نکات نگهداری انکوباتور آزمایشگاهی

دستگاه‌هایی مانند سانتریفیوژ، شیکر و انکوباتور از تجهیزات بسیار مهم، حیاتی و پرکاربرد آزمایشگاهی هستند و نگهداری صحیح از آن‌ها یکی از اصول مهم در هر آزمایشگاه محسوب می‌شود. اگر این تجهیزات دچار مشکل شوند، در وهله‌ی اول آزمایش‌های انجام شده دیگر صحیح و قابل اعتماد نخواهند بود. علاوه براین از آنجایی که هزینه‌ی خرید این تجهیزات بالا است، باید در نگهداری از آن‌ها کوشید تا با افزایش طول عمر دستگاه، هزینه‌های آزمایشگاه را نیز کاهش داد.

از آنجایی که انکوباتور آزمایشگاهی نیز جزء یکی از تجهیزات مهم و گران‌قیمت آزمایشگاهی است، در این مقاله قصد داریم تا ابتدا مروری بر نکات نظافت صحیح این دستگاه داشته باشیم و در ادامه مواردی را بیان کنیم که رعایت آن‌ها برای کارکرد صحیح دستگاه اهمیت دارد.

پس اگر به دنبال کشت سلول صحیح و همچنین کاهش هزینه‌های آزمایشگاه خود هستید، در ادامه با ما همراه باشید.

نکات نظافت انکوباتور آزمایشگاهی

اگر دستگاه انکوباتور شما آلوده باشد، به احتمال زیاد بر روی نتایج کشت شما تاثیر منفی خواهد گذاشت. به همین دلیل، نظافت مرتب دستگاه انکوباتور آزمایشگاهی اهمیت زیادی دارد. در این قسمت از این مطلب نکاتی را ذکر خواهیم کرد که جهت نظافت انکوباتور آزمایشگاهی و جلوگیری از آلوده شدن کشت‌ها باید به آن توجه داشت. دقت داشته باشید که نحوه‌ی تمیز کردن یک انکوباتور آزمایشگاهی بسته به قوانین هر آزمایشگاه ممکن است متفاوت باشد. اما به طور کلی برای این کار لازم است اقدامات زیر صورت گیرد.

۱. ابتدا باید تمام کشت‌ها را به دستگاه انکوباتور دیگری منتقل کنید و دستگاه را خاموش کرده و آن‌را از منبع تغذیه جدا کنید.

۲. هنگامی که می‌خواهید ظروف کشت را از انکوباتور خارج نمایید و یا اقدام به نظافت دستگاه نمایید، حتما از دستکش استفاده کنید.

۳. برای تمیز کردن کامل دستگاه انکوباتور، ابتدا قفسه‌ها را جدا کنید. اما پیش از این کار به نحوه‌ی قرارگیری صحیح قفسه‌ها در انکوباتور دقت کنید تا هنگام جا زدن آن‌ها با مشکل مواجه نشوید.

۴. اگر از سینی برای نگهداری آب و ایجاد رطوبت درون دستگاه استفاده می‌کنید، آن را نیز بردارید.

۵. تمام قسمت‌های دستگاه انکوباتور که جداکرده‌اید را بشویید. برای شستن این قسمت‌ها اغلب مواد شوینده استاندارد و آب گرم کافی است. اما اگر مواد خاصی را درون انکوباتور کشت می‌دهید، برای تمیز کردن قفسه‌ها به پروتکل‌ها و قوانین آزمایشگاه خود مراجعه کنید.

۶. برای تمیزکاری بسیار دقیق (حدودا هر ۶ ماه یکبار) قفسه‌ها را درون فویل پیچیده و اتوکلاو کنید.

۷. برای تمیزکردن محفظه‌ی داخلی دستگاه از اتانول ۷۰% استفاده کنید. اتانول را اسپری کرده و بلافاصله پاک کنید.

۸. به کمک اتانول قسمت‌های بیرونی دستگاه انکوباتور را نیز تمیز کنید. توجه داشته باشید که سطوحی که بیشتر لمس می‌شوند مانند دستگیره و دکمه‌ها باید با دقت بیشتری تمیز شوند.

توجه: اتانول را روی سنسورها اسپری نکنید.

۹. عایق روی درب دستگاه را نیز به خوبی با اتانول تمیز کنید. زیرا ممکن است منابع زیادی از آلودگی در این قسمت تجمع کرده باشد.

