ادامه با ما همراه باشید.

پرولاکتین چیست؟

پرولاکتین با نام لاکتوتروپین نیز شناخته می‌شود. این هورمون عمدتاً مسئول رشد غدد پستانی در بافت پستان، تولید شیر و شیردهی است. علاوه‌براین، به چندین فرآیند و عملکرد در بدن نیز کمک می‌کند. غده هیپوفیز مسئول تولید و ترشح پرولاکتین است. اما برخی از بخش‌های بدن نیز قادر به تولید این هورمون هستند. مانند:

• سیستم عصبی مرکزی
• سیستم ایمنی
• رحم
• غدد پستانی

سطح پرولاکتین معمولاً در مردان و افراد غیر شیرده و غیر باردار پایین است.  به طور کلی، مقادیر طبیعی پرولاکتین عبارتند از:

• در مردان: کمتر از 20 نانوگرم در میلی لیتر
• در زنان: کمتر از 25 نانوگرم در میلی لیتر
• در زنان باردار یا شیرده: 80 تا 400 نانوگرم در میلی لیتر.

هایپرپرولاکتینمی چیست؟

هایپرپرولاکتینمی  یک بیماری قابل درمان است که در آن سطح پرولاکتین در خون شما بالاتر از حد طبیعی است. این بیماری تهدید کننده زندگی نیست اما می‌تواند باعث ناباروری شود و عوارضی را برای سلامت فرد به دنبال داشته باشد. این بیماری می‌تواند هم مردان و هم زنان را تحت تاثیر قرار دهد.

هایپرپرولاکتینمی ایدیوپاتیک چیست؟

هیپرپرولاکتینمی ایدیوپاتیک (IH) می‌تواند به عنوان وجود افزایش سطح سرمی پرولاکتین بالا در یک بیمار بیان شود. در حالیکه هیچگونه بیماری قابل اثبات هیپوفیز یا سیستم عصبی مرکزی و هر علت شناخته شده دیگری برای افزایش ترشح پرولاکتین وجود ندارد. به زبان ساده‌تر، گاهی اوقات، هیچ دلیلی برای هایپرپرولاکتینمی یافت نمی‌شود. این به عنوان هایپرپرولاکتینمی ایدیوپاتیک شناخته می‌شود.

تفاوت بین هایپرپرولاکتینمی  و پرولاکتینوما چیست؟

پرولاکتینوما یک تومور خوش خیم (غیر سرطانی) است که در غده هیپوفیز شکل می‌گیرد و باعث تولید بیش از حد پرولاکتین می‌شود.

اما هایپرپرولاکتینمی زمانی اتفاق می‌افتد که شما به طور کلی سطح پرولاکتین بالاتر از حد طبیعی در خون داشته باشید.

پرولاکتینوما می‌تواند باعث هایپرپرولاکتینمی  شود اما تنها علت آن نیست. در ادامه برخی از علل ایجاد هایپرپرولاکتینمی  را بررسی خواهیم کرد.

علت هایپرپرولاکتینمی چیست؟

عوامل و شرایط متعددی می‌توانند باعث هایپرپرولاکتینمی  شوند. در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.

۱. پرولاکتینوما

پرولاکتینوما شایع‌ترین علت هایپرپرولاکتینمی  است. در صورت داشتن پرولاکتینوما علاوه بر علائم هایپرپرولاکتینمی  ، ممکن است علائم زیر را نیز تجربه کنید:

سردرد.

• حالت تهوع یا استفراغ.
• تغییرات بینایی، مانند دوبینی یا کاهش دید محیطی.
• درد یا فشار سینوسی.
• مشکلات حس بویایی

۲. داروهای خاص

مغز نوعی ماده شیمیایی به نام دوپامین تولید می‌کند. دوپامین به سرکوب تولید پرولاکتین در بدن کمک می‌کند. هر دارویی که بر تولید یا استفاده از دوپامین در بدن تأثیر بگذارد ،می‌تواند سطح پرولاکتین را افزایش دهد.

