مطالعه موردی بیمار شماره ۲۴، تشخیص شما چیست؟
یک بانوی ۳۷ ساله و اصالتا آفریقایی به بیماری سل مبتلا شده است. برای او درمان با ایزونیازید (به همراه پیریدوکسین)، ریفامپیسین و اتامبوتول آغاز میشود. پس از دو هفته از شروع این روش درمانی، او دچار کبودیهایی بر روی پاهایش میشود. نتایج آزمایش کامل شمارش خون او به شرح زیر است
g/dl | ۱۱٫۱ | Hb |
(neutrophils 9.0 × ۱۰۹/۱, lymphocytes 1.8 × ۱۰۹/۱, eosinophils 0.9 × ۱۰۹/۱) |
۱۱٫۷ x 109/1 | WBC |
۶ x 109/1 | Platelets |
یک آسپیراسیون مغز استخوان نیز انجام شد که نتایج آن مطابق شکل ۲۴a است.
۲۴a
۲۴b
۲۴c
۲۴d
۲۴e
1. نظر شما در مورد اسمیر خون (شکل ۲۴a,24b) و آسپیراسیون مغز استخوان (شکل ۲۴c,24d) چیست؟
در اسیمر خون محیطی ائوزینوفیل دیده میشود که ممکن است نشاندهنده واکنش آلرژیک به دارو باشد. آسپیراسیون مغز استخوان نشاندهنده حضور مگاکاریوسیتها (سلولهای پیشساز پلاکتها) و همچنین سلولهای پیشساز ائوزینوفیلها است.
2. به نظر شما علت کبودیها چیست؟
بیمار دچار ترومبوسیتوپنی (کاهش پلاکتهای خون) است. حضور مگاکاریوسیتها در مغز استخوان نشان میدهد که تولید پلاکتها کافی است و احتمالاً افزایش تخریب پلاکتها رخ داده است. تخریب ایمنی پلاکتها بهعنوان یکی از عوارض جانبی شناختهشده ریفامپیسین محسوب میشود. سایر داروهایی که میتوانند چنین اثری داشته باشند شامل هپارین، سولفونامیدها و دیورتیکهای تیازیدی هستند. ترومبوسیتوپنی همچنین میتواند به دلیل کاهش تولید پلاکتها ناشی از دارو (مانند داروهای شیمیدرمانی و سرکوبکننده سیستم ایمنی) ایجاد شود.
3. چرا برای بیمار پیریدوکسین تجویز شده است؟
درمان با ایزونیازید میتواند باعث کمخونی سیدروبلاستیک شود، زیرا این دارو با عملکرد پیریدوکسین(ویتامینB6) تداخل کرده و موجب اختلال در سنتز هم (Haem) میشود. تصویر ۲۴e رنگآمیزی آهن در مغز استخوان را نشان میدهد که در آن گرانولهای آهن بهطور غیرطبیعی در اطراف هسته (سیدروبلاستهای حلقهدار) تجمع یافتهاند. بنابراین، مهم است که همراه با ایزونیازید مکملهای پیریدوکسین تجویز شود.