۱۰. حین نظافت انکوباتور، تمیز کردن فن را از قلم نیندازید. توصیه می‌شود هر چند ماه یکبار آن را تمیز کنید.

۱۱. پس از نظافت کاملِ قسمت‌های بیرونی و داخلی انکوباتور، قطعات را مجددا درون دستگاه جا بزنید. مراقب باشید هنگام قرار دادن قطعات فلزی به درب دستگاه و بدنه‌ی آن آسیبی نرسد.

۱۲. سینی آب را با آبِ تمیز پر کنید. بعضی از آزمایشگاه‌ها ترجیح می‌دهند یک قارچ‌کش را با غلظت مشخص شده به آب درون سینی اضافه کنند تا از رشد میکروب‌ها جلوگیری شود.

۱۳. پیش از جا زدن قطعات و درصورتی که انکوباتور شما مجهز به فیلتر  HEPAاست، فیلتر را بررسی کنید. توجه داشته باشید که این فیلتر باید هر 6 ماه یکبار تعویض گردد تا اطمینان حاصل شود که با راندمان بالا کار می‌کند و فقط هوای استریل شده در گردش است.

۱۴. مطمئن شوید درب انکوباتور به خوبی باز و بسته می‌شود. در صورت لزوم درب را با توجه به دستورالعمل‌های شرکت سازنده روغن‌کاری کنید.

۱۵. انکوباتور را روشن کرده و اطمینان حاصل کنید که درجه حرارت قبل از قرار دادن مجدد کشت‌ها پایدار است و دستگاه به درستی کار می‌کند.

پیشگیری از آلوده شدن انکوباتور و کشت‌های درون آن

همانطور که گفته شد تمیز بودن دستگاه انکوباتور آزمایشگاهی برای داشتن کشت سلول موفق از اهمیت بالایی برخوردار است. هرچند که لازم است این دستگاه چند وقت یکبار به طور کامل تمیز شود، اما در نظر داشتن موارد زیر می‌تواند در جلوگیری از آلوده شدن کشت‌ها موثر باشد.

۱. قبل از استفاده از انکوباتور آزمایشگاهی، از صحیح قرار گرفتن سینی‌ها در جای خود اطمینان حاصل کنید. توجه داشته باشید که صرفاً سینى‌ها و لوازم جانبى مورد تأیید تولید کننده مورد استفاده قرار گیرد. عدم نصب صحیح قفسه‌ها ممکن است منجر به ریختن محتویات ظروف شود.

۲. چنانچه می‌توانید دستگاه شیکر را درون انکوباتور آزمایشگاهی خود قرار دهید، به قرار دادن آن به شكل صحيح و تراز كه مانع ريختن يا پاشيده شدن محتويات آن شود، توجه کنید.

۳. پیش از کار با دستگاه از سالم بودن سینی‌ها، لوازم جانبی و حتی ظروفی که در انکوباتور قرار می‌دهید اطمینان حاصل کنید تا دارای ترک و شکستگی نباشند.

۴. اگر برای ایجاد رطوبت درون فضای انکوباتور از سینی آب استفاده می‌کنید، آب درون سینی را حداقل هفته‌ای یک مرتبه تعویض کنید.

۵. هفته‌ای یکبار دستگاه انکوباتور را بررسی کنید و محیط‌های کشت که از بین رفته و یا دیگر قابل استفاده نیستند را دور بریزید.

۶. برخی از انکوباتورهای آزمایشگاهی دارای فیلترهای HEPA هستند که ذرات ریز موجود در هوا را به دام می اندازند. به این ترتیب احتمال آلوده شدن محفظه کاهش می‌یابد. توجه داشته باشید که این فیلترها باید حداقل هر شش ماه یکبار تعویض شوند.

۷. توصیه می‌شود قسمت بالای دستگاه را هر دو هفته یکبار تمیز کنید تا از گرد و غبار پاک شود.

افزایش طول عمر انکوباتور آزمایشگاهی

نظافت منظم انکوباتور یکی از نکات مهم برای افزایش طول عمر دستگاه است. اما در کنار این موضوع نکاتی مانند نصب دستگاه در یک مکان مناسب و کنترل دما نیز می‌توانند در بهبود عملکرد یک انکوباتور آزمایشگاهی و افزایش طول عمر آن و در نهایت کاهش هزینه‌های یک آزمایشگاه موثر باشند. به همین دلیل در ادامه مروری بر این موضوع خواهیم داشت.

۱. انکوباتور خود را در محل مناسبی نصب کنید.

یکی از نکات مهمی که در رابطه با استفاده از تمامی تجهیزات آزمایشگاهی مطرح است، محل و نحوه نصب آن تجهیز است. یافتن یک مکان مناسب برای نصب دستگاه، می‌تواند در عملکرد صحیح آن موثر باشد. جهت انتخاب یک مکان مناسب برای نصب انکوباتور به نکات زیر توجه داشته باشید:

۱. انکوباتور را در محیطی قرار دهید که کمتر در معرض آلودگی و گرد و غبار باشد (به طور مثال دور از درب، پنجره و منافذ)

۲. مطابق استانداردهای تجهیزات آزمایشگاهی، لازم است یک کلید اضطراری در سیم‌کشی ساختمان و به منظور قطع برق وجود داشته باشد. این کلید باید دور از انکوباتور و ترجیحاً خارج از اتاقی که انکوباتور در آن قرار دارد نصب شود.

۳. دمای محلی که قرار است انکوباتور در آن نصب شود، نباید بیش از حد بالاتر یا پایین‌تر از دمای استاندارد محیط ( ۲۵ درجه سانتی گراد) باشد.

۴. دستگاه باید روی سطحی محکم، صاف، تراز و ثابت نصب شود.

۵. حین نصب انکوباتور توجه داشته باشید که هیچ شیئی مقابل سیستم تهویه دستگاه قرار نداشته باشد.

۶. دقت داشته باید که فاصله مناسب دستگاه از طرفين به منظور باز شدن راحت درب دستگاه رعايت شود.

۷. برای خروج گرما و دسترسی راحت‌تر به کابل‌ها و اتصالات باید حداقل 3 تا 5 سانتی‌متر فضا اطراف انکوباتور وجود داشته باشد.

۸. چنانچه انکوباتور را در محیطی مرطوب نصب کرده‌اید، سعی کنید از بروز آلودگی‌های قارچی پیشگیری کنید. به این منظور نکات زیر را در نظر بگیرید:

• تمام قسمت‌های انکوباتور به ویژه درزها و شکاف‌ها را با اسپری‌های ضد قارچ تمیز کنید.
• در صورتی که قفسه‌ها را برای نظافت جدا کرده‌اید، پیش از مونتاژ مجدد، آن‌ها را درون یک آون (Oven) با حرارت خشک قرار دهید.
• توصیه می‌شود پس از تمیزکاری، قطعاتی که جدا کرده‌اید را زیر لامپ UV قرار دهید. این کار در کاهش آلودگی‌های قارچی تاثیر زیادی خواهد داشت. یک روش دیگر برای کاهش آلودگی‌های قارچی این است که یک سینی حاوی اتانول ۷۰% را در طول شب درون انکوباتور قرار دهید.

۹. از نصب دستگاه در محیط‌های مرطوب که شرایط مطلوبی برای رشد قارچ هستند، خودداری کنید.

۱۰. اطمینان حاصل کنید که محیط قرارگیری دستگاه کاملا تمیز است.

۱۱. دستگاه را دور از نور مستقیم خورشید نصب کنید زیرا نور خورشید می‌تواند باعث نوسانات دما و اختلال در عملکرد انکوباتور شود.

۱۲. استفاده از میز را هرگز فراموش نکنید. قرار دادن دستگاه به طور مستقیم روی زمین خطر آلودگی را افزایش می‌دهد.

۱۳. زمانی که دستگاه در حال کار است آن را حرکت ندهید و ضربه‌ای به آن وارد نکنید.

۱۴. در صورتی که قصد دارید انکوباتور را از یک اتاق سرد به یک اتاق گرم منتقل کنید، توجه داشته باشید که ممکن است دستگاه به دلیل تقطیر آسیب ببیند. به همین دلیل توصیه می‌شود پس از انتقال انکوباتور از اتاق سرد به اتاق گرم، قبل از اتصال دستگاه به برق، سه ساعت صبر نموده و يا قبل از انتقال، دستگاه را به مدت سی دقيقه در اتاق سرد به كار بیندازید تا گرم شود.

۱۵. دستگاه نبايستى در مكان‌هايى كه احتمال وقوع آتش‌سوزی یا انفجار وجود دارد، به كار انداخته شود

۲. دما را کنترل کنید

دما یکی از پارامترهای مهم در کشت سلول است. به‌طوری که انحراف دما می‌تواند مانع رشد سلول شده و یا حتی سبب از بین رفتن کشت شود. به همین دلیل لازم است کاربر به کمک سنسور دستگاه، همواره دمای فضای داخل انکوباتور را کنترل کند.

اما ممکن است با این پرسش مواجه شوید که آیا می‌توان همیشه به سنسور دمای انکوباتور اعتماد کرد؟

یکی از راه‌های اطمینان از دمای مناسب، استفاده از یک دماسنج ثانویه است. اگر دستگاه انکوباتور دارای درب شیشه‌ای ثانویه باشد، می‌توانید یک دماسنج کالیبره شده را به داخل شیشه وصل کرده و بدون نیاز به باز کردن درب آن را بخوانید. به این ترتیب قادر هستید دمای نشان داده شده توسط سنسور دستگاه را با دمایی که دماسنج به شما نشان می‌دهد مقایسه کنید و  در صورت اختلاف دما، سنسور را کالیبره و تنظیم کنید.

یکی دیگر از نکاتی که باید جهت کنترل دمای داخل انکوباتور رعایت کرد، جلوگیری از باز و بسته شدن بی‌مورد درب انکوباتور است. این کار علاوه‌بر اینکه از تغییر دمای داخل محفظه جلوگیری می‌کند، مانع ورود آلودگی‌ها به محفظه انکوباتور نیز می‌گردد.

در رابطه با مناطق گرمسیری مانند جنوب کشور که احتمال دارد دمای محیط تا حدود ۵۰ درجه سانتی‌گراد باشد، توصیه می‌شود برای ایجاد شرایط دمایی مطلوب از انکوباتورهای یخچال‌دار استفاده شود.

۳. میزان رطوبت و CO₂  را کنترل کنید

در کنار دما، پارامترهای دیگری نیز وجود دارند که بافت‌ها و سلول‌ها نسبت به آن‌ها حساس هستند ( به طور مثال میزان رطوبت و CO₂) به همین دلیل لازم است این پارامترها به طور منظم کنترل شوند.

میزان رطوبت، یکی از فاکتورهایی است که در رشد صحیح سلول‌ها تاثیر زیادی دارد. اگر میزان رطوبت درون محفظه‌ی انکوباتور خیلی کم باشد، احتمال دارد که محیط کشت تبخیر شده و یا بیش از حد غلیظ شود. رطوبت ایده‌آل معمولاً در حدود ۹۵٪ است و برای حفظ آن در این سطح باید مطمئن شوید که سینی آب (زیر دستگاه انکوباتور) هرگز در معرض خشک شدن نیست.

گاهی اوقات و در رابطه با یکسری کشت‌ها نیز، نیاز است تا سطح CO₂  کنترل شود. سطح مناسب  دی‌اکسید کربن برای اینگونه کشت‌ها معمولاً ۵٪ است. این میزان CO₂ کمک می‌کند تا میزان pH که برای رشد مطلوب کشت مناسب است، ثابت نگه داشته شود.

توجه داشته باشید که هر چند ماه یکبار سطح CO₂ را با استفاده از آنالیز کننده‌های گاز بررسی کنید.

جمع‌بندی

همانطور که گفته شد دستگاه انکوباتور آزمایشگاهی یکی از تجهیزات مهم در آزمایشگاه‌ها محسوب می‌شود که کاربرد بسیار مهمی برای کشت سلول‌ها و تحقیقات پزشکی دارد. به همین دلیل توجه به نحوه‌ی نگهداری صحیح از این دستگاه و نظافت مرتب آن بسیار حائز اهمیت است. در این مقاله سعی کردیم تا برخی از مهم‌ترین نکات نگهداری و نظافتِ این تجهیز آزمایشگاهی را ذکر کنیم. اما توجه داشته باشید که جهت نگهداری طولانی مدت از هر دستگاهی توجه به توصیه‌ها و دستورالعمل‌های شرکت سازنده در اولویت قرار دارد.

همچنین جهت نگهداری و نظافت صحیح انکوباتور شما، چک لیستی آماده کرده‌ایم که می‌توانید تاریخ و توضیحات مهم در رابطه با نظافتِ روتین دستگاه خود را در آن ثبت کنید. جهت دانلود این فایل روی لینک زیر کلیک نمایید. امیدواریم این مقاله مورد توجه شما قرار گرفته باشد.

دانلود چک لیست نظافت انکوباتور آزمایشگاهی