۲۲ مورد از رایج‌ترین تجهیزات آزمایشگاهی و کاربرد هریک

هر آزمایشگاه برای دست‌یابی به نتایجی دقیق و انجام آزمایش‌های موفق نیاز به مجموعه‌ای از تجهیزات و لوازم دارد. تجهیزات آزمایشگاهی برای انجام آزمایشات علمی مورد استفاده قرار می‌گیرند و بسته به کاربرد، ابزارهای ساده تا دستگاه‌های پیچیده را شامل می شوند. با توجه به حوزه‌های مختلف، آزمایشگاه‌ها به انواع مختلفی از تجهیزات احتیاج دارند، اما بعضی از آن‌ها در همه‌ی آزمایشگاه‌ها مشترک هستند. در این مطلب قصد داریم مروری بر ۲۲ مورد از رایج‌ترین تجهیزات آزمایشگاهی و کاربرد هریک داشته باشیم. پس در ادامه با ما همراه باشید.

۲۲ مورد از تجهیزات رایج در آزمایشگاه کدامند و هریک چه کاربردی دارند؟

۱. میکروسکوپ (microscope)

میکروسکوپ یکی از رایج‌ترین تجهیزات آزمایشگاهی است که برای بررسی ارگانیسم‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرد که با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شوند. بدون شک با میکروسکوپ آشنا هستید و حتما حداقل یکبار در دوران تحصیل با آن کار کرده‌اید. اما لازم است بدانید که میکروسکوپ‌ها انواع بسیار متنوع و پیچیده‌ای دارند. به طور مثال میکروسکوپ‌های نوری با استفاده از نور و مجموعه‌ای از لنزهای بزرگنمایی امکان بررسی میکروارگانیسم‌ها و ذرات بسیار کوچک را فراهم می‌کنند. در مقابل میکروسکوپ‌های الکترونی برای تشکیل یک تصویر بزرگ از پرتو الکترونی استفاده کرده و در نتیجه قدرتمندتر هستند.

۲. سمپلرهای آزمایشگاهی (Micropipette)

غیر ممکن است که به یک آزمایشگاه مدرن و پیشرفته قدم بگذارید و چشمتان به یک سمپلر نیفتد. در حقیقت بیش از ۶ دهه است که سمپلرها به بخشی جدایی‌ناپذیر اغلب آزمایشگاه‌ها از جمله آزمایشگاه شیمی، تشخیص طبی، داروسازی، پزشکی قانونی و … تبدیل شده‌اند.

سمپلرهای آزمایشگاهی که جهت حجم‌برداری دقیق از نمونه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، بسته به نوع نمونه و نیاز کاربر در مدل‌ها و با حجم‌های متنوعی عرضه می‌شوند.

۳. لوله‌های آزمایش (Test Tubes)

لوله آزمایش یکی از رایج‌ترین  تجهیزاتی است که در آزمایشگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. لوله‌های آزمایش بسته به کاربردهای مختلف در انواع و ابعاد گوناگون و در جنس‌های مختلفی عرضه شده و مورد استفاده قرار می‌گیرند.

به طور مثال لوله‌های فالکون (مخروطی) برای سانتریفیوژ کردن مواد مناسب هستند.

۴. جالوله‌ای (Tube Rack)

همانطور که گفته شد لوله‌های آزمایش یکی از رایج‌ترین تجهیزات آزمایشگاهی هستند که کاربرد زیادی نیز دارند و ممکن است روزانه تعداد زیادی از آن‌ها مورد استفاده قرار گیرند. این تعداد زیاد لوله منجر به بی نظمی محیط آزمایش خواهد شد. به همین دلیل است که هر آزمایشگاهی نیاز به تعداد زیادی جالوله‌ای دارد تا به کمک آن به انواع لوله‌های مورد استفاده در آزمایشگاه نظم بخشد.

۵. شیشه ساعت (Watch glass)

از جمله رایج‌ترین تجهیزات آزمایشگاهی، به ویژه در آزمایشگاه‌های شیمی، می‌توان به شیشه ساعت اشاره کرد. شیشه ساعت یک قطعه شیشه مقعر است که به طور معمول برای نگهداری مواد جامد، تبخیر مایعات و گرم کردن مقادیر کمی از ماده استفاده می‌شود.

