فصل یازدهم: نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی

در فصل‌های گذشته با اصول کاری یک فلبوتومیست، انواع تست‌های آزمایشگاهی و لوله‌ها، قوانین و حقوق پرسنل و بیمار، نمونه‌گیری وریدی و مویرگی آشنا شدیم. اکنون می‌خواهیم تست‌های تکمیلی و نکات کلیدی نمونه‌گیری آن‌ها را بشناسیم.پس در ادامه با ما همراه باشید تا مروری بر نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی داشته باشیم.

کشت خون؛ یکی از مهم‌ترین نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی

یکی از رایج‌ترین روش‌های نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی، کشت خون (Blood Culture) است. کشت خون معمولاً از بیمارانی گرفته می‌شود که تب با منشأ ناشناخته (^[۱]FUO) دارند. در چنین مواردی، احتمال وجود باکتری در خون (Bacteremia) یا سپتی‌سمی (Septicemia) که گاه به آن “مسمومیت خونی” نیز گفته می‌شود، مطرح است.

در فرآیند نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی ، باید اقدامات خاصی برای جلوگیری از آلودگی محل نمونه‌گیری انجام شود. پس از گرفتن نمونه، خون در محیط کشت مخصوص قرار می‌گیرد تا مشخص شود آیا باکتری‌ در آن رشد می‌کند یا خیر. به این فرآیند “کشت” گفته می‌شود. آزمایشگاه سپس نوع باکتری را شناسایی می‌کند تا پزشکان بتوانند آنتی‌بیوتیک مناسب را برای درمان تجویز کنند. چون حجم زیادی خون برای کشت نیاز است، نمونه‌گیری وریدی یا ونی‌پانکچر^[۲] بهترین روش است.

مراحل انجام کشت خون در نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی

1. شناسایی صحیح بیمار.
2. شستن دست‌ها و پوشیدن دستکش.
3. آماده کردن وسایل مورد نیاز شامل ست تزریق بالدار یا سرنگ، رابط، و شیشه‌های مخصوص کشت خون.
4. علامت‌گذاری سطح مورد نیاز خون روی شیشه‌ها (معمولاً ۱۰ میلی‌لیتر در هر شیشه).
5. برداشتن درپوش محافظ شیشه‌های کشت خون و ضدعفونی کردن درب آنها.
6. بستن تورنیکه (گارو).
7. یافتن ورید از طریق لمس، سپس باز کردن گارو تا زمان آماده‌سازی پوست.
8. ضدعفونی محل نمونه‌گیری به مدت ۶۰ ثانیه با الکل یا گلوکونات کلرهگزیدین به صورت رفت و برگشتی، در ناحیه‌ای به قطر حدود ۵ تا ۶ سانتی‌متر.
9. اجازه دهید محل به‌طور کامل خشک شود.
10. بار دیگر محل را به همان روش، این بار با محلول پوویدون-ید^[۳] ضدعفونی کنید.
11. به هیچ‌وجه محل را لمس نکنید؛ اجازه دهید کاملاً خشک شود.
12. پس از خشک شدن محل، گارو را مجدداً ببندید.
13. بدون لمس محل ورود سوزن، ورید را محکم نگه دارید.
14. با زاویه ۱۵ تا ۳۰ درجه سوزن را سریع وارد ورید کنید. بطری کشت را به سوزن دوطرفه وصل کنید. اگر هر دو بطری بی‌هوازی و هوازی را دارید، اول بطری هوازی را پر کنید.
15. گارو را قبل از گذشت یک دقیقه باز کنید.
16. وضعیت بیمار را زیر نظر گرفته و کنترل کنید.
17. مراقب باشید سوزن حرکت نکند.
18. سوزن را با همان زاویه ورود، سریع خارج کنید.
19. با استفاده از گاز استریل و فشار، محل سوراخ‌شده را فشار دهید.
20. محافظ ایمنی سوزن را فعال کنید.
21. تمام مجموعه سوزن را در ظرف ایمن مخصوص اشیای تیز بیندازید.
22. مطمئن شوید خون‌ریزی متوقف شده است.
23. یک پانسمان یا گاز تمیز روی محل قرار دهید.
24. همه شیشه‌های کشت خون و لوله‌ها را با برچسب و ذکر محل نمونه‌گیری (محل ورید) علامت‌گذاری کنید. مثال: کشت خون شماره ۱، بازوی چپ.
25. وضعیت بیمار را دوباره بررسی کنید.
26. در صورت پایدار بودن وضعیت، از بیمار خداحافظی کنید یا اتاق را ترک نمایید.

عوامل تداخل‌زا در نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی

در فرآیند نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی مانند کشت خون و سایر آزمایش‌ها، عوامل متعددی می‌توانند موجب خطا، تداخل در نتیجه یا آلودگی نمونه شوند. آشنایی با این عوامل برای حفظ دقت و صحت نتایج آزمایش حیاتی است.