داروهایی که می توانند سطح پرولاکتین را در خون افزایش دهند عبارتند از:

• داروهای فشار خون بالا، مانند مسدود کننده‌های کانال کلسیم و متیل دوپا.
• برخی از داروهای ضد روان پریشی مانند ریسپریدون و هالوپریدول.
• داروهایی که حالت تهوع و استفراغ را درمان می کنند.
• داروهایی که سوزش سر دل و بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) را درمان می‌کنند.
• قرص‌های ضد بارداری
• مسکن هایی که حاوی مواد افیونی هستند.
• داروهایی که علائم یائسگی را درمان می کنند، مانند درمان با استروژن.

اگر سطح پرولاکتین شما به دلیل مصرف دارو بالا باشد، معمولاً سه الی چهار روز پس از قطع مصرف دارو به حالت عادی باز می‌گردد. اما هرگز مصرف داروهای تجویز شده را بدون مشورت پزشک متوقف نکنید.

۳. شرایط سلامتی

گاهی اوقات یکسری شرایط و اختلالات در بدن، می‌توانند سبب بروز علائم پرولاکتین بالا شوند. به عنوان مثال:

• کم کاری تیروئید
• بیماری کلیوی
• سندرم کوشینگ
• سندرم نلسون
• سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS).
• زونا، به خصوص اگر راش یا تاول روی سینه شما باشد.
• آسیب‌های قفسه سینه، مانند شکستگی دنده ، شکستگی جناغ سینه و کبودی روی ریه‌ها.

۴. سایر تومورهای غده هیپوفیز

تومورهای بزرگ واقع در غده هیپوفیز یا نزدیک آن ممکن است باعث هایپرپرولاکتینمی  شوند. این معمولاً به این دلیل است که تومور از رسیدن دوپامین به غده هیپوفیز ما جلوگیری می‌کند. همچنین پرتودرمانی برای تومورهای روی غده هیپوفیز یا نزدیک آن ممکن است باعث هایپرپرولاکتینمی  شود.

علائم پرولاکتین بالا کدامند؟

پرولاکتین بالا در سیستم تولید مثل اختلال ایجاد می‌کند. به همین دلیل برخی از علائم و نشانه‌های هایپرپرولاکتینمی  مختص زنان یا مردان است. لازم به ذکر است که این بیماری ممکن است در برخی افراد هیچگونه علامتی نداشته باشد. در ادامه به بررسی علائم پرولاکتین بالا در مران و زنان خواهیم پرداخت.

الف/ علائم پرولاکتین بالا در زنان

• قاعدگی نامنظم یا عدم قاعدگی
• مقاربت دردناک به دلیل خشکی واژن
• آکنه و رشد بیش از حد موهای بدن و صورت
• ترشحات شیری از سینه‌ها در دوران بارداری یا شیردهی

زنانی که هنوز یائسه نشده‌اند، معمولاً علائم و نشانه‌های هایپرپرولاکتینمی  را زودتر متوجه می‌شوند. این احتمالاً به دلیل قاعدگی‌های نامنظم یا عقب افتاده است.

اما زنانی که در دوران یائسگی هستند، معمولا زمانی متوجه علائم پرولاکتین بالا می‌شوند که تومورها بزرگتر هستند. در چنین شرایطی احتمال ایجاد سردرد یا مشکلات بینایی نیز بیشتر است.

ب/ علائم پرولاکتین بالا در مردان

• کاهش موهای بدن و صورت
• سینه‌های بزرگ شده
• اختلال در نعوظ
• عضلات کوچکتر

ج/ علائم مشترک هایپرپرولاکتینمی  در زنان و مردان

• سردرد
• ناباروری
• مشکلات بینایی
• از دست دادن علاقه به فعالیت جنسی
• استخوان‌های ضعیف و شکننده (پوکی استخوان)
• کاهش سایر هورمون های تولید شده توسط غده هیپوفیز

چه کسانی بیشتر در معرض خطر هستند؟

هایپرپرولاکتینمی  معمولاً افراد زیر 40 سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد. احتمال ابتلا به این بیماری در زنان بیشتر از مردان است. احتمال بروز پرولاکتین بالا در کودکان معمولا نادر است.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر علائم هایپرپرولاکتینمی، مانند ناباروری و از دست دادن علاقه به رابطه جنسی را تجربه می‌کنید، با پزشک صحبت کنید. پزشک می‌تواند با انجام یک آزمایش خون ساده، سطح پرولاکتین را در شما بررسی کند.

