انواع افزودنی‌های لوله جمع آوری خون در آزمایشگاه و کاربرد هریک
لوله‌های جمع‌آوری خون بخش مهم و جدایی‌ناپذیر اکثر آزمایشگاه‌های پاتولوژی و تشخیص پزشکی هستند. به کمک این لوله‌ها خون یا سرم در یک لوله که از جنس شیشه یا پلاستیک ساخته شده است جمع آوری می‌شود. در گذشته بیشتر از لوله‌های شیشه‌ای برای این منظور استفاده می‌شد اما امروزه وزن کم و سهولت جابه‌جایی، لوله‌های پلاستیکی را مطلوب‌تر کرده است.
لوله‌های جمع‌آوری خون حاوی طیف وسیعی از معرف‌ها و مواد افزودنی هستند که بسته به کاربرد و نوع آزمایش، باعث حفظ ویژگی‌های یک نمونه خون می‌شوند. این افزودنی‌ها هنگام جمع‌آوری نمونه خون برای آزمایش از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند و بدون‌آن‌ها ممکن است ترکیبات مورد نظر سلول‌های خونی که برای ازمایش خاصی لازم هستند، در شرایط مناسب دریافت نشوند. در این مقاله قصد داریم تا در رابطه با افزودنی‌های لوله جمع آوری خون اطلاعاتی ارائه کنیم.
افزودنی‌های لوله جمع آوری و ضرورت آن‌ها
به طور کلی، افزودنی‌های لوله جمع آوری خون یا یک عامل ضد انعقاد هستند که از لخته شدن خون جلوگیری می‌کنند یا یک عامل انعقادی هستند که باعث لخته شدن خون می‌شوند.
برای اکثر روش‌های تشخیصی، لازم است آزمونگر به سرم یا پلاسمای خون دسترسی داشته باشد. برای دسترسی به این مواد، لازم است نمونه خون جمع‌آوری شده از بیمار بر اساس پروتکل‌های خاصی سانتریفیوژ شود تا سرم آن جدا گردد. اما این جداسازی بدون یک ماده‌ی فعال کننده لخته [۱] یا عامل انعقادی [۲] امکانپذیر نیست.
در ادامه برخی از مهم‌ترین و پرکاربردترین افزودنی‌های لوله جمع آوری خون و کاربرد آن‌ها را ذکر خواهیم کرد.
۱. فعال‌کننده‌ی لخته و ژل [3]
فعال‌کننده‌ی لخته و ژل بیشتر در مراکز تشخیصی استفاده می‌شود که لخته شدن خون را تسهیل کرده و به جداسازی سرم و پلاسمای خون پس از سانتریفیوژ کردن کمک می‌کند. به طور کلی، این نوع افزودنی درون لوله‌هایی با درب قرمز یا زرد وجود دارد. فعال‌کننده‌ی لخته، در واقع ذرات سیلیکا ژل است که باعث جدا شدن سرم می‌شود.
لوله‌های جمع آوری خون که حاوی این نوع افزودنی هستند به طور گسترده‌ای در آزمایشگاه‌های پاتولوژی و تشخیص طبی، برای آزمایش‌های مختلف مانند آزمایش آنتی بادی، آزمایش دارو، آزمایش سرولوژی و غیره استفاده می‌شوند.
۲. سدیم سیترات [4]
لوله‌های با درب آبی روشن که به طور گسترده در مطالعات خون شناسی (هماتولوژی) استفاده می‌شوند، عوامل لخته شدن خون (ترومبین و غیره) را تعیین می‌کنند. این لوله‌ها حاوی سدیم سیترات هستند که یک عامل ضد انعقاد قوی است و از لخته شدن خون جلوگیری می‌کند.
این افزودنی با اتصال به کلسیم خون عمل کرده و در نهایت لخته شدن خون را مهار می‌کند. این لوله‌ها اغلب برای مطالعه لخته شدن خون و نقش عوامل انعقادی خون کاربرد دارند.
۳. هپارین [5]
لوله جمع‌آوری خون حاوی هپارین بیشتر در آزمایش‌های بیوشیمی مانند آزمایش مربوط به هورمون‌ها، داروها، کلسترول و انسولین استفاده می‌شود. در این نوع لوله‌ها که معمولا با درب سبز مشخص می‌شوند، عامل ضد انعقاد هپارین به همراه سدیم، آلومینیوم یا فلز لیتیوم استفاده می‌شود. لوله جمع‌آوری خون حاوی هپارین به طور منظم در آزمایشگاه‌های بیولوژیکی که آزمایش‌های مربوط به متابولیسم را انجام می‌دهند، یافت می‌شود. آزمایشگاه‌های پاتولوژی و مراکز تشخیصی که با انسولین، کلسترول و … سر و کار دارند نیز اغلب از این لوله‌های جمع آوری استفاده می‌کنند. هپارین با عوامل لخته شدن ترومبین و پروترومبین واکنش می‌دهد و به نوبه خود از لخته شدن خون جلوگیری می‌کند.
۴. منیزیم دی پتاسیم نمک [6]
یکی دیگر از افزودنی‌های لوله جمع آوری، منیزیم دی پتاسیم نمک است که با اتصال به یون‌های کلسیم موجود در خون، به عنوان یک عامل ضد انعقاد عمل می‌کند. این ماده از لخته شدن خون جلوگیری کرده و به همین دلیل نمونه خون جمع‌آوری شده در لوله‌های حاوی منیزیم دی پتاسیم یک نمونه کامل خون برای آزمایش‌های هماتولوژی هستند.
درب لوله‌های جمع آوری خون حاوی Potassium EDTA به رنگ بنفش است.