برخی از عوامل تداخلی عبارتند از:

• اولویت نمونه‌گیری: اگر نمونه‌های کشت خون همزمان با سایر آزمایش‌های آزمایشگاهی درخواست شده باشند، نمونه‌های کشت خون باید در اولویت اول جمع‌آوری باشند.
• ورود سوزن به پوست: هنگام وارد کردن سوزن به محل خون‌گیری، نباید سوزن روی پوست کشیده شود، زیرا این کار می‌تواند باعث آلودگی سوزن شود.
• اولویت پر کردن بطری‌ها:در تمامی روش‌ها به‌جز روش پروانه‌ای، ابتدا باید بطری هوازی پر شود.
• رزین موجود در بطری‌های خاص: برخی بطری‌های کشت، دانه‌های رزین دارند که آنتی‌بیوتیک‌های موجود در خون بیمار را خنثی می‌کنند. اگر این بطری‌ها به‌آرامی مخلوط نشوند، می‌توانند منجر به نتایج مثبت کاذب شوند.
• دستور جمع‌آوری دو سری نمونه: گاهی دو سری کشت خون تجویز می‌شود. سری دوم باید دقیقاً مانند سری اول گرفته شود. اما یا از محل متفاوتی گرفته شود، یا در زمان متفاوتی (حدود ۶۰ دقیقه بعد) انجام شود.
• سیستم جمع‌آوری مناسب: توصیه می‌شود از سیستم پروانه‌ای استفاده شود زیرا احتمال برگشت خون به داخل ورید را کاهش می‌دهد. در صورت استفاده از روش ونی‌پانکچر، از بیمار بخواهید که دست خود را پایین‌تر از سطح بدن نگه دارد تا بروز از این اتفاق جلوگیری شود.

نمونه‌گیری از حلق؛ یکی از نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی

آزمایش سواب حلق (Throat Swab) یکی از نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی است که عمدتاً برای تشخیص عفونت استرپتوکوکی (Strep Throat) انجام می‌شود. برای گرفتن نمونه، کیت‌های مخصوصی وجود دارد که باید مطابق دستورالعمل مناسب‌شان مورد استفاده قرار بگیرند. اگر دستورالعملی وجود نداشت، طبق مقررات مرکز درمانی خود عمل کنید.

مراحل نمونه‌گیری از حلق در فلبوتومی:

• با استفاده از سواب استریل، هر دو لوزه، ناحیه گلو، و تمام بخش‌هایی که دچار التهاب یا عفونت به‌نظر می‌رسند را نمونه‌برداری کنید.
• قبل و بعد از نمونه‌گیری دست‌ها را بشویید.
• حتماً از دستکش استفاده کنید و بین بیماران آن را تعویض کنید.
• هنگام انجام نمونه‌گیری، در کنار بیمار بایستید (نه مقابل دهان او) و یا ماسک بزنید تا از آلودگی‌های هوابرد محافظت شوید.
• برچسب‌گذاری نمونه در حضور بیمار انجام شود و نمونه به‌سرعت به آزمایشگاه ارسال شود.

دهانت را تا جاییکه میتوانی باز کن ، روشی دیگر در نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی

سواب دهانی (Buccal Swab) یکی دیگر از نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی است. نمونه‌ی دهانی با نمونه سواب گلو متفاوت است. این نمونه جهت استخراج  DNA بیمار و از بخش داخلی گونه گرفته می‌شود. برای گرفتن این نمونه، ابتدا خودتان را معرفی کرده، هویت بیمار را با حداقل دو شناسه تأیید کنید. دست‌هایتان را بشویید و دستکش بپوشید. طبق دستورالعمل مرکز خود، سوآب استریل را به‌آرامی داخل گونه‌ی بیمار بکشید. سوآب استفاده‌شده را در ظرف مناسب قرار دهید، در حضور بیمار برچسب بزنید و مطابق دستور حمل کنید.

جمع‌آوری مایع منی؛ نمونه‌گیری خاصی برای بررسی باروری یا شواهد قانونی

در نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی نمونه مایع منی برای بررسی تعداد اسپرم جهت ارزیابی باروری یا بررسی در مواردی مثل تجاوز جنسی استفاده می‌شود. همانند نمونه ادرار و خون، در ابتدا خود را معرفی کرده و هویت بیمار را با حداقل دو شناسه تایید کنید. پیش از انتقال نمونه اسپرم، دست‌های خود را بشویید و دستکش بپوشید. مراجعه کنندگان نباید پیش از انجام آزمایش، برای مدت مشخصی انزال داشته باشند و این اطلاعات باید از طریق مرکز مربوطه به آن‌ها ارائه شود. نمونه باید در ظرف استریل جمع‌آوری شود. از کاندوم استفاده نشود چون حاوی ماده اسپرم‌کُش است و می‌توانند نتیجه آزمایش را تحت تاثیر قرار دهند. نمونه باید گرم نگه داشته شده و در معرض نور نباشد. برای حاصل شدن نتایج دقیق و صحیح، نمونه اسپرم بهتر است حداکثر تا دو ساعت پس از جمع‌آوری به آزمایشگاه برسد و در دمای بدن نگهداری شود تمام نمونه‌ها باید برچسب‌گذاری شوند.

آزمایش تحمل گلوکز (GTT)؛ یکی از نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی

یکی از مهم‌ترین روش‌های نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی، آزمایش تحمل گلوکز (GTT) یا گاهی به آن OGTT (Oral Glucose Tolerance Test)  نیز گفته می‌شود. این تست برای بیمارانی که از علائم پیش‌دیابتی رنج می‌برند تجویز می‌شود. موفقیت این آزمایش تا حد زیادی به آمادگی بیمار و رعایت صحیح مراحل نمونه‌گیری وابسته است.

شرایط لازم برای گرفتن نمونه:

• بیمار باید حداقل به‌مدت سه روز قبل از آزمایش، رژیم غذایی نرمال و متعادل داشته باشد.
• بیمار باید ۸ تا ۱۲ ساعت پیش از شروع آزمایش ناشتا باشد.
• نوشیدن آب مجاز است. اما مصرف چای بدون شکر، قهوه یا هر نوشیدنی دیگر پیش یا حین آزمایش ممنوع است.
• در طول مدت ناشتایی و زمان انجام آزمایش، بیمار نباید سیگار بکشد، تنباکو بجود یا آدامس مصرف کند.

مراحل نمونه‌گیری

• ابتدا نمونه‌ی قند خون ناشتا و ادرار گرفته می‌شود.
• در صورتی که نتایج نرمال باشد، بیمار باید ۷۵ گرم گلوکز بنوشد (حتی در دوران بارداری).
• زمان نوشیدن گلوکز ثبت شود و بیمار در آزمایشگاه منتظر بماند.
• ۳۰ دقیقه پس از مصرف گلوکز: نمونه‌ی خون و ادرار گرفته شود، برچسب “۳۰ دقیقه” زده شود.
• ۶۰ دقیقه پس از مصرف گلوکز : مجدداً نمونه‌های خون و ادرار گرفته شده و ساعتگذاری شود (یک ساعت).
• ۱۲۰ دقیقه پس از مصرف گلوکز : آخرین نمونه خون و ادرار گرفته می‌شود و روی آن ساعت نوشته می‌شود (دو ساعت).

در بیماران سالم، سطح گلوکز خون معمولاً بین ۱ تا ۲ ساعت بعد از نوشیدن گلوکز به سطح نرمال بازمی‌گردد.

عوامل تداخل‌زا در آزمایش تحمل گلوکز؛ نکات حیاتی در نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی

در حین انجام آزمایش تحمل گلوکز به‌عنوان یکی از نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی، ممکن است شرایط خاصی باعث اختلال در روند نمونه‌گیری شود:

در صورتی که بیمار هنگام امادگی و یا گرفتن نمونه دچار حالت تهوع شد، حوله‌ی خنک و لگن در دسترس داشته باشید. در صورت سبکی سر، بیمار را دراز کنید. اگر بیمار ظرف ۳۰ دقیقه پس از نوشیدن گلوکز استفراغ کرد، تست باید متوقف شده و در زمان دیگری تکرار شود.

آزمایش قند دو ساعت پس از غذا (Postprandial)؛ نمونه‌گیری ساده اما دقیق در فلبوتومی

در میان انواع نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی، آزمایش قند خون دو ساعت بعد از غذا نیز نقش مهمی در تشخیص دیابت ایفا می‌کند. در بیماران غیردیابتی سطح قند خون پس از دو ساعت از مصرف غذا به ندرت بالا خواهد رفت، اما در دیابتی‌ها این مقدار معمولا با افزایش همراه است. شرایط گرفتن نمونه برای این تست به شرح زیر است:

• بیمار باید به‌مدت ۲ تا ۳ روز، رژیم غذایی پرکربوهیدرات داشته باشد.
• صبحانه بیمار باید شامل آب پرتقال، غلات با شکر، نان تست و شیر (معادل ۷۵ گرم گلوکز) باشد.
• ابتدا از بیمار یک نمونه تست قند خون ناشتا گرفته می‌شود. سپس از او خواسته می‌شود تا صبحانه میل کند. دقیقاً ۲ ساعت پس از پایان صرف غذا، مجددا نمونه خون گرفته می‌شود.

پایش گلوکز خون در محل؛ روش فوری در نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی

با افزایش تقاضا برای نتایج فوری و دقیق، پایش نقطه‌ای گلوکز (Point-of-Care Glucose Testing) به‌عنوان یکی از روش‌های کلیدی در نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی در مراکز درمانی رواج یافته است. در دهه گذشته، دستگاه‌های کوچک پایش گلوکز بسیار رایج شده‌اند.

مراحل انجام تست گلوکز:

• تجهیزات مورد نیاز را آماده کنید.
• هویت بیمار را شناسایی کنید.
• دست‌های خود را بشویید.
• دستکش بپوشید.
• محل خون‌گیری را انتخاب کرده و تمیز کنید.
• انگشت را از پایه تا نوک به‌آرامی ماساژ دهید تا جریان خون افزایش یابد.
• با استفاده از لانست (سوزن فنری) به سرعت نوک انگشت را سوراخ کنید.
• سه قطره اول خون را با گاز تمیز پاک کنید.
• نوار تست را در محل مخصوص نوار قرار دهید و آن را در دستگاه فتومتر بگذارید.

نتایج آزمایش به‌صورت خودکار روی دستگاه نمایش داده می‌شود.

کیفیت در پایش نقطه‌ای و ضدعفونی در نمونه‌گیری خاص در فلبوتومی

در فرآیند نمونه‌گیری خاص در فلبوتومی، استفاده از دستگاه‌های پایش نقطه‌ای (POC) مانند گلوکومتر، نیازمند رعایت دقیق کنترل کیفیت است. در استفاده از دستگاه‌های پایش گلوکز، شما مسئول کیفیت و کنترل هستید.

