روز جهانی ایمنی و سلامت شغلی
سازمان بین‌المللی کار ([1]ILO) از سال 2003 روز 28 آوریل را به عنوان روز جهانی ایمنی و سلامت شغلی[2] نام‌گذاری کرد. این سازمان در این روز که مصادف است با 8 اردیبهشت ماه در ایران، با هدف پیشگیری از حوادث و بیماری‌های شغلی، مراسمی را برگزار می‌کند.
روز جهانی ایمنی و سلامت شغلی در واقع یک فعالیت سالیانه‌ی بین‌المللی برای نهادینه‌کردن کار سالم و ایمن در تمام نقاط جهان است. برگزاری مراسم‌های مختلف در این روز و ارائه‌ی حقایق و اطلاعات مرتبط با سلامت شغلی، یک بخش اساسی از استراتژی سازمان بین‌المللی کار برای ارتقای ایمنی و سلامت شغلی در تمام محیط‌های کاری شناخته می‌شود.
روز جهانی ایمنی و سلامت شغلی، فرصت مناسبی است تا توجه عمومی به موضوع بهداشت و ایمنی محیط کار جلب شده و با افزایش آگاهی مردم، زمینه برای افزایش امنیت و سلامت در محیط کار فراهم شود.
سازمان بین‌المللی کار، روز جهانی ایمنی و سلامت شغلی در هر سال را به موضوعی خاص اختصاص داده و شعاری را برای آن انتخاب می‌کند. شعار روز جهانی ایمنی و سلامت شغلی 2019، “ایمنی، سلامت و آینده‌ی کار[3]” است.
در این مقاله قصد داریم تا نگاهی مختصر و کوتاه به خطراتی که کارکنان بخش سلامت را تهدید می‌کنند داشته باشیم و بر اهمیت رعایت نکات ایمنی، مخصوصا در هنگام کار با ابزار تیز و برنده مانند سوزن تاکید کنیم. در ادامه با ما همراه باشید.
جراحات ناشی از سوزن چیست؟
جراحات ناشی از سوزن ([NSIs[4) به جراحاتی گفته می‌شود که سوزن به صورت اتفاقی سطح پوست را سوراخ کند و باعث ایجاد خراشیدگی و یا بریدگی شود. افرادی که با سرنگ‌های زیرپوستی و دیگر تجهیزات سوزنی کار می‌کنند، همیشه در معرض جراحات ناشی از سوزن هستند.
بر طبق مطالعات صورت گرفته، سوزن‌ها می‌توانند در مراحل مختلف استفاده، جداسازی و یا انهدام، باعث ایجاد آسیب شوند. چنانچه سوزن‌ها به‌طرز صحیحی جمع‌آوری نشوند، ممکن است در بین لباس‌ها و یا زباله‌ها پنهان مانده و باعث صدمه‌دیدن دیگر کارکنان شوند.
جراحات ناشی از سوزن جزو خطرناک‌ترین جراحات می‌باشند و ممکن است موجب انتقال بیماری‌های عفونی، به ویژه ویروس‌های خونی شوند. در سال‌های اخیر نگرانی در مورد شیوع ایدز، هپاتیت B و هپاتیت C موجب شده است تا به تحقیقات در مورد علل بروز این نوع جراحات سرعت داده شود و روش‌هایی به‌منظور پیشگیری از وقوع این نوع جراحات، توسعه داده شوند.
با وجود انتشار راهنمایی‌ها و در نظرگرفتن برنامه‌های آموزشی، هنوز آسیب‌های ناشی از سوزن به عنوان یک مشکل در حال پیشرفت باقی‌مانده است و کارکنان بخش سلامت را تهدید می‌کند.
خطرات جراحات ناشی از سوزن چست؟
سوراخ شدن پوست توسط سوزن‌های آلوده، می‌تواند مایعات خطرناک و عفونی را از طریق پوست وارد بدن نماید. حتی ورود مقادیر ناچیز از مایعات آلوده و عفونی به بدن، می‌تواند باعث شیوع بیماری‌های خطرناکی شود. بیماری‌هایی از قبیل ایدز، هپاتیت B و هپاتیت C که علاوه‌بر هزینه‌های سرسام‌آور برای درمان، فشار روحی و روانی زیادی را به فرد تحمیل می‌کند. همچنین باید این حقیقت را نیز در نظر داشت که به خطر افتادن سلامت هر یک از کارکنان حوزه‌ی سلامت، معادل است با به خطر افتادن سلامت تمامی افراد جامعه.
خطر جراحات ناشی از سوزن چقدر جدی است؟
کشورهای در حال توسعه از جمله کشورهایی هستند که آمار شیوع بیماری ایدز در آن‌ها بسیار بالا است. جالب است بدانید که این کشورها بالاترین آمار جراحت ناشی از سوزن را نیز دارا هستند.
بعضی از بیمارستان‌ها گزارش می‌دهند که یک سوم از پرستاران و کارکنان آزمایشگاه‌ها، هر سال دچار جراحات ناشی از سوزن می‌شوند. البته باید توجه داشت که این آمار به علت عدم گزارش بسیاری از جراحات، آمار دقیقی نمی‌باشد.
در بعضی از مناطق آفریقا و آسیا نزدیک به نیمی از تمام آلودگی‌های کارکنان بخش تامین سلامت به هپاتیت B و هپاتیت C، به جراحات ناشی از ابزار تیز مانند سوزن، نسبت داده شده است. همچنین در بعضی مناطق مدیترانه‌ی شرقی، بیش از 75 درصد از ابتلا به هپاتیت B و C در میان کارکنان بخش تامین سلامت، ناشی از جراحت با ابزار تیز بوده است.
عوامل موثر در ایجاد جراحات ناشی از سوزن چیست؟
پرستاران و کارکنان آزمایشگاه معمولا 30 الی 50 درصد همه‌ی جراحات را طی اقدامات پزشکی تجربه می‌کنند. اما در مورد اینکه چرا جراحت‌های ناشی از سوزن به این شدت در میان کارکنان بخش سلامت رایج است و راه‌حل‌های ساده با شکست مواجه می‌شوند، اختلاف نظر وجود دارد.
طبق مطالعات انجام شده، در بسیاری از موارد حجم و فشار زیاد کار، وجود استرس و یا کمبود نیروی انسانی در میان پرستاران، پزشکان، اعضای تیم جراحی و به‌طور کلی تمامی کارکنان بخش تامین سلامت، موجب دور شدن آن‌ها از شرایط ایمنی در حین کار و افزایش احتمال وقوع جراحات می‌گردد. طبق آمار ارائه شده توسط انجمن پرستاران آمریکا ([ANA[5) پرستاران شاغل در مراکزی با نیروی انسانی ناکافی و سازمان‌دهی ضعیف، دو برابر پرستارانی که در مراکزی با تعداد مناسب پرسنل فعالیت دارند، جراحات ناشی از سوزن را گزارش داده‌اند. همچنین روزمرگی و عادی‌شدن امور که می‌تواند ناشی از بی‌اهمیت انگاشتن مولفه‌های پیشگیری و ایمنی، عدم آگاهی از عواقب جراحات ناشی از سوزن و ابزار تیز و یا تصور اینکه رعایت اصول ایمنی دست‌وپاگیر خواهند بود، می‌تواند احتمال وقوع جراحات را چندین برابر کند.
چگونه میتوان از جراحات ناشی از سوزن پیشگیری کرد؟
پیشگیری از آسیب‌های جراحات ناشی از سوزن موثرترین راه برای حفاظت کارکنان از بیماری‌های عفونی ناشی از اینگونه جراحات است. یک برنامه‌ی فراگیر پیشگیری از این جراحات، شامل موارد زیر است:
- آموزش کارکنان
- روش‌های ایمن درپوش‌گذاری
- سیستم انهدام کارآمد
- برنامه‌های مراقبتی و نظارتی
- طراحی ابزار بهبود یافته
روش‌های ایمن درپوش‌گذاری
در موقعیتی که درپوش‌گذاری بسیار ضروری به نظر می‌رسد، باید راهکارهای ایمنی که کارکنان بتوانند از آن پیروی کنند، ایجاد شوند. کارکنان به هیچ وجه نباید نوک سوزن روباز را به سمت دست محافظت نشده حرکت دهند.
یکی از راهکارهای ایمن برای درپوش‌گذاری مجدد سوزن‌ها، استفاده از روش “درپوش‌گذاری با یک دست” است.