این لوله‌ها به طور گسترده برای آزمایش‌های نقص سلولی و بیماری‌های مربوط به تعداد سلول‌ها مانند مالاریا و کم خونی سلول‌های داسی شکل استفاده می‌شوند. همچنین در آزمایش‌های ویروس شناسی نیز کاربرد دارند. EDTA همیشه با یک یون مزدوج فلزی مانند پتاسیم استفاده می‌شود.
۵. سدیم فلوراید و سدیم (پتاسیم) اگزالات[7]
لوله‌های جمع‌آوری خون با درب خاکستری اغلب در آزمایشگاه‌هایی رایج هستند که آزمایش‌های مرتبط با سطح گلوکز یا کلسترول خون را انجام می‌دهند. این لوله‌ها حاوی سدیم فلوراید و سدیم (پتاسیم) اگزالات هستند. سدیم فلوراید یک عامل آﻧﺘﯽ ﮔﻠﯿﮑﻮﻟﯿﺘﯿﮏ [8] است که گلیکولیز [9] را مهار کرده و به این ترتیب از تجزیه گلوکز در نمونه جلوگیری می‌کند. این عمل به تعیین سطح گلوکز خون و میزان الکل موجود در خون نمونه کمک می‌کند.
از طرف دیگر، سدیم (پتاسیم) اگزالات با کلسیم واکنش نشان می‌دهد و از لخته شدن خون نیز جلوگیری می‌کند. بنابراین کل خون برای آزمایش در دسترس است.
بنابراین در آزمایشگاه‌هایی که آزمایشات مربوط به قند خون، اسید لاکتیک، الکل خون ، عدم تحمل لاکتوز می‌شوند، این لوله‌ها را خواهید یافت.
۶. سدیم هپارین و سدیم EDTA[10]
یک نوع دیگر از افزودنی‌های لوله جمع آوری خون سدیم هپارین و سدیم EDTA است که به ندرت مورد استفاده قرار می‌گیرد. لوله خونگیری حاوی این ماده تنها برای انجام آزمایش‌هایی انجام می‌شود که لازم باشد فلزات سنگین مانند روی، سرب، جیوه و غیره در خون مورد بررسی قرار گیرند. این لوله‌های جمع‌آوری خون درب آبی تیره (Royal blue) دارند و ماده درون آن‌ها از تشکیل ترومبین جلوگیری کرده و در نتیجه از لخته شدن خون جلوگیری می‌کند. این لوله‌ها به طور گسترده‌ای برای تشخیص مسمومیت با فلزات سنگین و عوارض آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۷. SPS و اسید سیترات دکستروز [11]
لوله‌هایی با درب زرد که در آزمایشگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، حاوی ماده ضد انعقاد سدیم پلی آنتول سولفونات (SPS) و اسید سیترات دکستروز هستند و کاربرد وسیعی در آزمایشگاه های زیستی دارند زیرا یک ابزار قوی برای تشخیص عفونت‌های باکتریایی به شمار می‌آیند.
وقتی این مواد افزودنی به خون و مایعات بدن اضافه می‌شوند، لخته شدن خون مهار شده و رشد باکتری‌ها تثبیت می‌شود. بنابراین لوله‌های خونگیری حاوی این مواد یک نمونه ایده‌آل برای مطالعه و آزمایش داروهای مرتبط با عفونت‌های باکتریایی هستند.
SPS با مهار فاگوسیتوز [12] و اقدامات آنتی بیوتیکی در سیستم ایمنی، به بازیابی میکروارگانیسم‌ها کمک می‌کند.
جمع‌بندی
چرا رنگ درب لوله‌های خونگیری متفاوت است؟ و یا چرا در انتهای برخی لوله‌های خونگیری ماده‌ای به صورت ژل وجود دارد؟
شما به عنوان فردی که در مراکز خونگیری کار می‌کند و یا حتی شخصی که لازم است برای یک آزمایش خاص نمونه‌ی خون بدهد، ممکن است با این پرسش‌ها مواجه شده باشید.
همانطور که در این مقاله توضیح داده شد، انواع مختلفی از افزودنی‌های لوله جمع آوری خون وجود دارند که هریک برای کاربرد و آزمایشی خاص طراحی شده‌اند. برخی از این مواد به انعقاد خون کمک کرده و برخی نیز از لخته شدن خون جلوگیری می‌کنند. در این مطلب سعی کردیم تا برخی از مهم‌ترین و پرکاربردترین افزودنی‌های لوله جمع آوری خون را معرفی کرده و مرور مختصری بر کاربرد هریک داشته باشیم. امیدواریم این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد.
واژه‌نامه
| Clot Activator or Gel | [3] | coagulating agent | [2] | clot activator | [1] |
| Potassium EDTA | [6] | Heparin with sodium or lithium or aluminium | [5] | Sodium Citrate | [4] |
| glycolysis | [9] | antiglycolytic agent | [8] | Sodium Fluoride and Sodium/Potassium Oxalate | [7] |
| Phagocytosis | [12] | SPS and Acid Citrate Dextrose | [11] | Sodium Heparin and Sodium EDTA | [10] |
اگه کسی بخواد خون ودش رو نگه داره
مثلا بزاره ت شیشه داشته باشه تا همیشه
ت کدوم باید بریزه تا لخته نشه و بمونه همیشه ؟
ببخشید توی لوله با درپوش زرد چه نوع نمونه ای ریخته میشه؟ سرم، پلاسما یا خون کامل؟؟؟
با سلام. لوله های خلائ دارای نگهدارنده های مختلفی هستند. اما اگر لوله های ساده باشد نمی توان مشخص نمود.