۶. بوته چینی (Crucible)

بوته چینی که با نام کروزه نیز شناخته می‌شود، یک ظرف کوچک است که معمولاً از جنس چینی است. از آنجایی که همه ظروف شیشه‌ای آزمایشگاهی برای گرم کردن مناسب نیستند و ممکن است حین گرم کردن مواد آسیب دیده و بشکنند، بوته چینی یک ابزار مناسب برای گرم کردن مواد محسوب می‌شود. بوته چینی حاوی ترکیباتی است که در برابر حرارت مقاوم هستند. به منظور حفظ مواد موجود در بخار ماده‌ی گرم شده، اغلب بوته‌چینی‌ها درب‌دار هستند.

۷. شیشه‌آلات آزمایشگاهی (Laboratory Glasses)

شیشه‌آلات آزمایشگاهی به شکل بشر، ارلن، مزور و … بخشی جدایی‌ناپذیر از آزمایشگاه‌ها هستند. این ظروف به دلیل ویژگی بی‌اثر بودن به کاربر اجازه می‌دهند تا به راحتی مواد شیمیایی مختلف را درون آن‌ها نگهداری کند. با این وجود، تمامی شیشه‌آلات آزمایشگاهی از ویژگی‌های یکسانی برخوردار نیستند. مواد مختلفی در ساخت شیشه‌آلات آزمایشگاهی مورد استفاده قرار می‌گیرند که این امر سبب تغییر در ویژگی‌های این ظروف خواهد شد.

یکی از انواع شیشه‌آلات آزمایشگاهی پرکاربرد فلاسک‌های حجمی (ارلن) هستند. فلاسک حجمی نوعی ظروف شیشه‌ای است که برای نگهداری حجمی از مایعات مورد استفاده قرار می‌گیرد. در آزمایشگاه‌های شیمی از این ظروف برای تهیه محلول‌های استاندارد و یا رقیق کردن آن‌‌ها استفاده می‌شود.

ارلن در اندازه‌های مختلف و متناسب با نیازهای گوناگون تولید می‌شوند. شما به عنوان یک کاربر آزمایشگاهی و  بسته به مقدار محلول مورد نظر خود، می‌توانید از ارلن 50 میلی لیتر ، 125 میلی لیتر ، 250 میلی لیتر ، 500 میلی لیتر یا 1000 میلی لیتر استفاده کنید.

۸. بشر و مزور (Beaker and Measuring Cylinder)

بشرها و مزورها از رایج‌ترین تجهیزات آزمایشگاهی هستند که جهت ذخیره‌سازی، جابه‌جایی و یا مخلوط کردن مواد مورد استفاده قرار می‌گیرند. این ظروف در مدل‌های شیشه‌ای و پلاستیکی و در ابعاد متفاوتی تولید می‌شوند.

۹. ترمومتر (Thermometer)

تقریبا همه‌ی افراد با ترمومتر آشنایی دارند و در خانه برای سنجش دمای بدن از آن استفاده می‌کنند. ترمومترهای مورد استفاده در آزمایشگاه‌ها نیز تقریباً مشابه هستند با این تفاوت که بجای اندازه‌گیری دمای بدن، دمای مواد و محلول‌ها را اندازه‌گیری می‌کنند.

ترمومترهای آزمایشگاهی در انواع مختلفی مانند دیجیتال و ساده تولید می‌شوندو دقت درجه‌بندی آن‌ها نیز ممکن است با یکدیگر متفاوت باشد.

۱۰. بورت (burette)

بورت‌ها یکی دیگر از رایج‌ترین تجهیزات آزمایشگاهی هستند. بورت آزمایشگاهی جهت اندازه‌گیری حجمیِ محلول‌ها و تیتراسیون مورد استفاده قرار می‌گیرد. این تجهیز معمولا به صورت استوانه‌‌ی مدرج ساخته می‌شود که در انتهای آن یک شیر تخلیه وجود دارد. رایج‌ترین انواع بورت‌ها 50 میلی لیتری، 25 میلی لیتری و 10 میلی لیتری هستند.

۱۱. ترازوی آزمایشگاهی (laboratory balance)

نمونه‌های آزمایشگاهی چه جامد و چه مایع، اغلب قبل از استفاده توزین می‌شوند، زیرا بعضی از آزمایشات به مقدار دقیقی از مواد احتیاج دارند. امروزه با روی کار آمدن ترازوهای دیجیتال در آزمایشگاه‌ها، روند وزن‌سنجی و توزین به مراتب آسان‌تر از قبل شده است زیرا ترازوهای دیجیتال آزمایشگاهی طرز کار ساده‌تری دارند و کاربر برای استفاده از آن‌ها راه سختی را پیش رو ندارد. بسته به دقت آزمایش، ترازوهای آزمایشگاهی نیز با دقت‌های مختلف و در انواع گوناگونی ساخته می‌شوند. به طور مثال ترازوهای آنالیتیکال یا تحلیلی از ابزارهای حساس و پرکاربرد آزمایشگاهی هستند که برای اندازه‌گیری دقیق جرم نمونه‌های آزمایشگاهی (اغلب مقادیر کمتر از میلی‌گرم) طراحی شده‌اند. در حالیکه ترازوی رطوبتی آزمایشگاهی، رطوبت یک نمونه‌ی جامد و یا محلول در مایع را می‌سنجد.

۱۲. قیف آزمایشگاهی (laboratory Funnel)

قیف‌ها‌ی آزمایشگاهی یکی دیگر از انواع رایج لوازم آزمایشگاهی هستند که شاید در نظر اول اهمیت چندانی نداشته باشند. اما زمانی که نیاز باشد یک محلول به درون ظروفی با دهانه باریک (مانند ارلن) ریخته شود، اهمیت قیف آزمایشگاهی مشخص خواهد شد. قیف‌های آزمایشگاهی انواع مختلفی دارند که هر کدام دارای عملکرد متفاوتی است و برای کاربرد مشخصی طراحی شده است. قیف‌های بوخنر و هیرش (Hirsch) نمونه‌های خوبی از قیف‌های پرکاربرد آزمایشگاهی هستند.

۱۳. پی‌ست‌ها (Wash Bottle)

پی‌ست آزمایشگاهی یک بطری شستشو با یک نازل است که برای شستشوی ظروف یا لام آزمایشگاهی و همچنین استریل کردن استفاده می‌شود. پی‌ست‌ها اغلب از پلی اتیلن ساخته می‌شوند. بسته به کاربرد، می‌توان پی‌ست‌ها را  با یک حلال (به عنوان مثال  اتانول یا آب دیونیزه) پرکرد که در این صورت بهتر است از پی‌ست‌های لیبل‌دار استفاده شود.

۱۴. انبر (Tongs)

هنگام کار در آزمایشگاه، کاربران اغلب اوقات مجبور هستند با ظروف حاوی مواد شیمیایی، مواد داغ و سایر نمونه‌های خطرناک کار کنند. انبر برای کار با ظروف حاوی مواد خطرناک و یا ظروف آزمایشگاهی داغ مورد استفاده قرار می‌گیرد. هر نوع انبر آزمایشگاهی برای استفاده خاصی طراحی شده است. به طور مثال انبرهای مختص بشرها و بوته چینی با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند.

۱۵. برس شست‌و شوی لوله‌های آزمایش (Test tube Brush)

لیست رایج‌ترین تجهیزات آزمایشگاهی بدون ذکر ابزاری برای تمیز کردن، کامل نخواهد بود. برس‌هایی که برای شست‌و شو طراحی شده‌اند یکی از تجهیزات رایج  برای تمیز کردن ظروفی مانند ارلن، بشر و لوله‌های آزمایش هستند که بر اساس نیاز، نوع و ابعاد ظروف در ابعاد متنوعی عرضه می‌شوند. نکته‌ی مهم در استفاده از این برس‌ها این است که بلافاصله پس از استفاده باید کاملا شسته و تمیز شوند.

۱۶. سیفتی‌باکس‌ها (Sharps Containers)

کار با مواد خطرناک (مانند نمونه‌های سمی یا بیولوژیکی) و ابزار تیز و برنده مانند تیغ و شیشه آلات شکسته در هر آزمایشگاهی محتمل است. علاوه براین ممکن است لوازم مصرفی مانند سرنگ‌ها یا نوک سمپلرهای آغشته به این مواد نیز در آزمایشگاه‌ها به وفور یافت شوند. به همین دلیل است که سیفتی‌باکس‌ها را می‌توان یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین تجهیزات آزمایشگاهی به شمار آورد.