آموزش درپوش‌گذاری مجدد سوزن با یک دست
انهدام ابزار تیز و سوزن‌ها
موردی که توجه به آن ضروری است و باید به کارکنان بخش تامین سلامت آموزش داده شود، آن است که هیچگاه نباید سوزن‌های بدون درپوش و سایر ابزار تیز را در سطل‌های زباله‌ی خانگی، سطل‌های بازیابی یا درون سرویس بهداشتی دفع نمود. چرا که ممکن است کارگران بخش فاضلاب، مامورین جمع‌آوری زباله و خدمه‌ی نظافت نیز در معرض خطر آسیب‌دیدگی قرارگیرند.
قویا توصیه می‌شود که عملیات جمع‌آوری، نگهداری و دفع سرسوزن و سایر اجسام تیز و برنده‌ی استفاده شده، مانند آنژیوکت بیستوری، لانست، اسکالپ ویژن و غیره به وسیله‌ی سیفتی‌باکس و بلافاصله پس از مصرف انجام شود. ضروری است که بدنه‌ی سیفتی‌باکس‌ها مستحکم، غیرقابل نفوذ، مقاوم به پارگی، دارای دهانه‌ی گشاد و همچنین دارای حجم کافی و ابعاد مناسب باشند.
با توجه به آنکه برای پیشگیری از آسیب‌دیدگی به وسیله‌ی اجسام تیز، لازم است آن‌ها را بلافاصله پس از استفاده و به وسیله‌ی ظروف نگهداری جمع‌آوری و دفع کرد، بنابراین در دسترس‌بودن سیفتی‌باکس به تعداد کافی و با اندازه‌های مختلف برای کاربران، امری الزامی است.
استفاده از آمپول بازکن
شایع‌ترین نوع استفاده از دارو در مراکز درمانی، تزریقات است. چنانچه پرسنل بخش درمان در هنگام تزریق دارو به بیمار نکات ایمنی را رعایت نکند، با خطر جراحت روبرو می‌شود. یکی از نکاتی که پرسنل باید بدان توجه داشته باشند، نحوه‌ی باز کردن درب آمپول است. آمپول بازکن وسیله‌ای یکبار مصرف است که در حین ساده و کارآمد بودن به شکستن و انتقال ایمن قسمت شکسته شده به درون سیفتی‌باکس کمک شایانی می‌کند.
دیگر نکات ایمنی مرتبط با بخش بهداشت و درمان
حمل ایمن و انتقال صحیح انواع نمونه‌های بیولوژیک، یکی دیگر از نکات مهمی است که باید بدان توجه شود. با توجه به خطراتی که نمونه‌های آزمایشگاهی و پزشکی می‌توانند برای افراد و محیط به همراه داشته باشند، هرگونه انتقال و جابه‌جایی مواد بیولوژیک از آزمایشگاه، بخش‌های مختلف بیمارستان و کلینیک و یا هر مکانی، می‌بایست تحت شرایطی انجام شود که هیچگونه نشتی رخ ندهد.
در انتقال این نمونه‌ها حفظ تمامیت و کیفیت آن و جلوگیری از آلوده شدن محیط اهمیت ویژه‌ای دارد. به همین دلیل کشورها و نهادها قوانین متعددی وضع نموده‌اند.
برای انتقال ایمن نمونه‌های بیولوژیک، نیاز به ظروفی است که دارای ویژگی‌های خاص باشند. ویژگی‌هایی از قبیل دارا بودن بسته اولیه، بسته‌بندی ضد نشت ثانویه و بسته‌ی بیرونی بادوام.
ظروفی مانند لاباکس، بیوجار و ظرف حمل‌نمونه پاتولوژی شرکت پل ایده‌آل پارس، از جمله تجهیزاتی هستند که حمل ایمن نمونه‌های بیولوژیک را تضمین می‌کنند.
امیدواریم تا روز جهانی ایمنی و سلامت شغلی زمینه‌ای باشد تا بیش از پیش بر اهمیت رعایت نکات ایمنی در آزمایشگاه‌ها و بیمارستان‌ها تاکید شده و آموزش‌های لازم به پرسنل بخش تامین سلامت، داده شود.
واژه‌نامه
| Safety and Health and the Future of Work | [3] | World Day for Safety and Health at Work | [2] | International Labour Organization | [1] |
| American Nurse Association | [5] | Needle Stick Injuries | [4] |
