نگهداری از انکوباتور آزمایشگاهی : بایدها و نبایدها

مقدمه

انکوباتور آزمایشگاهی یک دستگاه ضروری در هر آزمایشگاه است، اما برای دستیابی به نتایج قابل اعتماد، استفاده صحیح و نگهداری مناسب از انکوباتور آزمایشگاهی بسیار اهمیت دارد. علاوه بر این، برخی مدل‌های انکوباتورها هزینه بالایی دارند و احتمالاً ترجیح می‌دهید تا حد ممکن از تعویض زودهنگام آن‌ها جلوگیری کنید.

با دنبال کردن اصول صحیح استفاده و نگهداری از انکوباتور آزمایشگاهی، می‌توانید از عملکرد صحیح دستگاه اطمینان حاصل کنید و طول عمر آن را به حداکثر برسانید. این اصول شامل موارد زیر می‌شود:

• قرار دادن انکوباتور در جای مناسب
• نظارت بر دما
• کنترل رطوبت و دی‌اکسید کربن (CO2)
• تمیز کردن منظم انکوباتور
• کالیبراسیون دوره‌ای

در این مقاله، هر یک از این موارد را به تفصیل بررسی خواهیم کرد.

نگه‌داری از انکوباتور آزمایشگاهی در جای مناسب

قرار دادن صحیح انکوباتور می‌تواند کارایی آن را افزایش داده و احتمال مواجهه با آلاینده‌ها را به حداقل برساند. در انتخاب بهترین محل برای قرارگیری انکوباتور آزمایشگاهی خود، به نکات زیر توجه کنید:

• درب‌ها و هواکش‌ها: مجاورت انکوباتور با درب‌ها و دریچه‌های تهویه، می‌تواند آلاینده‌ها را به داخل انکوباتور منتقل کرده و خطر رشد قارچ را افزایش دهد. علاوه بر این، جریان هوا ممکن است باعث تغییرات دمایی شود و ثبات دما را در دستگاه به هم بزند.

• تابش مستقیم نور خورشید: قرار گرفتن انکوباتور در معرض نور خورشید می‌تواند باعث نوسانات دمایی شده و عملکرد ویژگی‌های ضد تراکم دستگاه را مختل کند.

• فضای کافی اطراف دستگاه: حداقل سه اینچ (۷٫۶۲سانتی‌متر) فضای خالی در اطراف دستگاه نیاز است تا گرما بتواند خارج شود و دسترسی به کابل‌ها و پریزها به راحتی امکان‌پذیر باشد.

• قرار دادن انکوباتورهای زمینی روی پایه: اگر انکوباتور روی زمین قرار دارد، آن را روی پایه‌ای قرار دهید تا از ورود آلاینده‌ها هنگام باز شدن درب جلوگیری شود.

• اجتناب از محیط‌های مرطوب و نمناک: از قرار دادن انکوباتور در مکان‌های مرطوب یا نمناک که ممکن است محل تجمع قارچ باشند، خودداری کنید.

• نقش دوری از منابع ارتعاش در نگهداری از انکوباتور آزمایشگاهی : انکوباتور را از منابع ارتعاش مانند شیکرها، همزن‌ها یا یخچال‌ها دور نگه دارید، زیرا ارتعاشات می‌توانند بر رشد سلولی تأثیر منفی بگذارند.

• نظافت محیط اطراف انکوباتور: تا حد امکان محیط اطراف دستگاه را تمیز نگه دارید.

شرایط ایده‌آل برای یک انکوباتور آزمایشگاهی، محیطی با دمای کنترل‌شده و مطابق با شرایط اتاق تمیز است. اما با در نظر گرفتن نکات فوق، می‌توان در بیشتر کاربردها به عملکرد مناسبی دست یافت.

نقش دما در نگهداری از انکوباتور آزمایشگاهی

دمای بهینه برای نگهداری از انکوباتور آزمایشگاهی و معمولا دمای محیط (۲۵درجه سانتیگراد)می‌باشد. هر گونه انحراف دما می‌تواند رشد سلول‌ها را مختل کند یا حتی موجب از بین رفتن کشت‌ها شود. در حالی که انکوباتورها به حسگرهای دما مجهز هستند، چطور می‌توان مطمئن بود که این حسگرها همیشه دقیق عمل می‌کنند؟ یک راه برای اطمینان از دمای صحیح، استفاده از دماسنج دوم است.

اگر انکوباتور شما دارای درب شیشه‌ای است، می‌توانید یک دماسنج کالیبره‌شده را در داخل شیشه نصب کنید و بدون نیاز به باز کردن درب، دما را مشاهده کنید. این دما را می‌توانید با دمای حسگر دستگاه مقایسه کنید و در صورت مشاهده اختلاف، متوجه شوید که حسگر نیاز به کالیبراسیون دارد.

برای حفظ ثبات دما، از باز و بسته کردن غیرضروری درب اجتناب کنید (که همچنین از ورود آلاینده‌ها به محفظه جلوگیری می‌کند). اگر نگران باز شدن ناخواسته درب انکوباتور هستید، می‌توانید مدلی با قفل درب تهیه کنید تا از ثبات شرایط داخل انکوباتور اطمینان بیشتری حاصل کنید.

نقش رطوبت و CO2 در نگهداری از انکوباتور آزمایشگاهی

شرایط بهینه رشد برای کشت‌های سلولی شامل یک سطح خاص از رطوبت و در برخی موارد، سطح مشخصی از CO2 است. بافت‌ها و سلول‌ها به تغییرات این پارامترها حساس هستند، بنابراین باید به دقت مورد نظارت قرار گیرند.

• رطوبت: اگر سطح رطوبت بیش از حد پایین باشد، ممکن است محیط کشت سلولی تبخیر شود یا محیط رشد بیش از حد غلیظ شود. رطوبت ایده‌آل معمولاً در حدود ۹۵٪ است و برای حفظ آن در این سطح، باید از خشک نشدن سینی آب (که معمولاً زیر انکوباتور قرار دارد) اطمینان حاصل کنید.

• دی‌اکسید کربن (CO2): در انکوباتورهای CO2، نیاز است که سطح CO2 به دقت پایش شود. سطح CO2 معمولاً در حدود ۵٪ تنظیم می‌شود تا pH محیط به طور ثابت حفظ شود و شرایط رشد بهینه فراهم گردد. حسگرهای CO2 در این فرایند کمک کرده و مشخص می‌کنند چه زمانی و چه مقدار CO2 باید به محفظه اضافه شود. می‌توانید سطح CO2 را هر چند ماه یک بار با استفاده از یک دستگاه گازسنج خارجی بررسی کنید.

رعایت این تنظیمات در کنار پایش منظم می‌تواند به حفظ شرایط پایدار و رشد بهینه سلول‌ها کمک کند.

نظافت دوره‌ای و منظم

اگر انکوباتور شما آلوده شود، نتایج آزمایش‌های شما ممکن است به طور منفی تحت تأثیر قرار گیرد. بنابراین، پایبندی به یک برنامه منظم تمیزکاری بسیار مهم است. مراحل کلیدی برای نگهداری از انکوباتور آزمایشگاهی شامل موارد زیر می‌شود:

• استفاده از دستکش: همیشه هنگام جابجایی ظروفی که قرار است داخل انکوباتور قرار بگیرند، دستکش بپوشید.

• تعویض آب سینی مرطوب‌کننده: اگر از سینی مرطوب‌کننده استفاده می‌کنید، آب سینی را حداقل هفته‌ای یک بار عوض کنید.

• تمیز کردن منظم: سینی مرطوب‌کننده، محفظه، قفسه‌ها و سایر قطعات قابل جابجایی را به طور مرتب تمیز کنید. بسته به کاربرد، ضدعفونی کردن ممکن است کافی باشد، اما در مواردی ممکن است به استریل‌سازی کامل نیاز باشد. مطمئن شوید که مواد ضدعفونی‌کننده‌ای که استفاده می‌کنید به محیط کشت سلولی یا محفظه انکوباتور آسیب نمی‌زنند. ضدعفونی‌کننده‌های آمونیوم چهارگانه از گزینه‌های بسیار مناسب برای بسیاری از کاربردها هستند.

• تمیز کردن سطح بیرونی دستگاه: به تمیز کردن قسمت‌های بیرونی دستگاه، به ویژه دستگیره درب توجه کنید.

• تمیز کردن فن و چرخ‌های فن: هر چند ماه یک بار، فن و چرخ‌های آن را تمیز کنید تا کارایی دستگاه حفظ شود.

• فیلترهای : HEPA برخی انکوباتورها دارای فیلترهای HEPA هستند که ذرات ریز موجود در هوای ورودی را به دام می‌اندازند و احتمال آلودگی محفظه را کاهش می‌دهند. این فیلترها باید هر شش ماه تا یک سال یک بار تعویض شوند.

• چرخه اتوماتیک رفع آلودگی: برخی دستگاه‌ها دارای چرخه رفع آلودگی خودکار هستند که می‌توان پس از تمیز کردن معمول، آن را فعال کرد.

کالیبراسیون منظم دما برای نگهداری از انکوباتور آزمایشگاهی

همانطور که در بالا ذکر شد، نظارت بر دما بسیار مهم است، اما دماسنج‌ها نیز باید به طور منظم اعتبارسنجی و کالیبره شوند. برنامه زمانبندی دقیق برای این کار بستگی به نوع کاربرد شما دارد، اما به طور کلی هر ماه یک بار زمان مناسبی برای کالیبراسیون است. علاوه بر این، دستگاه باید پس از شناسایی نیاز به کالیبراسیون و همچنین بعد از رویدادهای غیرعادی مانند قطع برق یا تمیز کردن آلودگی‌ها مجدداً کالیبره شود. فرآیند کالیبراسیون معمولا توسط تکنسین‌های حوزه تجهیزات پزشکی یا نمایندگانی که از سمت شرکت سازنده می‌باشند انجام می‌شود.

برای نتایج قابل تکرار، کالیبراسیون باید در دمای معمول عملیات انجام شود. برای نگهداری از انکوباتور آزمایشگاهی که در آزمایش‌های حساس یا مهم استفاده می‌شود، بهتر است کالیبراسیون توسط یک نهاد خارجی به صورت سالانه انجام شود تا اطمینان بیشتری از دقت و عملکرد صحیح دستگاه حاصل گردد.

سخن پایانی

مشابه هر وسیله و دستگاه دیگری، انکوباتورها نیز نیاز به مراقبت و استفاده صحیح دارند. نحوه کار و مواجهه با این وسیله تاثیر مستقیم بر طول عمر مفید آن و دقت و کیفیت عملکرد آن دارد. علاوه بر این، محیط‌های آزمایشگاهی به سبب حضور مواد گوناگون و شرایط محیطی متغیر از جمله طیف‌های دمایی وسیع، ترکیبات گازی گوناگون، حضور مایعات و خطر زنگ‌زدگی و …. اهمیت  نگهداری صحیح و توجه به دستورالعمل‌های موجود را نشان می‌دهد. تلاش شد در این  مقاله در کنار دیگر مقالاتی که در مجله علمی پل ایده‌آل پارس درباره این موضوع وجود دارد؛ برخی از  مهم‌ترین نکات مربوط به استفاده صحیح و نگهداری از این وسیله پرکاربرد و مهم تقدیم شما گردد.