۱۷. انکوباتور آزمایشگاهی (Laboratory Incubator)

انکوباتور آزمایشگاهی ممکن است در تمامی آزمایشگاه‌ها کاربرد نداشته باشد اما یکی از رایج‌ترین تجهیزاتی است که در آزمایشگاه‌های میکروبیولوژی یافت می‌شود. زیرا کشت سلول یا میکروارگانیسم‌ها اغلب مستلزم ایجاد شرایط مناسب ( از جمله کنترل دما و رطوبت) است. انکوباتورهای آزمایشگاهی نیز بسته به نیاز آزمایشگاه در انواع مختلفی مانند مدل کلاسیک یا یخچال‌دار تولید می‌شوند. برخی دیگر نیز دارای شیکر هستند که علاوه بر ایجاد شرایط مناسب برای رشد میکروارگانیسم، به مخلوط شدن آن با ماده مورد نظر نیز کمک می‌کنند.

۱۸. سانتریفیوژ (Centrifuge)

زمانی که صحبت از رایج‌ترین تجهیزات آزمایشگاهی شود، نمی‌توان از سانتریفیوژها غافل شد. بدون شک سانتریفیوژها تجهیزات مهم و پرکاربردی در اغلب آزمایشگاه‌ها هستند. اما باید توجه داشت که استفاده از این تجهیز مستلزم مهارت و آموزش‌های خاصی است زیرا هرگونه اشتباه در چیدمان لوله‌ها و یا حین نصب روتور ممکن است طبعات جبران‌ناپذیری را برای آزمایشگاه و همچنین کاربر به دنبال داشته باشد.

۱۹. دستگاه اتوکلاو (Autoclave)

دستگاه اتوکلاو را شاید نتوان در هر آزمایشگاهی مشاهده کرد. اما اگر در یک آزمایشگاه نیاز به استریل کردن مواد و تجهیزات باشد، بدون شک اتوکلاو یکی از تجهیزات مهم و پرکاربرد محسوب می‌شود. دستگاه اتوکلا نیز مانند سایر تجهیزات آزمایشگاهی، بسته به نوع کاربرد، در ابعاد مختلفی عرضه می‌شود.

۲۰. چراغ بونزن، مثلث نسوز و سه پایه (bunsen burner)

۲۱. اسپاتول (spatula)

اسپاتول آزمایشگاهی ظاهری شبیه به کفگیر آشپزخانه دارد، فقط کمی کوچکتر از آن است. اسپاتول ابزاری کوچک است که برای جمع آوری و انتقال مواد جامد مورد استفاده قرار می‌گیرد.  اکثر اسپاتول‌ها در برابر اسیدها و گرما مقاوم هستند که آن‌ها را برای استفاده با طیف وسیعی از مواد مناسب می‌کند.

۲۲. دسیکاتور (desiccator)

دسیکاتور آزمایشگاهی یک ظرف ضد رطوبت است که با استفاده از یک ماده خشک کننده مناسب که قسمت پایین را اشغال می‌کند، رطوبت را کاهش می‌هد. این تجهیز هم برای خنک سازی اجسام گرم شده و هم برای ذخیره سازی اجسام خشک که نباید در معرض رطوبت موجود در جو قرار گیرند، استفاده می‌شود.

جمع‌بندی

حوزه آزمایشگاهی یکی از شاخه‌های علمی است که جوانب بسیاری را در بر می‌گیرد. به همین دلیل آزمایشگا‌ها در سراسر جهان به دسته‌بندی‌های مختلفی از جمله شیمی، فیزیک، تشخیص طبی و داروسازی تقسیم می‌شوند. در تمامی این آزمایشگاه‌ها بسته به نیاز و نوع فعالیت، از تجهیزات و لوازم گوناگونی استفاده می‌شود. برخی از این تجهیزات کاملا تخصصی و مختص به همان حوزه هستند اما گروهی از تجهیزات را تقریبا می‌توان در هر آزمایشگاهی یافت که در این مطلب سعی کردیم ۲۲ مورد از رایج‌ترین تجهیزات آزمایشگاهی را بیان کنیم.

امیدواریم این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد.