تهیه و تنظیم: دکتر محمد قهری

مقدمه

عوامل میکروبی مختلف در محیط‌زیست پراکنده هستند و همواره سلامت انسان، حیوان و گیاه را به مخاطره می‌اندازند، امروزه كنترل میکروارگانیسم‌ها در سطوح مختلف در محیط‌های صنعتی و مسكونی از نگرانی‌های اصلي بشمار می‌رود، بدين منظور در محیط‌های پزشكی معمولاً از سطوح آغشته به مواد ضدميكروبی و در صنايع غذايی، كشاورزی، ساختمانی و آب و فاضلاب از سطوحی كه توانايی كاهش بار ميكروبی را داشته باشند، استفاده می‌شود (De MW, et al, 2010).

بعضی مطالعات دلالت بر انتقال باکتری‌ها از سطوح مختلف دارد، با اين حال، نقش سطوح محيطی در انتقال بيماری همچنان يك موضوع بحث‌انگیز علمی است و یافته‌های علمی كمی در مورد انتقال ميكروب از سطوح محيطی به دست و از دست به دهان موجود می‌باشد (Rusin P, et al, 2002)، اين در حالی است كه بيش از 30 بيماری عفونی جديد طی چند دهه اخير در جهان تشخيص داده شده است و در حال حاضر در سرتاسر جهان میلیون‌ها نفر به عوامل عفونی مبتلا هستند. ارگانیسم‌های جديد نظير كريپتوسپوريديوم^[1] و سویه‌های جديدی از اشريشياكلی^[2] باعث بروز همه‌گیری‌های متعددی شده اند كه علت اصلی انتقال بعد از آب و غذا، از طريق تماس مستقيم و غيرمستقيم  می‌باشد (Azizi F, et al, 2010) (Rusin P, et al, 2002).

عفونت بیمارستانی^[3]

امروزه سازمان بهداشت جهانی، بيمارستان را جزئی لاينفك از تشكيلات اجتماعی می‌داند كه وظيفه آن تأمين مراقبت‌های كامل بهداشتی-درمانی برای عموم مردم و نيز مركزی برای آموزش كاركنان بهداشتی و درمانی و سایر اقشار جامعه است. حفظ و نگهداری سلامت افراد جامعه بخصوص بيماران بستری در بیمارستان‌های دولتی و خصوصی رابطه مستقيمی با شناخت صحيح عوامل ایجادکننده و توسعه‌دهنده عفونت های بيمارستانی دارد. در دهه‌های گذشته هرگاه به مقوله تنوع كيفيت و مراقبت از بيماران اشاره شده است، كاربرد ميزان عفونت بيمارستانی در انعكاس كيفيت رسيدگی و مراقبت‌ها در اولويت اول قرار گرفته است، زيرا تقريباً نزديك به یک‌سوم این گروه از عفونت‌ها در طيف قابل پيشگيری طبقه‌بندی می‌شوند (Abbasali J, 2004).

مرکز کنترل و پيشگيری از بیماری‌های ايالات متحده آمريكا، عفونت های بیمارستانی يا «عفونت های اكتسابی بيمارستان» را گروهی از عفونت‌ها می‌داند كه هنگام پذيرش بيمار وجود نداشته و در طول مدت اقامت در بيمارستان ايجاد شده‌اند و غالباً پس از 48 ساعت پذيرش اوليه در اين گروه جای می‌گيرند (Nguen QV, et al, 2004) (Salari MM, 2002). درصورتی‌که به دنبال اعمال جراحی، در بدن بیماران جسم خارجی کار گذاشته شود، عفونت بیمارستانی می‌تواند تا یک سال پس از این‌گونه اعمال، به‌وقوع بپیوندد. عفونت های بیمارستانی می‌توانند علاوه بر بیماران، کارکنان و عیادت‌کنندگان را نیز مبتلا سازند (محمدی مهر، مژگان و همکاران، 1386).

این‌گونه عفونت‌ها حاصل كار بهترين جراحان را زیر سؤال می‌برد و با اشغال نگه‌داشتن طولانی تخت‌های بيمارستانی، علاوه بر ضررهای اقتصادی، يكي از مهم‌ترین اهداف سياست‌گذاری كلان نظام‌های بهداشتی و درمانی دنيا (در دسترس قرار دادن همگانی امكانات درمانی موجود در کشورها) را مخدوش می‌نماید. 7 تا 10 درصد بيماران بستری در مراکز درمانی به عفونت های بيمارستانی مبتلا می‌شوند و هر بيمار به‌طور ميانگين 5-4 روز بيشتر در بيمارستان بستری می‌شود (Masoum beigi H, 2002).

در گذشته تصور بر اين بود كه میکروارگانیسم‌های فرصت‌طلب در عفونت های بيمارستانی نقش كمتری دارند؛ اما امروزه مشخص شده است که اين نوع از عفونت‌ها به‌حدی افزايش یافته‌اند كه گونه‌های كانديدا را می‌توان در پاتولوژی‌های بيمارستانی به‌راحتی شناسايی نمود و عفونت های سيتومگالو ويروس^[4]، پنوموسيستيس^[5] و توكسوپلاسموزيس^[6] نيز به گروه عفونت های بيمارستانی افزوده شده اســـــــت (Fauci A, et al, 2008).

از طرفی الگوی بیماری‌های قارچی انسانی در دو دهه اخير تغييرات چشمگيری داشته است. طی چند سال اخير، عليرغم پیشرفت‌های بدست‌آمده در زمينه مراقبت‌های بهداشتی-درمانی، شيوع بیماری‌های مخاطره‌آمیز ناشی از قارچ‌های پاتوژن حقيقی و فرصت‌طلب با افزايش قابل‌توجهی همراه بوده است که دليل اصلی آن افزايش شمار بيماران ايدزی، گيرندگان پيوند اعضاء، بدخیمی‌های خونی و ساير بیماری‌های ناتوان‌کننده و تضعیف‌کننده سيستم ايمنی می‌باشد (Amanloo S, et al, 2008).

هر یک از اعضای بدن انسان می‌تواند در بیمارستان دچار عفونت گردد ولی در بین انواع عفونت های بیمارستانی، عفونت دستگاه ادراری (45 درصد)، عفونت دستگاه تنفسی تحتانی (11 درصد)، پنومونی (15 تا 25 درصد) عفونت ناشی از زخم جراحی (24 درصد) و عفونت دستگاه گردش خون (10 تا 15 درصد) از اهمیت خاصی برخوردارند. طبق بررسی‌های انجام‌شده، عفونت دستگاه ادراری، شایع‌ترین و پنومونی کشنده‌ترین عفونت های بیمارستانی محسوب می‌شوند، گرچه در بعضی از مراکز، عفونت بیمارستانی دستگاه گردش خون، علت اصلی مرگ بیماران می‌باشد (اصل سلیمانی، حسین و همکاران، 1392). در برخی مطالعات انجام‌شده دیگر، عفونت دستگاه ادراری، عفونت زخم‌های متعاقب اعمال جراحی، پنومونی، باکتريمی و سپتی‌سمی به‌ترتیب شایع‌ترین عفونت های بيمارستانی را معرفی می‌کنند. البته برخی از مراکز بهداشتی ميزان مرگ بيمــاران دچـــار عفونـــت زخم بعد از اعمال جراحی را بيش از 20 درصد گزارش نموده‌اند (Brachman PS, 1989) (Byrne DY, & Lynch W, 1994).

عفونت های بیمارستانی، یکی از معضلات سلامتی در سراسر جهان است که کشورهای توسعه‌یافته و فقیر را تحت‌ تأثیر قرار داده است (نظری، سمیه و همکاران، 1391). طی دو دهه اخير، آمار ابتلا به اين عفونت‌ها 36 درصد افزايش يافته است (Steed JC, 1999). ميزان وقوع عفونت های بيمارستانی در ايران تا بيش از 25 درصد گزارش شده است (Abdollahi EA, et al, 2003). میزان عفونت بیمارستانی در کشورهای توسعه‌یافته 10-5 درصد بیان شده است. در ایالات متحده نرخ مرگ‌ومیر ناشی از عفونت بیمارستانی از 25 هزار تا 100 هزار مرگ‌ومیر در سال است که هزینه‌ای معادل 7/5 میلیون دلار صرف درمان آن می‌گردد (نظری، سمیه و همکاران، 1391).

اولین بار در سال 1950 به دنبال مشکل عفونت های بیمارستانی با استافیلوکوک، مسئله کنترل عفونت های بیمارستانی به‌عنوان یک وظیفه رسمی در آمریکا مطرح گردید. امروزه کنترل عفونت، جایگاه مهمی را در اپیدمیولوژی دارد. وظیفه اولیه یک برنامه کنترل عفونت کاهش ریسک عفونت های بیمارستانی است که می‌تواند منجر به حفاظت بیماران، پرسنل بهداشتی، دانشجویان و ملاقات‌کنندگان در مقابل عفونت شود. عفونت های بیمارستانی حداقل در 5 درصد بیماران بستری‌شده در بیمارستان اتفاق می‌افتد و عامل حدود 88000 مورد مرگ‌ومیر در سال می‌باشد (عالی‌مقام، معصومه، 1385).

به‌طور کلی پژوهشگران میزان این عفونت‌ها را در کشورهای در حال توسعه 15/5 درصد و در کشورهای آفریقایی 14/8-2/5 درصد و بسیار بالاتر از متوسط بروز در کشورهای اروپایی (7/1 درصد) گزارش کرده‌اند (Bagheri Nejad S et al, 2011, Allegranzi B et al, 2011).

امروزه با مصرف بیش‌ازحد و غیرمنطقی آنتی‌بیوتیک‌ها، تقريباً اكثر میکروارگانیسم‌های موجود در بیمارستان‌ها از جمله سودوموناس و استافیلوکوکوس اورئوس مقاوم شده‌اند و سوش‌های مقاوم در بين بيماران، كاركنان پزشكی و پيراپزشكی، دانشجویان و ديگر كارمندان اداری نيز يافت می‌شود. مشکلات مربوط به عفونت های بیمارستانی و هزینه تحمیلی آنها بر واحدهای درمانی بسیار زیاد می‌باشد. این عفونت‌ها باعث طولانی شدن مدت بستری بیمار، افزایش زمان ازکارافتادگی افراد و ایجاد ناتوانی و ناراحتی و حتی موجب مرگ شود. در آمریکا حدود 2 میلیون نفر در سال به این عفونت‌ها مبتلا می‌شوند. این عفونت‌ها یازدهمین علت مرگ در ایالات متحده است و هزینه‌ای معادل 6/45 میلیارد دلار در سال دارد (عبداللهی، علی‌اکبر و همکاران، 1382).

از آنجايی که پیشگیری و کنترل عفونت های بیمارستانی برتر از درمان است و با توجه به ارتباط تنگاتنگ بین عفونت بیمارستانی و میزان آلودگی محیط بیمارستان، ضرورت توجه به آن و ارزیابی کمی و کیفی آلودگی میکروبی، شناسایی، انهدام منابع آلوده‌کننده و کنترل راه‌های انتقال آن بیش از پیش مورد تأکید می‌باشد.

 اهمیت عفونت های بیمارستانی

عفونت های بیمارستانی از چند جنبه حائز اهمیت می‌باشند:

1. مرگ‌ومیر و ناخوشی بیماران
2. افزایش طول مدت بستری بیماران در بیمارستان
3. افزاش هزینه‌های ناشی از طولانی شدن اقامت بیماران، اقدامات تشخیصی و درمانی

بررسی‌ها از سال 1970 تا 1975 میلادی نشان داده‌اند که در آمریکا به ازای هر 100 مورد پذیرش بیمارستانی، 5/7 مورد عفونت بیمارستانی رخ می‌دهد و لذا سالیانه حداقل 2/1 میلیون عفونت بیمارستانی در آن کشور اتفاق می‌افتد و به‌نظر می‌رسد در تمام نقاط دنیا موارد عفونت بیمارستانی حداقل به همین اندازه بااهمیت باشد. گفته می‌شود که شیوع عفونت بیمارستانی در آمریکا و اروپا، 5 تا 10 درصد بوده و این رقم در بعضی از بخش‌ها مانند بخش مراقبت‌های ویژه به 50 درصد نیز می‌رسد. مطالعات در آمریکا (طبق آمار سال 1999، میزان مرگ‌ومیر بالغ بر 90000 مورد در سال بوده است) نشان داده‌اند که عفونت بیمارستانی سالیانه به‌طور مستقیم به مرگ 19000 نفر و به‌طور غیرمستقیم به مرگ 58000 انسان منجر می‌گردد. مرگ‌ومیر به دنبال ابتلا به عفونت گردش خون، 25 تا 50 درصد و به دنبال پنومونی 7 تا 27 درصد است (اصل سلیمانی، حسین و همکاران، 1392).

در آمریکا عفونت بیمارستانی همچنین باعث اتلاف هزینه‌ای معادل 4/5 میلیارد دلار در سال شده و طول مدت بستری بیمار در بیمارستان 4 روز افزایش می‌یابد. در ایران آمار دقیقی در مورد شیوع عفونت بیمارستانی و عوارض جانی و مالی حاصله در دست نیست، ولی به چند مطالعه انجام‌شده، اشاره می‌گردد:

بر اساس مطالعاتی که در خصوص میزان شیوع و بروز عفونت بیمارستانی در ایران بدست آمده است می‌توان چنین نتیجه‌گیری نمود که میزان بروز این عفونت‌ها در حد بالایی قرار دارد. در مطالعه‌ای که در قزوین در سال 1387 صورت گرفت، میزان عفونت بیمارستانی در بیمارستان‌های آموزشی 6/81 درصد گزارش گردید.

مطالعه دیگری در شیراز در سال 1377، بروز این عفونت‌ها را 3/56 درصد برآورد نمود، همچنین در سال 1378 در شیراز، بر اساس عوامل خطر بیماران، میزان بروز عفونت های بیمارستانی در یک بیمارستان شرح داده شد. در این مطالعه، میزان بروز عفونت زخم جراحی از 1/5 تا 40، عفونـــــــــت دستگاه ادراری از صفر تا 6/9 و عفونــــــــــــت دستـــــگاه گردش خون از صفر تا 2 درصد گزارش گردیـــــده است (Bagheri Nejad S et al, 2011).

بر اساس آخرین اعلامیه سازمان جهانی بهداشت در اکتبر 2005، سالانه در جهان جمعیتی بیش از 1/4 میلیون نفر از عفونت های بیمارستانی رنج می‌برند. در کشورهای توسعه‌یافته صنعتی بین 5 تا 6/2 درصد بیماران بستری‌شده در بیمارستان، مبتلا به عفونت های بیمارستانی می‌شوند و این رقم در کشورهای در حال توسعه به حدود 25 درصد افزایش پیدا می‌کند (اصل سلیمانی، حسین و افهمی، شیرین، 1379).

راه‌های انتقال میکروارگانیسم‌ها در بیمارستان

درک راه‌های انتقال عفونت یکی از مواردی است که برای طراحی و بکارگیری روش‌های مختلف پیشگیری و کنترل عفونت ضروری است. در بیمارستان میکروارگانیسم‌ها می‌توانند به طرق مختلف منتقل گردند و گاهی یک میکروب می‌تواند از چند طریق منتقل شود.

