غذا نیاز اساسی زندگی است و برای رشد و فرآیندهای حیاتی ضروری است. با این حال، امروزه تقلب در مواد غذایی مانند رقیق کردن شیر با آب، مخلوط کردن سنگریزه با برنج یا حبوبات و استفاده از مواد شیمیایی در تولید غذا به یک معضل تبدیل شده است. تقلب در مواد غذایی زمانی رخ می‌دهد که کیفیت طبیعی غذا تغییر کرده یا آلوده شود. این امر اثرات جدی بر سلامت انسان دارد. علیرغم تلاش‌های دولت‌ها برای کنترل این موضوع، افزایش آگاهی عمومی درباره خطرات تقلب و روش‌های شناسایی آن همچنان ضروری است. در ادامه قصد داریم به بررسی معضل تقلب غذایی در صنایع غذایی بپردازیم.

تقلب غذایی چیست؟

تقلب در مواد غذایی یک تخلف قانونی محسوب می‌شود و زمانی اتفاق می‌افتد که مواد غذایی نتوانند استانداردهای قانونی تعیین‌شده توسط دولت‌ها را رعایت کنند. تقلب در مواد غذایی هنگامی رخ می‌دهد که به صورت عمدی یا غیرعمدی موادی که کیفیت غذا را کاهش می‌دهند، به آن اضافه شوند. بنابراین، تقلب در مواد غذایی را می‌توان به عنوان آلودگی یا تغییر در مواد غذایی از طریق افزودن مواد مضر تعریف کرد.

چه مواردی تقلب غذایی به شمار می‌آیند؟

مواد تقلبی (Adulterant) موادی هستند که با اضافه شدن به غذا، کیفیت طبیعی آن را کاهش می‌دهند. این مواد ممکن است در هر شکل و مقدار وجود داشته باشند و معمولاً مضر هستند. به طوری که می‌توانند اثرات منفی بر سلامت و کیفیت محصول داشته باشند. حتی اگر ماده تقلبی مضر نباشد، می‌تواند به میزان قابل توجهی ارزش غذایی غذا را کاهش دهد. برخی از مواد تقلبی به عنوان مواد سرطان‌زا یا کشنده در صورت مواجهه طولانی‌مدت شناخته می‌شوند. انواع مختلف مواد تقلبی برای تقلب در انواع مختلف مواد غذایی به کار می‌روند.

از کجا متوجه شویم در غذا تقلب صورت گرفته‌ است؟

برای تعیین تقلب غذایی، شرایط خاصی باید بررسی شود. این نکات به طور خلاصه در زیر آمده است:

ماده‌ای که کیفیت غذا را کاهش می‌دهد یا آن را مضر می‌کند به غذا اضافه می‌شود.
مواد ارزان‌تر یا با کیفیت پایین به جای برخی از مواد اصلی یا تمام مواد غذایی استفاده می‌شود.
یکی از اجزای غذا به صورت جزئی یا کامل حذف می‌شود که باعث کاهش کیفیت آن می‌شود.
غذا با مواد مضر قابل ارائه می‌شود یا رنگ آن تغییر می‌کند تا جذاب‌تر به نظر برسد.

هر چیزی که باعث کاهش کیفیت غذا شود به آن اضافه یا از آن حذف می‌شود.

دلایل انجام تقلب غذایی

برای سال‌ها، ممکن است متوجه شده باشید که برخی افراد برای افزایش حجم شیر و کسب سود بیشتر از مقدار کمتری شیر، آب به آن اضافه می‌کنند. به همین ترتیب، تقلب در مواد غذایی توسط تولیدکنندگان و صنایع غذایی به دلایل مختلف انجام می‌شود. در ادامه به برخی از این دلایل اشاره خواهیم کرد:

تقلب در مواد غذایی به عنوان بخشی از یک استراتژی تجاری برای کسب سود بیشتر از طریق روش‌های ارزان‌تر انجام می‌شود.
این کار همچنین به منظور زیبا و جذاب نشان دادن غذا یا شبیه‌سازی غذایی دیگر که تقاضای بیشتری دارد، صورت می‌گیرد.
تقلب در مواد غذایی گاهی توسط افرادی انجام می‌شود که درک درستی از خطرات آن ندارند. به دلیل کمبود آگاهی و دانش کافی، هنوز این عمل به طور گسترده انجام می‌شود.
تقلب در مواد غذایی باعث افزایش وزن غذا، کسب سود بیشتر و افزایش فروش از طریق روش‌های ارزان‌تر می‌شود.
رشد روزافزون جمعیت نیز نقش مهمی در تقلب در مواد غذایی ایفا می‌کند.

عدم کارایی اقدامات دولتی برای کنترل این مسئله نیز عامل دیگری است.

انواع مختلف تقلب غذایی

چهار نوع مختلف تقلب در مواد غذایی وجود دارد:

تقلب عمدی: زمانی که موادی که شبیه به اجزای اصلی غذا هستند، به آن اضافه می‌شود تا وزن غذا افزایش یابد و سود بیشتری کسب شود. به عنوان مثال مخلوط کردن سنگریزه‌ها، سنگ‌ها، مرمرها، شن، گل، پودر گچ، آب آلوده و غیره.
تقلب تصادفی: تقلب تصادفی به دلیل سهل‌انگاری هنگام فراوری یا مدیریت غذا رخ می‌دهد. مانند باقی‌مانده‌های آفت‌کش‌ها در غلات، رشد لاروها، حضور مدفوع حیوانات موذی و غیره.
تقلب فلزی: افزودن مواد فلزی به غذا مانند سرب یا جیوه، که ممکن است به طور تصادفی یا عمدی اتفاق بیفتد.

خطرات بسته‌بندی: مواد بسته‌بندی که برای بسته‌بندی غذا استفاده می‌شود، می‌تواند با اجزای غذا ترکیب شود و باعث ایجاد خطرات بسته‌بندی شود.

شیوه‌های مختلف تقلب غذایی

روش‌های مختلف تقلب در مواد غذایی به شرح زیر است:

مخلوط کردن: مخلوط کردن شن، گرد و غبار، خاک، گل و سنگریزه‌ها با ذرات غذا.
جایگزینی: برخی از اجزای سالم با مواد ارزان‌تر و با کیفیت پایین‌تر جایگزین می‌شوند که این کار می‌تواند ارزش غذایی غذا را تغییر داده و حتی خطرات بهداشتی ایجاد کند.
استفاده از غذاهای فاسد: این روش به معنای مخلوط کردن غذاهای فاسد با غذاهای سالم است. غذاهایی که حتی آسیب‌ها یا کیفیت پایین خود را پنهان می‌کنند نیز به عنوان تقلب در مواد غذایی در نظر گرفته می‌شوند. همچنین، مخلوط عمدی غذاهای سالم با غذاهای با کیفیت مشکوک باعث تقلب در محصول نهایی می‌شود.
افزودن مواد سمی : تقلب در مواد غذایی شامل مخلوط کردن غذا با مواد سمی برای کسب سود بیشتر و افزایش فروش است. برای مثال، افزودن رنگ، رنگ‌دهنده‌ها یا نگهدارنده‌های مضر و غیرمجاز.
برچسب‌گذاری غلط: تغییر تاریخ تولید، تاریخ انقضا، لیست مواد تشکیل‌دهنده یا تغییر در مواد مشتق‌شده از مواد تشکیل‌دهنده به طور گمراه‌کننده و غیرصحیح.

رسیدن مصنوعی: افزودن مواد شیمیایی به میوه‌ها و سبزیجات برای تسریع فرآیند رسیدن آنها نیز به عنوان تقلب در مواد غذایی شناخته می‌شود. برای مثال، رسیدن به میوه‌های مانند انبه با استفاده از کاربید برای برآوردن تقاضای تجاری در برابر عرضه.

مثال‌هایی برای تقلب غذایی

چند نمونه از تقلب غذایی به شرح زیر است:

مخلوط کردن حبوبات با ذرات شن یا سنگریزه‌ها.
مخلوط کردن شیر با آب.
مخلوط کردن روغن با ترکیبات شیمیایی یا روغن‌های ارزان‌تر.
بسته‌بندی محصولات غذایی با کیفیت پایین همراه با محصولات تازه و با کیفیت بالا.

این موارد تنها چند نمونه‌ی رایج از تقلب در مواد غذایی هستند.

گیف تبلیغاتی محصولات عمومی پل ایده آل پارس

اثرات تقلب غذایی

تقلب در مواد غذایی تأثیر زیادی بر سلامت ما دارد. صرف نظر از نوع تقلب، مصرف طولانی‌مدت این نوع غذاها برای بدن بسیار مضر است. مصرف چنین غذاهایی باعث افزایش سموم در بدن می‌شود. با کاهش ارزش غذایی مواد غذایی تقلبی، این غذا دیگر برای بدن مغذی نخواهد بود. افزودن مواد شیمیایی تقلبی و رنگ‌ها بسیاری اوقات می‌تواند کشنده باشد، زیرا این مواد خطرات بهداشتی به همراه دارند و همچنین ممکن است سرطان‌زا باشند. برخی از غذاهای تقلبی حتی می‌توانند به طور مستقیم بر اعضای داخلی بدن تأثیر بگذارند و منجر به اختلالات و نارسایی‌های قلب، کلیه، کبد و بسیاری از اعضای دیگر شوند.

چگونه متوجه تقلب غذایی شویم؟

تقلب در مواد غذایی اثرات منفی زیادی بر سلامت ما دارد. مصرف طولانی‌مدت غذاهای تقلبی حتی ممکن است کشنده باشد. استفاده از غذاهای ارگانیک این روزها بیشتر مورد توجه قرار گرفته است، زیرا غذاهای ارگانیک تمام تغذیه‌ای که یک غذای خاص باید فراهم کند را به طور کامل در اختیار ما قرار می‌دهند. این غذاها مملو از مواد شیمیایی مضر یا پوشیده از سموم مانند موم نیستند. اما به دلیل تولید پایین، غذاهای ارگانیک همیشه در دسترس نیستند و از آنجا که هزینه بالاتری دارند، گران‌تر از محصولات معمولی هستند. بنابراین، تشخیص تقلبی بودن غذا مهم است. روش‌های مختلفی برای این کار در منزل وجود دارد.

برای مثال، برای تشخیص تقلب در شیر با استفاده از مواد شوینده، مقداری شیر به همراه آب در یک بطری بریزید و خوب تکان دهید. اگر شیر به صورت یک لایه کف مانند ته نشین شود، خالص است. اما اگر شیر تقلبی باشد، یک لایه ضخیم ایجاد می‌کند.

به طور مشابه، اگر می‌خواهید بدانید که آیا شیر، شکر یا شیره خرما با پودر گچ تقلبی شده است، نمونه مورد نظر را در یک لیوان آب بریزید. هر رسوبی که در ته لیوان مشاهده شود، نشان‌دهنده وجود پودر گچ است.

برای تشخیص اینکه آیا سبزیجات با رنگ پوشیده شده‌اند یا خیر، آن‌ها را برای مدتی در آب بخیسانید و خواهید دید که رنگ در آب حل می‌شود.

چگونه از تقلب غذایی جلوگیری کنیم؟

چند روش برای پیشگیری از تقلب در مواد غذایی به شرح زیر است:

در سطح صنعتی، تقلب در مواد غذایی تنها با قوانین سختگیرانه و مداخلات و بررسی‌های دولت قابل کنترل است.
آزمایشگاه‌های صنایع غذایی می‌توانند با استفاده از دستگاه‌ها و تجهیزات ویژه و هم‌چنین تست‌هایی که برای بررسی کیفیت مواد غذایی وجود دارند، سلامت و خلوص مواد غذایی را بررسی کنند.
برای جلوگیری از مصرف غذاهای تقلبی، همیشه اطمینان حاصل کنید که از خرید محصولات غذایی با رنگ‌های تیره یا عمیق خودداری کنید.
مصرف غذاهای فرآوری‌شده را متوقف کنید.
میوه‌ها و سبزیجات خود را قبل از مصرف به خوبی بشویید یا در آب بخیسانید.

غذاهای کنسروی یا در قوطی باید قبل از خرید بررسی شوند تا از وجود هرگونه نشتی یا تورم اطمینان حاصل کنید.

ناخالصی‌های رایج مواد غذایی

در جدول زیر برخی از مواد رایجی که به عنوان تقلب در مواد غذایی استفاده می‌شوند آورده شده است:

افزودنی‌های رایج	ماده غذایی
آب، نشاسته، اوره، مواد شوینده و گچ	شیر
ماسه، پودر گچ و پودر تالک	شکر
شربت شکر، شربت ذرت یا قندهای مصنوعی	عسل
رنگ مصنوعی، خاک اره و غیر ادویه	ادویه‌ها
روغن های گیاهی، روغن آفتابگردان و روغن کانولا	روغن زیتون
ساقه رنگ‌آمیزی‌شده گیاهان دیگر	زعفران
از برگ های چای، برگ های رنگ شده یا برگ های دیگر استفاده می‌شود	برگ چای
کاسنی، جو بو داده و غلات	قهوه
رنگ های مصنوعی، آب و قندهای افزودنی	آبمیوه‌ها
فرمالین (مواد نگهدارنده) و آب	ماهی
آب، مواد شیمیایی و افزودنی های غذایی	گوشت
سنگ، سنگریزه و سایر مواد غیر قابل خوردن	برنج
گچ، ماسه، و دیگر مواد تقلبی	آرد
کرومات سرب و سایر رنگ های مصنوعی	زردچوبه
دانه های پاپایا، پوسته های رنگی و مواد خارجی	فلفل سیاه
آفت کش ها، مواد شیمیایی مضر و باقی مانده ها	سبزیجات
نگهدارنده های شیمیایی و پوشش های مومی	میوه‌ها

سخن پایانی

با توجه به نقش حیاتی که غذا در زندگی ما دارد، توجه به نکات مربوط به آن و تلاش برای حفظ و افزایش کیفیت آن ضرورت دارد. تمامی نهادها، آزمایشگاه‌ها، مراکز کنترل کیفیت، بیمارستان‌ها و حتی افراد عادی باید توجه زیادی به این مقوله داشته باشند و تمام تلاش خود را در راستای بهبود کیفیت مواد غذایی موجود به کار گیرند. در این مقاله تلاش شد تا مفهوم تقلب غذایی و نکات پیرامونی آن معرفی گردد و گامی در جهت مقابله با این معضل برداشته شود.

The food adulteration act

Food adulteration