• هر روز که از دستگاه گلوکومتر استفاده می‌کنید، باید پیش از انجام آزمایشات، کنترل‌ها را به دستگاه بدهید و نتایج را بر روی یک نمودار ۳۰ روزه (تعداد روزهای ماه) ثبت کنید. مطمئن شوید که محدوده نرمال دستگاه تنها در دو واحد اختلاف با مقدار هدف قرار دارد.
• روزانه، بطری‌های کوچکی به نام “کنترل‌” در اختیار شما قرار می‌گیرد که به‌عنوان خونی غیرواقعی که دارای مقادیر مشخصی از ماده موردنظر هست برای بررسی دقت دستگاه استفاده می‌شود.
• هرگاه  یک سری از کنترل‌‌هایتان تمام شدند و از کنترل جدید استفاده کردید، شماره دسته (lot number) و تاریخ شروع را حتما ثبت کنید چراکه با هر lot number، ممکن است نتیجه کنترل متفاوتی به شما بدهد. درصورتی که فراموش کنید کنترل شما تغییر کرده، می‌تواند نمودار شما را خراب کرده و درنتیجه کنترل کیفیت شما بدرستی انجام نخواهد گرفت.

همچنین هر بار که دستگاه را تمیز می‌کنید یا باتری آن را تعویض می‌کنید، آن را ثبت نمایید. همیشه طبق دستورالعمل سازنده دستگاه عمل کنید.

کاتتر (کانولا) و فیستول در نمونه‌گیری خاص در فلبوتومی

در بیماران کلیوی، دسترسی به خون وریدی جهت دیالیز یا نمونه‌گیری خاص در فلبوتومی از طریق ابزارهایی به‌نام کانولا یا فیستول انجام می‌شود.

کانولا لوله‌ای است که در بیماران کلیوی برای دسترسی به خون وریدی جهت دیالیز یا نمونه‌گیری خون از آن استفاده دارد. تنها پرسنل آموزش‌دیده مجاز استفاده از این لوله هستند.

فیستول یک شنت (اتصال) مصنوعی است که طی عمل جراحی بین ورید و شریان ایجاد شده است. این اتصال دائمی در بازوی بیماران تحت دیالیز قرار دارد. فقط کارکنان متخصص مجاز به نمونه‌گیری از رگ دارای فیستولا هستند.

این روش‌ها از موارد مهم در نمونه‌گیری خاص در فلبوتومی هستند که نیازمند مهارت بالا و دقت ویژه‌اند.

محیط مناسب برای اهدای خون، ضامن حفظ آرامش و امنیت اهداکننده خون

اهدای خون یک عمل نجات‌بخش است. با کمک مراکز منطقه‌ای انتقال خون، بسیاری از جان‌ها نجات یافته‌اند. تنها ۵۰۰ میلی‌لیتر خون می‌تواند جان سه نفر را نجات دهد! فلبوتومیست‌های باتجربه و آموزش‌دیده می‌توانند در بانک خون مشغول به کار شوند. مراکز انتقال خون مسئول جمع‌آوری، پردازش و تزریق خون هستند. منظور از آموزش‌های بیشتر، کسب توانایی در کار با سوزن‌های بزرگ‌تر است (معمولاً اندازه ۱۶ تا ۱۸ گیج). در برخی موارد، فلبوتومی به مصارف درمانی انجام می‌شود؛ یعنی به‌طور عمدی خون گرفته می‌شود تا:

• تعداد گلبول‌های قرمز را کاهش دهد (در بیماری پلی‌سیتمی ورا: شمار بالای گلبول‌های قرمز)
• یا سطح آهن را پایین بیاورد (در بیماری هموکروماتوز: سطح بالای آهن خون)

چه نکاتی برای نمونه‌گیری از اهداکننده باید رعایت شود؟

• شناسایی صحیح بیمار بسیار حیاتی است، زیرا اشتباه در شناسایی ممکن است منجر به مرگ در اثر تزریق خون اشتباه شود.
• خون اهدایی به اجزای مختلف مانند گلبول‌های قرمز، پلاسما و پلاکت‌ها تبدیل می‌شود.
• به اهداکننده توصیه می‌شود ۴ تا ۶ ساعت قبل از اهدای خون غذا بخورند تا از ضعف، سرگیجه یا سایر واکنش‌های ناشی از کاهش حجم خون جلوگیری شود.
• بهتر است اهداکنندگان قبل از نمونه‌گیری، یک میان‌وعده سبک بخورند.

پیش از هرگونه نمونه‌گیری خاص در فلبوتومی برای اهدا، باید معاینه جسمی اولیه برای تأیید سلامت عمومی اهداکننده انجام شود که شامل موارد زیر است:

• وزن: حداقل ۵۰ کیلوگرم (۱۱۰ پوند)
• دمای بدن: حداکثر ۳۷.۲ درجه سانتی‌گراد (۹۹ فارنهایت)
• نبض: بین ۵۰ تا ۱۰۰ ضربه در دقیقه
• فشار خون: حداکثر ۱۸۰ روی ۱۰۰ میلیمتر جیوه
• ضایعات پوستی: بدون سابقه مصرف مواد یا تتو در ۱۲ ماه گذشته
• ظاهر عمومی: عدم علائم بیماری، مصرف مواد، اضطراب یا مست بودن
• هماتوکریت و هموگلوبین: حداقل ۱۲.۵
• سابقه پزشکی: باید بررسی شود

همه این اقدامات بخشی جدایی‌ناپذیر از رعایت ایمنی در فرآیند نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی در مراکز اهدای خون هستند.

استفاده از خون خودتان برای جراحی‌های سخت و اهدای خون اتولوگ

در نمونه‌گیری خاص در فلبوتومی باید به اهدای خون اتولوگ ^[۴] دقت شود. اگر بیماری قرار است تحت عمل جراحی‌قرار بگیرد که ریسک بالای خونریزی برای او بهمراه دارد، می‌تواند به خودش خون اهدا کند. این اقدام، خطر و احتمال انتقال بیماری‌های منتقله از راه خون را کاهش می‌دهد. بیمار باید از سلامت عمومی برخوردار باشد (حداقل هموگلوبین) و جراحی باید حداقل از ۷۲ ساعت قبل از شروع فرایند اهدای خون، برنامه‌ریزی شده باشد.

گازهای خونی شریانی (ABG) در نمونه‌گیری خاص در فلبوتومی

تست ABG اطلاعات مهمی درباره وضعیت تنفسی و تعادل اسید-باز بیماران دارای اختلالات یا بیماری‌های ریوی به ما می‌دهد. به همین دلیل در دسته نمونه‌گیری خاص در فلبوتومی قرار می‌گیرد. دلیل استفاده از خون شریانی آن است که خون شریانی در سراسر بدن ترکیبات یکسانی دارد. اما خون وریدی بسته به ناحیه‌ای که قرار دارد ممکن است ترکیبات متغیری داشته باشد. در نوزادان، آزمایش گازهای خونی معمولا با نمونه‌گیری مویرگی انجام می‌‎شود.

شریان رادیال؛ انتخاب اول برای گاز خونی شریانی

شریان رادیال ^[۵] در سمت شست روی مچ قرار دارد. پرسنل مجرب باید شریان را لمس کرده و بدون استفاده از تورنیکت نمونه‌گیری کنند. شریان رادیال محبوبترین شریان برای پیدا شدن است و به دلیل اینکه احتمال ایجاد هماتوم (کبودی) در این شریان کمتر است، بهترین انتخاب می‌باشد (گرچه نسبت به سایر شریان‌ها کوچکتر است.)

شریان‌های جایگزین برای ABG؛ مزایا، معایب و کاربردها

شریان‌های براکیال (در بخش داخلی آرنج، سمت انگشت کوچک) و فمورال (در کشاله ران) نیز در نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی مورد استفاده قرار می‌گیرند. اما یافتن این رگ‌ها مقداری دشوارتر است. پیش از گرفتن نمونه از شریان براکیال، از تست آلن اصلاح شده^[۶] استفاده کنید تا مطمئن شوید جریان خون برای گرفتن خون شریانی کافی و مناسب است.

برای این تست باید به هر دو شریان ردیال و اولنار فشار وارد کنید. از بیمار درخواست کنید دست خود را چندین مرتبه بازوبسته کند. در این شرایط کف دست او باید مقداری سفید شود و وقتی فشار روی رگ‌ها برداشته می‌شود، رنگ کف دست باید ظرف مدت دو دقیقه به حالت نرمال برگردد. اگر تاخیری در این زمان وجود داشت، به‌معنای این است که جریان خون کافی جهت گرفتن نمونه خون شریانی نداریم.

مراحل طلایی نمونه‌گیری برای تست ABG

محل را با ید یا کلرهگزیدین تمیز کنید و پس از آن دیگر به محل دست نزنید. از بیمار بخواهید دست دست خود را تاجای ممکن به عقب خم کند تا مچ دست او نمایان شود و شریان را با حس نبض قوی آن پیدا کنید. با زاویه ۴۵ درجه سوزن سرنگ خود را وارد شریان کنید که در این زمان، خون با شدت وارد سرنگ خواهد شد. این خون باید کمرنگ‌تر از خون‌های وریدی باشد و خودش وارد سرنگ خواهد شد، بدون نیاز به کشیدن پیستون. تقریبا برای این تست به ۱ میلی‌لیتر خن نیاز دارید و پس از پایان نمونه‌گیری حداقل بمدت ۵ دقیقه به محل موردنظر فشار وارد کنید.

مقادیر خونی موجود در خون شریانی ممکن است با همان مقادیر د رخون وریدی متفاوت باشد. بنابراین اگر از خون شریانی برای آزمایش‌های شیمی یا هماتولوژی استفاده شود، در این نوع نمونه‌گیری خاص در فلبوتومی باید حتماً مستندسازی شود.

نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی: جمع‌آوری نمونه ادرار

از دیگر انواع نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی، جمع‌آوری صحیح نمونه ادرار برای آزمایش‌های تشخیصی است. برای جمع‌آوری نمونه ادرار، به بیمار آموزش دهید که ناحیه تناسلی خود را از جلو به عقب بشوید. سپس مقداری از ادرار اولیه را دفع کنند و نمونه ادرار میانی را جمع‌آوری کنند (مید استریم^[۷]). به نمونه جمع‌آوری شده از این روش، کلین کچ^[۸] میگوییم. نمونه ادرار باید ظرف مدت ۳۰ دقیقه مورد آنالیز قرار بگیرد. اگر قرار است انجام آزمایش به تعویق بیفتد، نمونه را در یخچال نگهداری کنید. مهم است که برچسب شناسایی روی ظرف چسبانده شود نه روی درب آن، زیرا با باز شدن درب، برچسب اعتبار خود را از دست می‌دهد.

برای آنالیز ادرار می‌توان از نمونه رندم استفاده کرد اما نوع نمونه باید ثبت شود. بهترین نمونه برای آنالیز، اولین ادرار صبحگاهی است (برای تست بارداری نیز مناسب‌ترین است)، یعنی ادراری که چندین ساعت در مثانه باقی مانده است و تغلیظ شده.

زمانیکه ادرار آزمایش شده و جواب آنالیز باکتری آن مثبت می‌شود، تست‌های کشت و آنتی‌بیوگرام انجام می‌شود. آزمایشگاه با انجام این تست‌ها میخواهد نوع باکتری رشد پیدا کرده و نوع آنتی‌بیوتیک‌هایی که بهشان حساس است را تشخیص دهد .

از شروع تا پایان؛ راهنمای کامل نمونه‌گیری نمونه‌های زمان‌دار

نوع دیگری از نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی، جمع‌آوری ادرار در بازه زمانی ۲۴ ساعته است. در این حالت، بیمار باید ادرار خود را برای یک روز کامل جمع‌آوری کند. این فرایند با دور ریختن ادرار اولیه صبحگاهی آغاز می‌شود. بعد از آن مرتبه، تا ۲۴ ساعت، تمام ادرار فرد باید در ظرف مخصوص دهانه بزرگی جمع‌آوری شود. در طول این ۲۴ ساعت، ظرف ادرار باید در دمای خنکی مانند دمای یخچال قرار بگیرد. بعد از پایان جمع‌آوری ادرار بمدت یک روز، بیمار باید ظرف ادرار را به آزمایشگاه بازگرداند.

نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی: فرم زنجیره نگهداری (Chain of Custody)

در برخی نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی که به دلایل قانونی، شغلی یا نظامی انجام می‌شوند، فرم زنجیره نگهداری الزامی است. این فرم‌ها تضمین می‌کنند که نمونه از زمان جمع‌آوری تا دفع نهایی، به‌درستی مستندسازی و کنترل شده باشد.

آزمایش‌هایی که نیاز به پر کردن این فرمها دارد شامل موارد زیر است:

• آزمایش اعتیاد برای محل کار
• تست‌های ژنتیکی و بررسی رابطه خانوادگی
• تست دوپینگ ورزشکاران
• آزمایش نوزادان برای مواد مخدر
• تست الکل خون یا نفس
• کیت تجاوز جنسی
• غربالگری خون برای سربازی

این فرایند شامل حفظ امنیت و کنترل اطلاعات از زمان جمع‌آوری نمونه تا زمان دور ریختن آن می‌باشد و باید حریم اطلاعات حفظ شود. هویت فردی که نمونه را تحویل داده، و هر زمانی که نمونه جابجا می‌شود باید در فرم ثبت شود. بعلاوه، اطلاعات زیر نیز باید در این فرم لحاظ شود:

• نام و اطلاعات شناسایی فردی که مورد نمونه‌گیری واقع شده
• نام فرد جمع‌آورنده و آزمایش کننده نمونه
• تاریخ، محل و امضای مسئول انجام نمونه و اظهار اینکه نمونه صحیح است و با اطلاعات ثبت شده همخوانی دارد.
• امضا، تاریخ و مدت زمان حضور نمونه در اختیار هر فرد؛ حتا افرادی که آنرا جابجا نموده‌اند.

از نمونه‌گیری تا گزارش؛ نکات کلیدی آزمایش عدم اعتیاد

در حوزه نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی ، آزمایش دارویی از اهمیت زیادی برخوردار است. وزارت بهداشت و خدمات انسانی ایالات متحده آمریکا (^[۹]HHS) آزمایشات دارویی فدرال را برای برخی از کارکنان دولتی و بسیاری از کارکنان بخش خصوصی الزامی می‌کند. آزمایشات دارویی در محل کار معمولاً طبق مقررات آزمایش‌های الزامی وزارت حمل و نقل ایالات متحده انجام می‌شود که به یک استاندارد صنعتی تبدیل شده است. بسیاری از کارفرمایان آزمایش ادرار را برای کشف مواد مخدر انجام می‌دهند و از فرم زنجیره نگهداری و کنترل آزمایش دارویی فدرال (^[۱۰]CCF) برای این فرآیند استفاده می‌کنند. این فرم اطلاعات مربوط به نحوه جمع‌آوری و نگهداری نمونه‌ها را از زمان دریافت تا دفع نهایی مستند می‌کند. فلبوتومیست‌ها باید در استفاده صحیح از CCF طبق دستورالعمل‌های فدرال آموزش و ارزیابی شوند. فرآیند جمع‌آوری دارای دستورالعمل‌های خاصی است تا از تغییر یا دستکاری نمونه‌ها توسط کارمندان جلوگیری کند. مانند اضافه کردن آب برای رقیق کردن نمونه یا جایگزینی آن با ادرار قبلاً جمع‌آوری‌شده که از شخص دیگری گرفته شده است و در لباس یا کیف‌های دستی پنهان شده است. آزمایش‌های ادرار معمولاً می‌توانند مصرف ماریجوانا در هفته گذشته و مصرف کوکائین، هروئین و دیگر مواد مخدر غیرقانونی در دو روز گذشته را تشخیص دهند. اما این آزمایش‌ها میزان یا دفعات مصرف را اندازه‌گیری نمی‌کنند.

چگونه آزمایشات دارویی به پیشگیری از حوادث محل کار کمک می‌کنند؟

این نوع از نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی شامل مواردی است که در محیط‌های کاری انجام می‌شود که دلیل انجام آن عبارت است از:

• اطمینان از رعایت مقررات فدرال، قراردادهای مشتری و الزامات شرکت‌های بیمه
• تقویت سیاست ممنوعیت مصرف مواد مخدر شرکت
• کاهش خطر استخدام افرادی که به طور غیرقانونی مواد مخدر مصرف می‌کنند
• شناسایی کارمندانی که به طور غیرقانونی مواد مخدر مصرف می‌کنند تا کارفرمایان بتوانند اقدامات انضباطی لازم را انجام دهند
• بهبود ایمنی و سلامت کارکنان

اهمیت آزمایش دارویی در ارتقای عملکرد و سلامت ورزشکاران

در ورزش حرفه‌ای، نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی به منظور شناسایی دوپینگ، استفاده از داروهای تقویتی، مکمل‌ها یا استروئیدها انجام می‌شود. خون و ادرار برای تحلیل دقیق جمع‌آوری می‌شود. علت این امر شامل موارد زیر است:

• شناسایی استفاده از محرک‌ها (آمفتامین‌ها، استروئیدهای آنابولیک، الکل، دیورتیک‌ها، داروهای خیابانی، هورمون‌های پپتیدی، ضد استروژن‌ها، بتا آگونیست‌ها) برای بهبود عملکرد ورزشی
• تشویق به نظارت بر مکمل‌های تغذیه‌ای و رژیمی
• تجزیه و تحلیل خون و ادرار برای تشخیص دوپینگ خون یا استفاده از اریتروپوئیتین

نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی: تست دارویی نوزادان

در نوزادان مشکوک به مواجهه با مواد مخدر، نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی ظرف ۲۴ ساعت پس از تولد انجام می‌شود تا مصرف مادر را در بازه ۲۴ تا ۷۲ ساعت پیش از زایمان شناسایی کند. از دلایل انجام این تست می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شناسایی مصرف کوکائین، اپیوئیدها، آمفتامین‌ها، مت‌آمفتامین‌ها و فنتی‌سایکلیدین توسط مادر که باعث قرار گرفتن جنین در معرض داروها و درنهایت سندروم ترک نوزادان می‌شود. این سندرم، شامل مجموعه‌ای از علائم جسمی و روانی است که پس از قطع یا کاهش مصرف ناگهانی یک ماده در افرادی که به آن اعتیاد پیدا کرده‌اند ظاهر میشود.
• برای این تست نیاز به جمع‌آوری نمونه‌ها برای تجزیه و تحلیل، ظرف ۲۴ ساعت پس از تولد نوزاد است؛ جهت شناسایی مصرف اخیر دارو
• درصورتی که ادرار نوزاد مثبت باشد، مصرف دارو توسط مادر ۲۴ تا ۷۲ ساعت قبل از تولد را تایید می‌کند.

راهنمای جامع جمع‌آوری نمونه آزمایش دارویی کارکنان؛ از آماده‌سازی تا انتقال

کارفرمایان ممکن است درخواست آزمایش دارویی به صورت تصادفی و زمانی که استخدام شده‌اید و یا قبل از ارائه فرصت شغلی کنند. آزمایش دارویی همچنین ممکن است برای افرادی که در شرایط ایمنی حساس هستند (مانند رانندگان کامیون یا اپراتورهای تجهیزات سنگین) الزامی باشد. دستورالعمل‌ها ممکن است بسته به سیاست مرکز متفاوت باشد، اما مراحل کلی جمع‌آوری آزمایش دارویی ادرار به شرح زیر است:

1. شناسایی هویت بیمار
2. نیاز به فرم زنجیره نگهداری
3. اطمینان از اینکه بیمار تمام جیب‌های خود را خالی کرده باشد
4. از بیمار بخواهید که دست‌های خود را قبل از جمع‌آوری بشوید
5. دسترسی به آب را قطع کنید یا شیر آب را با نوار بچسبانید. به آب توالت عامل آبی اضافه کنید. مطمئن شوید که بیمار از شرایط نمونه‌گیری کاملا آگاه است و نباید تا پیاین مرحله جمع‌آوری، دستان خود را بشوید یا از سیفون استفاده کند (این کار احتمال رقیق کردن نمونه توسط بیمار را حذف می‌کند)
6. از بیمار بخواهید تا ادرار را در یک ظرف استریل که یک نوار دما بر روی آن قرار دارد (حداقل ۴۵ میلی‌لیتر ادرار) جمع‌آوری کند.
7. پس از دریافت نمونه، دما را بررسی کنید (دما باید بین ۹۰ تا ۱۰۰ درجه فارنهایت باشد).
8. بررسی کنید که آیا تغییر رنگ یا آلودگی وجود دارد.
9. نمونه را در ویال‌های جداگانه تقسیم کنید.
10. فرم زنجیره نگهداری را تکمیل کرده و یک نسخه به بیمار بدهید و ویال‌ها را در کیسه نمونه در حضور بیمار مهر و موم کنید.
11. از بیمار بخواهید که دست‌های خود را بشوید.