راه‌های انتقال میکروارگانیسم‌ها در بیمارستان عبارتند از:

1- انتقال از طریق تماس: تماس، شایع‌ترین و مهم‌ترین راه انتقال عفونت های بیمارستانی به‌شمار می‌آید و به سه زیرگروه تقسیم می‌شوند:

• تماس^[7] مستقیم؛ از یک فرد به فرد دیگر و آلوده شدن با خون و ترشحات بیمار
• تماس غیرمستقیم؛ تماس با شیء واسطه آلوده (وسایل، سوزن، پانسمان و دستکش و …)
• قطره^[8] شده توسط فرد حین عطسه، سرفه و صحبت کردن، حین ساکشن کردن یا برونکوسکوپی و مواجهه با ملتحمه و مخاط بینی یا دهان

2- انتقال از طریق هوا^[9]

3- انتقال از طریق وسیله مشترک آلوده مانند غذا، آب، داروها و تجهیزات و وسایل آلوده

4- انتقال از طریق ناقلین مانند پشه، مگس و موش که اهمیت چندانی در انتقال عفونت های بیمارستانی ندارد.

5- سطوح محیطی که به شکل صحیح گندزدایی نشده است (اصل سلیمانی، حسین و افهمی، شیرین، 1379).

شروط انتقال عفونت

برای انتقال عفونت یا آلودگی، سه عنصر اساسی باید وجود داشته باشد:

1. میکروارگانیسم
2. میزبان حساس
3. راه انتقال میکروارگانیسم

به عبارت دیگر، انتقال یا عدم انتشار میکروارگانیسم‌ها و ایجاد آلودگی‌های بالینی، بستگی به میزان واگیری (قدرت آلوده‌کنندگی) ارگانیسم و یا میزان حساسیت میزبان دارد؛ به‌عنوان نمونه ویروس هپاتیت B بسیار مسری است و شانس انتقال این ویروس و ایجاد بیماری از طریق آسیب‌های رسوخ‌کننده به یک فرد غیر‌ایمن، تقریباً یک نفر از سه نفر می‌باشد (بسته به میزان آلوده بودن منبع عفونت). در مقابل، شانس انتقال ویروس هپاتیت C به‌وسیله ابزار مشابه، یک نفر از 30 نفر است و این شانس برای انتقال HIV/AIDS یک نفر از 300 نفر می‌باشد. باید توجه داشت که بیماران، پزشکان و پرسنل درمانی، کادر بیمارستانی و ملاقات‌کنندگان، حساسیت‌های متفاوتی با توجه به سن، وضعیت سلامتی، بیماری‌های زمینه‌ای و وضعیت ایمنی در برابر عفونت دارند که این وضعیت ایمنی می‌تواند توسط داروها، بیماری، شیمی‌درمانی و سایر فاکتورها مانند سوءتغذیه و نواقص هورمونی مختل گردد (چعبی، علی و شوریابی، محمد، 1393).

پاتوژن های منتقله بر اساس راه انتقال در بیمارستان

• از راه تماس با بیماران یا وسایل: استافیلوکوک، باکتری‌های خانواده انتروباکتریاسه، عفونت‌های ویروسی مانند روتاویروس و قارچ  مخمری کاندیدا
• از طریق سوزن: هپاتیت B و HIV
• از راه هوا: باسیل سل
• از طریق آب: آسنتوباکتر و سراشیا
• از طریق اندوسکوپ: سودوموناس و آسنتوباکتر
• از راه غذا: سالمونلا و سودوموناس

میکروارگانیسم‌های مسبب عفونت های بیمارستانی

میکروارگانیسم‌های متفاوتی می‌توانند باعث بروز عفونت بیمارستانی به‌صورت اندمیک و اپیدمیک گردند که تابع شرایطی مانند بیماری زمینه‌ای، استفاده از وسایل تهاجمی و مصرف قبلی آنتی‌بیوتیک است.

یکی از بهترین منابع کسب اطلاعات در مورد الگوی میکروبی عفونت های بیمارستانی، سیستم ملی نظام مراقبت عفونت بیمارستانی می‌باشد. در بررسی که از سال 1990 تا 1997 میلادی صورت گرفته، مشخص گردید که در 87 درصد موارد باکتری‌های هوازی، در 3 درصد موارد باکتری‌های بی‌هوازی، در 9 درصد موارد قارچ‌ها و در 1 درصد موارد سایر انواع ویروس‌ها و انگل‌ها در ایجاد عفونت های بیمارستانی دخیل بوده‌اند. به‌طور‌ کلی در بین انواع عفونت های بیمارستانی، ای‌کلی شایع‌ترین عامل بیماری‌زا بوده و پس از آن استافیلوکوک در مرتبه دوم قرار داشته است (اصل سلیمانی، حسین و همکاران 1392).

در همه‌گیری‌ها نیز باکتری‌ها شایع‌ترین میکروارگانیسم‌های مسبب عفونت های بیمارستانی بوده‌اند. در بررسی که در مورد وقوع همه‌گیری‌های بیمارستانی در دهه 1980 تا 1990 میلادی صورت گرفته، در 62 درصد موارد، باکتری‌ها عامل همه‌گیری شناخته شده‌اند، همچنین مروری بر مقالات موجود در مدلاین در خصوص همه‌گیری‌های عفونت های بیمارستانی از سال 1984 تا 1995 میلادی نشان داده است که در 71 درصد موارد، باکتری‌ها، در 21 درصد موارد ویروس‌ها، در 5 درصد موارد قارچ‌ها و در 3 درصد موارد انگل‌ها باعث همه‌گیری بیمارستانی بوده‌اند و در 2 درصد موارد عامل عفونت، شناسایی نشده است. در بین باکتری‌ها، تقریباً در نیمی از موارد باکتری‌های گرم منفی علت عفونت بوده‌اند و در بین آنها اسینتوباکتر^[10]، اشرشیا، سودوموناس و سالمونلا ^[11] شایع‌تر بوده‌اند و در بین باکتری‌های گرم مثبت شایع‌ترین ارگانیسم استافیلوکوکوس اورئوس^[12]، 60 درصد بوده است (اصل سلیمانی، حسین و افهمی، شیرین، 1379).

اپیدمیولوژی عفونت های بیمارستانی شایع

عفونت های دستگاه ادراری

عفونت های دستگاه ادراری درواقع به‌عنوان شایع‌ترین عفونت های بیمارستانی می‌باشند که 35-23 درصد از این عفونت‌ها را تشکیل می‌دهند و در اکثر موارد در ارتباط با سوند از دستگاه ادراری حادث می‌شوند. وقتی عفونت در مثانه ایجاد شود، میکروارگانیسم می‌تواند به کلیه و یا حتی حفره شکم انتشار یابد (عالی‌مقام، معصومه، 1385).

عفونت‌های دستگاه تنفسی تحتانی

حدود 23 درصد موارد عفونت های بیمارستانی را تشکیل می‌دهند. عفونت از طریق آسپیراسیون میکروارگانیسم‌ها از اروفارنکس ایجاد می‌شود. اگر از وسایلی مثل لوله‌های اندوتراکئال و یا نازوگاستریک استفاده شود و یا اگر اختلال هوشیاری وجود داشته باشد این ریسک افزایش می‌یابد و پاتوژن‌هایی مثل آسپرجیلوس ممکن است باعث پنومونی در بیماران دچار نقض ایمنی شوند (عالی‌مقام، معصومه، 1385).

عفونت‌های متفرقه دیگر

عفونت‌های دیگری نیز می‌توانند به‌عنوان عفونت های بیمارستانی مطرح باشند که البته برحسب منطقه جغرافیایی می‌تواند متفاوت باشد؛ به‌عنوان مثال عفونت‌های سیستم گوارشی که می‌توانند از طریق خوردن غذا یا آب آلوده و یا از طریق تماس فرد با فرد حادث شوند و پاتوژن‌های مختلفی از جمله سالمونلا، شیگلا، کلستریدیوم دیفیسیل و باکتری‌های مختلف دیگر و حتی ویروس‌ها مسئول بروز آن باشند. WHO اعلام کرده است که سل یک اورژانس جهانی است زیرا این بیماری در خیلی از کشورهای دنیا خارج از کنترل می‌باشد (عالی‌مقام، معصومه، 1385).

عوامل اتیولوژیک عفونت های بیمارستانی

90 درصد از عفونت های بیمارستانی توسط باکتری‌ها ایجاد می‌گردد. عوامل قارچی، ویروسی یا پروتوزوا دخالت کمتری دارند. به‌طور کلی در اکثر عفونت های بیمارستانی میکروارگانیسم‌های زیر مسئول موارد عفونت هستند: استافیلوکوک کواگولاز منفی، استافیلوکوک کواگولاز مثبت، استرپتوکوک پنومونیه، انتروکوک، آنتروباکتریاسه ها از جمله سراشیا، کلبسیلا پنومونیه، اشرشیاکلی، سیتروباکتر و میکروارگانیسم‌های دیگری چون موراکسلا و سودوموناس آئروژینوزا و گونه‌های پروتئوس و قارچ‌ها بخصوص کاندیدا که هر یک از این موارد ممکن است در شرایط خاصی و در ارگان‌های خاصی بیشتر منجر به عفونت شوند. استفاده گسترده از آنتی‌بیوتیک‌های وسیع‌الطیف در محیط بیمارستان، باعث ظهور ارگانیسم‌های جدیدتر مانند آسنیتوباکتر بومانی شـــــــــــده است (jain A & Singh K, 2007).

عفونت های بیمارستانی از جمله معضلات و مشکلات مهم پزشکی در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه محسوب می‌شود (Arvanitidou M et al, 2005). سودوموناس آئروژینوزا سومین عامل عفونت های بیمارستانی بعد از استافیلوکوکوس اورئوس و اشریشیا کلی است (Zinsser HA et al, 2004).

اهداف کنترل عفونت های بیمارستانی

هدف از کنترل عفونت های بیمارستانی، پیشگیری از انتقال عوامل ایجاد‌کننده بیماری مانند ویروس‌ها، قارچ‌ها و باکتری‌ها از یک بیمار به بیمار دیگر، از بیمار به پزشک و یا کادر درمانی، از پزشک یا کادر درمانی به بیمار و یا انتقال از بیمار و عوامل درمانی به ملاقات‌کنندگان و جلوگیری از انتقال آن به افراد خارج از بیمارستان می‌باشد. در نتیجه رسیدن به این اهداف، کاهش موارد عفونت های بیمارستانی، کاهش هزینه درمان، کاهش تعداد روزهای بستری بیماران، پیشگیری از بروز و انتشار عوامل عفونت‌زا در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی و سطح جامعه را شاهد خواهیم بود.

به‌منظور دستیابی به این مهم برخی متخصصین معتقد هستند که برای پیشگیری از انتقال عفونت در بیمارستان و مراکز درمانی باید زنجیره انتقال عفونت را مدنظر قرار داد و با بکارگیری رویکردهای پیشگیری‌کننده و کنترلی، این زنجیره شکسته شود. این زنجیره و عناصر آن در شکل زیر آورده شده است:

به‌طور خلاصه، هنگام وضع یک برنامه‌ی مهار عفونت، موارد زیر را باید مدنظر قرار داد:

1. کاهش شمار میکرواورگانیسم‌های بیماری‌زا
2. شکستن چرخه انتقال
3. استفاده از اقدامات استاندارد
4. محافظت از ارائه‌دهندگان خدمات درمانی، بیماران و کارکنان

برای رسیدن به هدف‌های فوق مراحل ذیل را باید به اجرا گذاشت:

1. شیوه‌های حفاظتی (استفاده از دستکش، ماسک، روپوش، عینک محافظ و …)
2. گندزدایی سطوح
3. سترون کردن وسایل (چعبی، علی و شوریابی، محمد، 1393).

واژه‌نامه: