خطرات موجود در آزمایشگاه بالینی

وقتی یک اتفاق اورژانسی مهم در آزمایشگاه بالینی شما رخ می‌دهد چه باید کرد؟

فرض کنید سانتریفیوژ شما حین کار روی میز حرکت می‌کند و یا لباس همکار شما موقع کار آتش می‌گیرد. در چنین شرایطی چه کاری باید انجام دهید؟

آزمایشگاه‌های بالینی مکان‌های خطرناکی برای کار هستند و حتي در آزمايشگاه‌هايي كه بهترين امکانات را دارند، باز هم حوادث اتفاق مي‌افتد. وقتی صحبت از ایمنی آزمایشگاه می‌شود، آموزش کارکنان امری ضروری است. در این مقاله سناریوهای اضطراری احتمالی که ممکن است در آزمایشگاه بالینی شما اتفاق بیفتد و نحوه عمل در این شرایط را بررسی خواهیم کرد. پس در ادامه با ما همراه باشید.

حرکت سانتریفیوژ روی میز آزمایشگاه

فرض کنید چند لوله آزمایش حاوی نمونه را در سانتریفیوژ قرار می‌دهید و آن را روشن می‌کنید و به کار خود ادامه می‌دهید. کمی بعد، صدای تق تق از سانتریفیوژ شنیده می‌شود که قبلاً هرگز نشنیده‌اید. متوجه می‌شوید که  سانتریفیوژ به آرامی روی میز آزمایشگاهی شروع به لرزش غیر عادی کرده است. چه کاری باید انجام دهید؟

پیش از بررسی راهکار این سناریو اجازه دهید ابتدا نکته‌ای را در مورد سانتریفیوژها ذکر کنیم. لرزش غیر عادی سانتریفیوژ روی میز آزمایشگاهی ممکن است به علت بارگذاری نامتعادل لوله‌ها در روتور باشد. برخی از سانتریفیوژها به حسگر بارگذاری بالانس مجهز هستند. به این معنا که اگر روتور به صورت نامتعادل بارگذاری شده باشد، سانتریفیوژ به صورت خودکار متوقف خواهد شد. تا حد امکان سعی کنید از این قبیل سانتریفیوژها در آزمایشگاه خود استفاده کنید. اما گاهی این حرکت غیرعادی می‌تواند به دلیل شکستن لوله در سانتریفیوژ باشد.

اگر متوجه چیز غیرعادی مانند بو یا صدا شدید، فورا سانتریفیوژ را متوقف کنید. حداقل 30 دقیقه صبر کنید و سپس درب سانتریفیوژ را باز کنید.

این کار باعث می‌شود تا در صورت نشت نمونه، بیوآئروسل‌ها ته نشین شوند. حین باز کردن درب سانتریفیوژ پس از 30 دقیقه، حتما به نکات زیر توجه داشته باشید:

• از تجهیزات حفاظت فردی مناسب مانند دستکش و ماسک استفاده کنید.
• از انبر برای برداشتن و دور انداختن هر گونه جسم تیز موجود در محفظه سانتریفیوژ استفاده کنید.
• باگت‌ها و روتور را ضدعفونی کنید. برخی روتورها قابلیت اتوکلاو شدن را دارند.

جهت اطلاع از نحوه نظافت سانتریفیوژ می‌توانید به مقاله ” نکات مهم نگهداری از سانتریفیوژ: چگونه طول عمر سانتریفیوژ را افزایش دهیم؟ ” مراجعه کنید.

• پس از ضدعفونی کردن روتور و محفظه سانتریفیوژ، تمام قطعات را کاملا خشک کنید.
• همیشه دفترچه راهنمای سانتریفیوژ خود را به دقت مطالعه کنید و اطمینان حاصل کنید که تمام کارکنان آزمایشگاه از اطلاعات موجود در آن آگاهند.

ترکیدن بطری‌ها در اتوکلاو

فرض کنید یک چرخه اتوکلاو را اجرا کردید. وقتی درب اتوکلاو را باز می‌کنید، می‌بینید که بطری‌های شما منفجر شده و مایع داخل بطری‌ ها به بیرون ریخته است. در این شرایط چه کاری باید انجام دهید؟

قبل از اینکه بطری‌های شکسته را از درون اتوکلاو خارج کنید، اجازه دهید اتوکلاو کاملا خنک شود.

ظروف را با استفاده از انبر یا فورسپس جمع کنید و آن را درون سیفتی باکس دفع کنید.

ظرف استیل داخل اتوکلاو، که حاوی مایع است، را بردارید و طبق قوانین ایمنی آزمایشگاه خود برای دفع مایعات، مایع درون آن را دفع کنید.

ظرف استیل داخل اتوکلاو را تمیز کرده و دوباره داخل اتوکلاو قرار دهید.

برای جلوگیری از بروز چنین حادثه‌ای در آینده، همیشه قبل از باز کردن درب اجازه دهید فشار اتوکلاو به صفر برسد. اگر فشار هنگام باز شدن درب خیلی زیاد باشد، تغییر سریع فشار می‌تواند باعث انفجار ظروف شیشه‌ای شود.

علاوه بر این، پیش از قرار دادن ظروف در دستگاه اتوکلاو، هرگز درب آن را محکم نکنید. این کار از منفجر شدن بطری‌ها جلوگیری می‌کند.

در نهایت، برای جلوگیری از نشت مایعات به داخل زهکشی اتوکلاو، همیشه از محفظه ثانویه (ظروف استیل مخصوص اتوکلاو) استفاده کنید که برای استفاده در اتوکلاوها طراحی شده است.

آتش گرفتن لباس پرسنل

فرض کنید سیم برق یکی از هات پلیت‌های آزمایشگاه شما فرسوده شده است. حین کار در آزمایشگاه، سیم برق آتش گرفته و آستین روپوش آزمایشگاهی همکار شما نیز آتش می‌گیرد. در این شرایط چه کاری باید انجام دهید؟

در اینجا دو موضوع مطرح است که باید نسبت به آن اقدام کرد:

اول اینکه همکار شما دچار آتش سوزی شده است و دوم اینکه سیم برق نیز آتش گرفته است.

این سناریو خطر بزرگی را در بر دارد، زیرا آتش سوزی در هر آزمایشگاهی به دلیل وجود مواد شیمیایی و گازهای قابل اشتعال بسیار خطرناک است، اما شما باید برای جلوگیری از آسیب جدی به همکارتان نیز اقدام کنید.

ابتدا به همکار خود کمک کنید. فورا به او بگویید که روی زمین بیفتد و بغلتد تا شعله‌های آتش خاموش شود. پتوی آتش‌نشانی آزمایشگاه را بردارید و از آن برای خفه کردن آتش استفاده کنید. برای کمک تماس بگیرید.

هنگامی که آتش لباس همکار شما خاموش شد، آب سرد را روی پوست سوخته بریزید. پوست سوخته باید زیر آب سرد قرار داده شود تا سوزش کاهش یابد. پوست انسان در دمای43 درجه سانتی‌گراد (111 درجه فارنهایت) شروع به احساس درد می‌کند، در دمای 47 درجه سانتی‌گراد (118 درجه فارنهایت) دچار سوختگی درجه یک شده و در دمای 55 درجه سانتی‌گراد (131درجه فارنهایت)  دچار سوختگی درجه 2 خواهد شد.

پوست را حداقل به مدت 10 دقیقه زیر آب سرد قرار دهید، سپس به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید.

 زمانی که کمک رسید، یک نفر باید به آزمایشگاه مراجعه کند و سیم برق در حال سوختن را خاموش کند.

اولین کاری که باید انجام دهید، قطع جریان برق است. جریان برق را از تابلوی برق قطع کنید.

 سعی کنید آتش را با پتوی آتش‌نشانی یا با بی‌کربنات سدیم، که معمولاً در آزمایشگاه‌ها یافت می‌شود، خاموش کنید.

اگر هیچ یک از این موارد در دسترس نیست، به سراغ کپسول آتش‌نشانی بروید. آتش‌سوزی‌های الکتریکی از دسته آتش‌سوزی‌های کلاس C هستند، بنابراین قبل از استفاده از کپسول آتش نشانی، بررسی کنید که نوع مناسب کپسول را دارید یا خیر.

به عنوان مثال کپسول‌های CO₂ و پودر و گاز برای تجهیزات الکتریکی مناسب هستند اما کپسول‌های آب و گاز به هیچ عنوان نباید در چنین شرایطی مورد استفاده قرار گیرند.

توجه داشته باشید که روی تمام کپسول‌های آتشنشانی باید لیبلی درج شده باشد که نشان دهد این کپسول برای چه موادی مناسب است.

به هیچ عنوان روی سیم آتش گرفته، آب نریزید. آب جریان الکتریسیته را هدایت می‌کند، بنابراین ریختن آب روی آتش الکتریکی نه تنها خطر شوک یا برق گرفتگی را افزایش می‌دهد، بلکه خطر گسترش آتش از طریق آب را نیز به همراه دارد.

اگر قادر به انجام هیچ‌یک از موارد فوق نیستید، آزمایشگاه را ترک کنید و از مکان آزمایشگاه فاصله بگیرید. به همکاران آزمایشگاه خود نیز هشدار دهید که آنجا را ترک کنند و منتظر آتش‌نشانی باشید.

ریختن اسید روی سطوح

فرض کنید در حال انتقال اسید سولفوریک غلیظ از محفظه آن به داخل یک لوله هستید. ناگهان بطری حاوی اسید می‌افتد، روی میز آزمایشگاهی و زمین می‌غلتد و محتویات آن روی میز و زمین می‌ریزد. در چنین شرایطی چه باید کرد؟

هر آزمایشگاهی باید یک کیت پاکسازی (Spill Kit) برای شرایط نشت اسید و باز داشه باشد. اسپیل کیت حاوی تجهیزاتی است که به کمک آن می‌توان اسید یا باز را مهار، جذب و جمع‌آوری کرد.

 کیت پاکسازی را باز کنید، سپس اسید را با استفاده از اجزای کیت خنثی و مهار کنید. هنگامی که اسید خنثی شد، می‌توانید مواد پاک کننده را با استفاده از کیسه‌های زباله موجود در کیت خود دفع نمایید. سپس، کیسه و محتویات آن را طبق قوانین آزمایشگاه دور بیندازید.

توجه داشته باشید که کیت‌های نشت منقضی می‌شوند. بنابراین تاریخ انقضای کیت‌ها را به طور مرتب بررسی کنید. همچنین بررسی کنید که آیا کیت شما برای حجم اسیدها و بازهای مورد استفاده در آزمایشگاه شما کافی است یا خیر.

پاشیدن نمونه در چشم

فرض کنید تصادفا نمونه خون انسان در چشم شما پاشیده شده است. چه کاری باید انجام دهید؟

بلافاصله به نزدیکترین ایستگاه شستشوی چشم بروید. چشم خود را به مدت 15 دقیقه بشویید، پلک را تا جایی که می‌توانید باز نگه دارید، سپس به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید تا مطمئن شوید که چشم شما آسیب زیادی را متحمل نشده است.

چشم خود را مالش ندهید. اگر از لنز استفاده می‌کنید، ابتدا چشم خود را بشویید سپس آن را خارج کنید.

برای جلوگیری از آسیب‌های چشمی در آینده، از روش‌های استاندارد ایمنی آزمایشگاهی، از جمله استفاده از محافظ چشم و عدم استفاده از لنز پیروی کنید.

برای اطلاعات بیشتر در مورد چشم‌شوی ایمنی در آزمایشگاه به مقاله زیر مراجعه کنید.

جمع‌بندی

آزمایشگاه‌ها محیط پرخطری برای کار محسوب می‌شوند و ممکن است حوادث مختلفی در آن‌ها رخ دهد که نه تنها سلامت کارکنان را به خطر انداخته بلکه آسیب‌های اقتصادی زیادی را نیز به همراه خواهد داشت. در مقالات قبلی به حوادث رایج در یک آزمایشگاه هیستوپاتولوژی اشاره کردیم. در این مقاله سعی کردیم رایج ترین خطرات موجود در آزمایشگاه بالینی و نحوه برخورد با آن‌ها را بررسی کنیم.

امیدواریم این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد. خوشحال می‌شویم اگر تجربه چنین حوادثی را در آزمایشگاه خود دارید، آن را با ما به اشتراک بگذارید.