استفاده از دستگاه‌های پایش نقطه‌ای (POC)

در فرآیند نمونه‌گیری خاص در فلبوتومی، استفاده از دستگاه‌های پایش نقطه‌ای (POC) مانند گلوکومتر، نیازمند رعایت دقیق کنترل کیفیت است. در استفاده از دستگاه‌های پایش گلوکز، شما مسئول کیفیت و کنترل هستید.

• هر روز که از دستگاه گلوکومتر استفاده می‌کنید، باید پیش از انجام آزمایشات، کنترل‌ها را به دستگاه بدهید و نتایج را بر روی یک نمودار ۳۰ روزه (تعداد روزهای ماه) ثبت کنید. مطمئن شوید که محدوده نرمال دستگاه تنها در دو واحد اختلاف با مقدار هدف قرار دارد.
• روزانه، بطری‌های کوچکی به نام “کنترل‌” در اختیار شما قرار می‌گیرد که به‌عنوان خونی غیرواقعی که دارای مقادیر مشخصی از ماده موردنظر هست برای بررسی دقت دستگاه استفاده می‌شود.
• هرگاه  یک سری از کنترل‌‌هایتان تمام شدند و از کنترل جدید استفاده کردید، شماره دسته (lot number) و تاریخ شروع را حتما ثبت کنید چراکه با هر lot number، ممکن است نتیجه کنترل متفاوتی به شما بدهد. درصورتی که فراموش کنید کنترل شما تغییر کرده، می‌تواند نمودار شما را خراب کرده و درنتیجه کنترل کیفیت شما بدرستی انجام نخواهد گرفت.

همچنین هر بار که دستگاه را تمیز می‌کنید یا باتری آن را تعویض می‌کنید، آن را ثبت نمایید. همیشه طبق دستورالعمل سازنده دستگاه عمل کنید.

از صحنه جرم تا آزمایشگاه؛ اهمیت و کاربرد نمونه‌های پزشکی‌قانونی

آیا طرفدار برنامه‌های تلویزیونی جنایی هستید؟ در آزمایش‌های پزشکی قانونی مانند تجاوز جنسی، مسمومیت، یا جرم‌های خشونت‌آمیز، نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی با شرایط ویژه‌ای انجام می‌شوند.تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی در پزشکی‌قانونی شامل انواع مختلفی از نمونه‌ها می‌شود. مانند نمونه‌های سواب واژینال پس از تجاوز، خون و مایعات بدن از صحنه‌های جرم  و کالبدشکافی‌ و بررسی نمونه‌های بعد از مرگ فرد. دقت بسیار زیادی در جابجایی و حمل این نمونه‌ها ضروری است. زیرا ممکن است نمونه‌ها در حال تجزیه باشند، در مقادیر اندک موجود باشند یا نیاز به تجزیه و تحلیل در شرایط محیطی سخت داشته باشند. نمونه‌های پزشکی‌قانونی همچنین شامل آزمایش‌های سم‌شناسی از مواد در اثر مسمومیت یا سوءمصرف مواد است. جمع‌آوری این نمونه‌ها ممکن است نیاز به آموزش خاص یا تجربه و نظارت داشته باشد.

نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی ، خودتان را برای آزمایش الکل خون آماده کنید.

در صورت اتهام رانندگی تحت تأثیر مواد مخدر یا الکل (^[۱۱]DUI)، پلیس ممکن است درخواست آزمایش سطح الکل خون کند. فرد مورد نظر باید رضایت خود را برای انجام آزمایش خون اعلام کند و ممکن است آن را رد کند. برای انجام آزمایش، نیاز به رضایت کتبی است! اگر فلبوتومیست بدون آن اقدام به جمع‌آوری کند، ممکن است به اتهام ضرب و جرح محاکمه شود. علاوه بر این، بدون رضایت، آزمایش الکل خون در دادگاه قابل قبول نخواهد بود. چون این نمونه‌ها اغلب به عنوان مدرک کلیدی در پرونده‌های قانونی استفاده می‌شوند، فلبوتومیست باید در هنگام جمع‌آوری دقت زیادی داشته باشد. محل جمع‌آوری باید با کلرهگزیدین یا ضدعفونی‌کننده‌ای که الکل ندارد تمیز شود. استفاده از الکل برای تمیز کردن محل ممکن است باعث نتیجه مثبت کاذب شود.

سخن پایانی

نمونه‌گیری‌های خاص در فلوبوتومی شامل روش‌هایی فراتر از خون‌گیری‌های رایج و روزمره هستند که نیاز به دانش تخصصی، مهارت عملی، رعایت اصول ایمنی و در بسیاری موارد، پیروی از استانداردهای قانونی دارند. این روش‌ها نه‌تنها در بهبود روند تشخیص و درمان بیماری‌ها نقش کلیدی ایفا می‌کنند، بلکه در حوزه‌های حیاتی مانند مراقبت‌های ویژه، پزشکی قانونی، تست‌های دارویی، غربالگری‌های پیش از استخدام، و تحلیل‌های دقیق آزمایشگاهی کاربرد دارند.