مروری بر سوختگی شیمیایی و راهکارهای درمان آن

سوختگی شیمیایی زمانی رخ می‌دهد که در معرض موادیمانند سفید کننده، اسید باتری یا ضدعفونی کننده قرار بگیرید. کسانی که با مواد شیمیایی کار می‌کنند و کودکان خردسال به دلیل تماس بالقوه یا بلعیدن مواد شیمیایی خانگی در برابر این سوختگی‌ها آسیب پذیر هستند. با ما همراه باشید تا به بررسی سوختگی شیمیایی بپردازیم.

سوختگی شیمیایی چیست؟

سوختگی شیمیایی آسیب بافتی است که توسط یک ماده خشن یا خورنده در بدن ایجاد می‌شود. سوختگی‌های شیمیایی می‌توانند پوست، چشم‌ها یا اندام‌های داخلی را تحت تاثیر قرار دهند. بیشتر اوقات، از تماس تصادفی با مواد شیمیایی رخ‌ می‌دهند اما بلعیدن یا سایر اشکال قرار گرفتن در معرض آن نیز امکان‌پذیر است.

 سوختگی‌های شیمیایی می‌توانند از نظر شدت متفاوت باشند. در موارد خفیف به سرعت بهبود می‌یابنداما  سوختگی‌های شدید ممکن است منجر به آسیب دائمی بافت، زخم یا حتی مرگ شوند. مراقبت‌های پزشکی فوری برای سوختگی‌های شیمیایی ضروری است.

چه کسانی در معرض خطر سوختگی شیمیایی هستند؟

کسانی که با مواد شیمیایی کار می‌کنند در معرض خطر بالاتری برای سوختگی شیمیایی هستند، از جمله:

• کارگران ساختمانی
• کارگران کارخانه
• کشاورزان
• تکنسین‌های آزمایشگاه
• مکانیک‌ها
• پرسنل نظامی
• لوله‌کش‌ها

توجه به این نکته مهم است که کودکان( به ویژه کودکان نوپا) به شدت مستعد سوختگی ناشی از محصولات شیمیایی خانگی هستند. زیرا ممکن است به طور ناخواسته با مواد شوینده، سفید کننده یا محصولات پاک کننده تماس پیدا کنند یا آن‌ها را بخورند.

سوختگی های شیمیایی چقدر شایع است؟

بین سال‌های 2005 تا 2014، تقریباً 3 درصد از بزرگسالانی که در مراکز سوختگی ایالات متحده بستری شده بودند، سوختگی شیمیایی داشتند. یک مطالعه نشان داد که حدود 40000 کودک (یا 2300 کودک در سال) در یک دوره 17 ساله به دلیل سوختگی‌های شیمیایی ناشی از محصولات شوینده خانگی به بخش اورژانس منتقل شدند.

به همین دلیل نباید از اسیب‌های ناشی از سوختگی شیمیایی، چه در منزل و چه در محل کار غافل شد.

علل سوختگی شیمیایی

همانطور که گفته شد، هنگامی که مواد شیمیایی خشن با پوست، چشم‌ها یا بافت بدن شما تماس می‌گیرند، می‌توانند سلول‌ها را از بین ببرند و باعث آسیب فراتر از لایه‌های سطحی شوند.این منجر به آسیب عمیق خواهد شد. سوختگی‌های شیمیایی معمولاً شدیدتر از سوختگی‌های حرارتی هستند. زیرا مواد شیمیایی روی پوست باقی می‌مانند و به تدریج بافت را فرسایش می‌دهند.

مواد زیادی وجود دارند که می‌توانند باعث سوختگی شیمیایی شوند. برخی از رایج ترین آن‌ها عبارتند از:

• اسید باتری
• سفید‌کننده
• مواد شوینده
• پاک‌کننده‌های لوله
• کودها
• صاف کننده‌های مو
• پاک کننده‌های فلزات و زنگ زدا
• پاک کننده‌های رنگ
• آفت کش‌ها
• مواد ضدعفونی کننده
• مواد شیمیایی استخر
• پاک کننده‌های کاسه توالت
• سیمان مرطوب

علائم سوختگی شیمیایی چیست؟

سوختگی‌های شیمیایی روی پوست ممکن است باعث موارد زیر شود:

• تاول یا دلمه
• پوست خشک و ترک خورده
• درد و ناراحتی
• لایه‌برداری شدید پوست
• قرمزی
• تغییر رنگ پوست
• تورم

سوختگی شیمیایی چشم‌ها می‌تواند منجر به موارد زیر شود:

• تاری دید
• تورم پلک‌ها
• درد
• سرخی
• احساس سوزش
• پارگی بیش از حد
• چشمان اشک آلود
• نابینایی (در موارد شدید)

سوختگی‌های شیمیایی ناشی از (بلع) ممکن است باعث موارد زیر شود:

• درد قفسه سینه
• سرفه کردن
• مشکل در صحبت کردن (دیسفونی)
• آب دهان
• گرفتگی صدا
• فشار‌خون پایین (هیپوتانسیون)
• حالت تهوع و استفراغ یا استفراغ خون
• درد در دهان یا گلو (به خصوص هنگام بلع)
• سوراخ در معده، مری یا قرنیه
• تنگی نفس
• تورم در راه هوایی فوقانی(ادم)

تشخیص و آزمایشات

پزشک معمولاً با ارزیابی اندازه، عمق و سایر ویژگی‌های سوختگی، سوختگی‌های شیمیایی روی پوست را تشخیص می‌دهد. آن‌ها همچنین ممکن است آزمایش‌های اضافی را برای تشخیص سوختگی روی پوست، چشم‌ها یا مصرف یک ماده شیمیایی انجام دهند، از جمله:

آزمایش خون: مصرف مواد شیمیایی می‌تواند بر عملکرد اندام‌های شما تأثیر بگذارد. مواد شیمیایی همچنین می‌توانند از طریق قرار گرفتن در معرض پوست یا چشم به بدن شما جذب شوند. پزشک شما ممکن است یک شمارش خون کامل (CBC) و سایر آزمایش‌های آزمایشگاهی برای ارزیابی عملکرد کلیه، کبد، ریه و متابولیک در موارد سوختگی شیمیایی انجام دهد.

آندوسکوپی: در صورت مصرف یک ماده شیمیایی، ممکن است نیاز به ارزیابی آندوسکوپی داشته باشید. در آندوسکوپی فوقانی، یک لوله نازک و انعطاف پذیر با دوربین فیلمبرداری (اندوسکوپ) توسط پزشک شما استفاده می‌شود. لوله به داخل دهان و پایین مری وارد می‌شود. تصاویر گلو، مری و معده شما روی یک صفحه ویدئو نمایش داده می‌شود که به آن‌ها اجازه می‌دهد تا هرگونه آسیب بافتی ناشی از سوختگی را بررسی کنند.

معاینه چشم: یک چشم پزشک یا اپتومتریست، سوختگی‌های شیمیایی چشم شما را ارزیابی می‌کند. آن‌ها احتمالاً چشمان شما را با آب شستشو می‌دهند. در مرحله بعد، به دنبال علائم کاهش بینایی خواهند بود و میزان سوختگی را ارزیابی می‌کنند. همچنین ممکن است رنگ خاصی را به چشم شما بمالند تا مناطقی از بافت آسیب دیده را شناسایی کنند.

تصویربرداری: معاینات تصویربرداری به تشخیص آسیب‌های داخلی ناشی از خوردن یک ماده شیمیایی، به ویژه سوراخ‌های مری یا معده کمک می‌کند. آزمایشات رایج شامل عکس‌برداری با اشعه ایکس قفسه سینه یا سی‌تی‌اسکن برای شناسایی آسیب بافت داخلی است.

مدیریت و درمان سوختگی شیمیایی

سوختگی‌ شیمیایی نیاز به درمان فوری دارند. پس حتما موارد زیر را در نظر داشته باشید.

• هر لباسی را که در معرض مواد شیمیایی قرار دارد دور بریزید. هدف جلوگیری از تماس ماده با سایر اعضای بدن است.
• ماده شیمیایی را بردارید. به این معنی که حین پاک کردن ماده، آن را روی لباس یا وست خود پخش نکنید. پاک کردن می‌تواند باعث انتشار آن به سایر قسمت‌های پوست شما شود.
• ناحیه سوخته پوست یا چشم خود را با آب خنک بشویید. شستشو را برای حداقل سی دقیقه ادامه دهید، زیرا مواد شیمیایی می‌توانند پس از تماس به پوست شما آسیب برسانند. سعی کنید از تماس آب آلوده با سایر قسمت‌های پوست جلوگیری کنید. برخی از مواد شیمیایی از جمله اسید کربولیک یا فنل، اسید سولفوریک، پودرهای خشک و ترکیبات فلزی نباید با آب شسته شوند.
• آب بنوشید. اگر یک ماده شیمیایی را سهوا بلیعده‌اید، آب بنوشید تا ماده در معده رقیق شود. استفراغ را تحریک نکنید. استفراغ یک ماده شیمیایی می‌تواند آسیب بیشتری به همراه داشته باشد زیرا از طریق مری شما به سمت بالا حرکت می‌کند.

مواردی که در بالا گفته شد، اقدامات اولیه پس از برخورد با ماده شیمیایی بودند. توجه داشته باشید که برای کاهش جراحات ناشی از سوختگی شیمیایی، لازم است فورا به مراکز درمانی مراجعه کنید.

در مراکز درمانی چه اقداماتی انجام می‌شود؟

پس از ورود به بیمارستان، پزشک معمولا موارد زیر را انجام می‌دهد:

• شدت سوختگی شما را ارزیابی می‌کند.
• به شستشوی سوختگی شما ادامه می‌دهد.
• اگر احساس ناراحتی می‌کنید، مسکن‌ها را تجویز می‌کند.
• برای جلوگیری از عفونت آنتی‌بیوتیک‌ها را روی پوست شما می‌مالد یا آنها را به صورت داخل وریدی تجویز می‌کند.
• سوختگی‌های خفیف تا متوسط را با پانسمان یا بانداژ خشک می پوشاند.

اگر سوختگی شدید دارید، ممکن است نیاز به جراحی برای برداشتن قسمت سوخته پوست خود داشته باشید. برخی از افراد ممکن است نیاز به پیوند پوست داشته باشند، که در آن جراح پوست سالم را از قسمت دیگری از بدن شما می‌گیرد و آن را به ناحیه سوخته می‌چسباند. جراحی همچنین می تواند سوراخ های دستگاه گوارش شما را ترمیم کند.

آیا می‌توان از سوختگی شیمیایی جلوگیری کرد؟

با رعایت این اقدامات ایمنی، احتمال سوختگی‌های شیمیایی خود را کاهش دهید:

• تا حد امکان از محصولات جایگزین ملایم‌تر استفاده کنید.
• مواد شیمیایی را در ظروف اصلی خود نگهداری کنید.
• خطرات احتمالی مصرف مواد شیمیایی را بدانید.
• مواد شیمیایی را در مکانی امن و دور از دسترس کودکان نگهداری کنید.
• از وسایل حفاظتی مانند دستکش، عینک و محافظ صورت استفاده کنید.