اگر هایپرپرولاکتینمی  دارید، ممکن است بخواهید سؤالات زیر را از پزشک خود بپرسید:

• چه چیزی باعث هایپرپرولاکتینمی شده است؟
• به چه آزمایشاتی نیاز دارم؟
• گزینه‌های درمان چیست؟
• مزایا و خطرات هر گزینه درمانی چیست؟
• آیا ناباروری من پس از درمان هایپرپرولاکتینمی از بین می‌رود؟

هایپرپرولاکتینمی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

اگر علائم و نشانه‌های هایپرپرولاکتینمی را تجربه می‌کنید، حتما به پزشک مراجعه کنید. تشخیص زودهنگام علائم پرولاکتین بالا می‌تواند از بروز مشکلاتی مانند ناباروری جلوگیری کند. جهت تشخیص این عارضه معمولا آزمایش خون پرولاکتین (PRL) برای شما تجویز می‌شود.

اگر نتایج آزمایش نشان‌دهنده‌ی هایپرپرولاکتینمی باشد، قدم بعدی تعیین علت خواهد بود. به این منظور ممکن است آزمایشات دیگری از جمله آزمایش خون و یا تصویربرداری صورت گیرد.

آیا پرولاکتین بالا قابل درمان است؟

درمان هایپرپرولاکتینمی به علت بروز آن بستگی دارد. بنابراین برای درمان این عارضه باید حتما با پزشک مشورت کنید. برخی از این گزینه‌های درمانی عبارتند از:

• مصرف دارو: داروهایی به نام آگونیست‌های دوپامین (Dopamine agonist)، سطح پرولاکتین شما را تنظیم می‌کنند و در کوچک کردن تومورهای پرولاکتینوما بسیار موثر هستند.
• جراحی: اگر داروها در کاهش سطح پرولاکتین موثر نباشد، ممکن است برای برداشتن غدد نیاز به جراحی داشته باشید.
• پرتودرمانی: پرتودرمانی معمولا آخرین راه حلی است که برای درمان پرولاکتین بالا توصیه می‌شود.

آیا می‌توانم از هایپرپرولاکتینمی جلوگیری کنم؟

متأسفانه، هیچ کاری نمی‌توانید برای جلوگیری از هایپرپرولاکتینمی انجام دهید. همانطور که گفته شد عامل بروز این بیماری معمولا مصرف دارو یا وجود تومور در غده هیپوفیز است. علت به وجود آمدن غده هم مشخص نیست. اما پزشکان معتقدند که علت ایجاد پرولاکتینوما، می‌تواند داشتن یک بیماری ارثی (از طریق خانواده) به نام نئوپلازی غدد درون ریز متعدد (MEN) نوع 1 باشد.

غربالگری و انجام آزمایش روتین، به ویژه در صورت داشتن سابقه خانوداگی پرولاکتین بالا، می‌تواند به تشخیص و درمان زودهنگام بیماری کمک کند.

سخن پایانی

هرکسی ممکن است علائم پرولاکتین بالا را تجربه کند. اگرچه این بیماری تهدیدی برای جان بیمار نیست، اما می‌تواند زندگی او را به شدت تحت تاثیر قرار دهد.

هایپرپرولاکتینمی می‌تواند باعث مشکلات خاصی مانند ناباروری و پریودهای نامنظم شود. به همین دلیل، دریافت درمان در صورت ابتلا به هایپرپرولاکتینمی بسیار مهم است. خوشبختانه راه‌های درمانی این بیماری اغلب موفقیت آمیز هستند.

امیدواریم این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد.