استوانه مدرج چیست و چگونه از آن استفاده کنیم؟
آزمایشگاه‌ها برای اندازه‌گیری، اختلاط و ساختن نمونه‌ها و مواد شیمیایی مختلف به تجهیزاتی مانند بشر، ارلن، پیپت و استوانه مدرج نیاز دارند.
استوانه مدرج که به آن مزور هم می‌گویند، عمدتاً در آزمایشگاه هایی استفاده می‌شود که به اندازه گیری نسبتاً دقیق حجم نیاز دارند.
استوانه مدرج انواع مختلفی دارد و از جنس‌های مختلفی نیز ساخته می‌شود. اما آیا می‌دانید دقیقا چه مزوری مناسب آزمایشگاه و محیط کار شماست؟
در این مقاله قصد داریم به بررسی این موضوع بپردازیم. پس در ادامه با ما همراه باشید.
انواع مزور آزمایشگاهی
تجهیزات آزمایشگاهی بر اساس مدل، جنس، دقت و ظرفیت به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. در ادامه به بررسی انواع استوانه مدرج از جهات مختلف خواهیم پرداخت.
دسته بندی استوانه مدرج بر اساس جنس
معمولاً تجهیزات آزمایشگاهی که در تماس با مواد شیمیایی و نمونه‌ها قرار می‌گیرند از شیشه یا پلاستیک ساخته می‌شوند. استوانه مدرج نیز هم از نوع پلاستیکی و هم از نوع شیشه‌ای در آزمایشگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در ساخت مزور پلاستیکی از دو نوع ماده پلاستیکی استفاده می‌شود. پلی متیل پنتن (PMP) و پلی پروپیلن (PP).
مزور ساخته شده از پلی متیل پنتن شفاف، گران است اما به راحتی خوانده می‌شود. این ماده می تواند حرارت بالا را در 177 درجه سانتیگراد تحمل کند. اما در مقایسه با پلی پروپیلن شکننده است. به همین دلیل زمانی که نیاز به استفاده از مزور پلاستیکی باشد، بیشتر آزمایشگاه‌ها جنس پلی پروپلین را ترجیح می‌دهند.
شیشه‌ای که برای ساخت استوانه مدرج استفاده می‌شود بوروسیلیکات است. بوروسیلیکات ضریب حرارتی کم و شفافیت و استحکام بالایی دارد. لازم به ذکر است که احتمال شکستن مزوهای شیشه‌ای بسیار بالا است. به همین دلیل مزورهای شیشه‌ای معمولا در حجم‌های پایین ساخته می‌شوند. اغلب تا 1000 میلی‌لیتر در دسترس هستند.
دسته بندی استوانه مدرج بر اساس دقت
استوانه مدرج بر اساس دقت به دو دسته تقسیم‌بندی می‌شود. یعنی کلاس A و کلاس B. این کلاس‌بندی اغلب در مزورهای شیشه‌ای کاربرد دارد. کلاس A دو برابر دقیق‌تر از کلاس B است.
استوانه مدرج کلاس A از جنس شیشه بوروسیلیکات است. این نوع مزورها مقاومت حرارتی و شیمیایی بالایی دارند و مطابق استاندارد ISO9000 هستند. مزور کلاس A معمولاً برای تجزیه و تحلیل حجمی دقیق، ترجیح داده می‌شود.
استوانه مدرج کلاس B از شیشه سودا-لایم یا بوروسیلیکات (بسته به سازنده) ساخته می‌شود. طراحی اولیه مانند کلاس A است مقاومت شیمیایی و حرارتی کمتری نسبت به کلاس A دارد. به همین دلیل بیشتر برای اهداف عمومی آزمایشگاهی استفاده می‌شود.
دسته بندی استوانه مدرج بر اساس ظرفیت اندازه گیری
استوانه مدرج در ظرفیتهای مختلفی تولید می‌شود. البته همانطور که گفته شد، مزورهای شیشه‌ای معمولا در ظرفیتهای کم ساخته می‌شوند. در جدول 1 به بررسی رایج‌ترین ظرفیت مزورهای آزمایشگاهی خواهیم پرداخت.
جدول 1. رایج‌ترین ظرفیت مزورهای آزمایشگاهی
|
ظرفیت مزور (ml) |
درجه بندی (ml) | حداقل ضخامت دیواره (mm) | حداکثر قطر داخلی (mm) |
| 5 | 0.1 | 0.9 | 11.02 |
| 10 | 0.1 یا 0.2 | 1.9 | 15.2 |
| 25 | 2 یا 5 | 1.1 | 18.5 تا 19.3 |
| 50 | 5 یا 10 | 1.2 | 23 |
| 100 | متغیر | 1.3 | 29.6 |
| 250 | متغیر | 1.5 | 42.4 |
| 500 | متغیر | 1.6 | 50.8 |
| 1000 | متغیر | 2 | 63 |
| 2000 | متغیر | 2 | 82.1 |
| 4000 | متغیر | 2.2 | 110 |
نحوه استفاده از استوانه مدرج در آزمایشگاه چگونه است؟
اگر در آزمایشگاه کار کرده باشید، بدون شک نحوه استفاده از استوانه مدرج را می‌دانید. اما حتی ساده‌ترین فعالیت‌های آزمایشگاهی نیازمند توجه به یکسری نکات هستند تا بهترین نتیجه حاصل شود. به همین دلیل در این بخش قصد داریم نکات استفاده از مزور آزمایشگاهی را مرور کنیم.
- استوانه مدرج، نازک و بلند است. پس احتمال واژگون شدن آن بالا است. بنابراین باید هنگام کار با آن احتیاط کنید. هنگام ریختن مایع به داخل مزور، با یک دست پایه آن را نگه دارید تا از واژگونی آن جلوگیری شود.
- قبل از ریختن مایع، همیشه سطح داخلی مزرو را با مایعی که قرار است در آن ریخته شود، بشویید.
- گاهی اوقات قرار دادن کاغذ سیاه پشت مزور، خوانش حجم مایع را آسان‌تر می‌کند..
- اگر مایع کمتر از حجم مورد نظر بود، از پیپت پاستور پلاستیکی استفاده کنید و مایع را به صورت قطره‌ای اضافه نمایید. به این ترتیب به آرامی به حجم مورد نظر خود دست خواهید یافت.
- پس از اتمام آزمایش، مزور را پس از استفاده با آب دیونیزه بشویید.
- برای خشک کردن استوانه مدرج، می‌توانید از کاغذ صافی استفاده کنید. یک کاغذ صافی بلندتر از طول مزور بردارید. سپس کاغذ صافی را از طول تا کنید و به آرامی آن را در امتداد دیواره داخلی مزور بالا و پایین کنید. فیلتر رطوبت را جذب کرده و مزور را خشک می‌کند.
نحوه کالیبراسیون استوانه مدرج چگونه است؟
هر ابزار اندازه‌گیری نیاز به کالیبراسیون دارد تا میزان خطای آن در محاسبات لحاظ شود. استوانه مدرج نیز یک ابزار اندازه‌گیری حجم در آزمایشگاه است. کالیبراسیون مزور آزمایشگاهی بر اساس اندازه گیری حجم آب و تعیین جرم آب انجام می‌شود.
مراحل کالیبراسیون مزور در آزمایشگاه
می‌دانیم که چگالی آب در دمای اتاق 1 گرم در میلی لیتر است، یعنی 1 میلی لیتر آب باید 1 گرم باشد.
برای کالیبره کردن مزور به ترازوی تحلیلی، کاغذ گراف و آب مقطر نیاز است. به این منظور مزور چندین بار از آب مقطر پر می‌شود. (25%و 50% و 75% و 100% ظرفیت مزور). در هر مرحله مزور روی ترازو قرار گرفته و جرم ان به همراه آب اندازه گیری می‌شود. در نهایت جرم مزور از اعداد به دست آمده کسر می‌شود تا تنها جرم آب باقی بماند. سپس با انجام یکسری محاسبات و تبدیل جرم به حجم، میزان خطای مزور محاسبه خواهد شد.
لازم به ذکر است که کالیبراسیون استوانه مدرج نیازمند تجهیزات و شرایط محیطی خاصی است. به همین دلیل توصیه می‌شود این کار را به آزمایشگاه‌‌های مرجع کالیبراسیون بسپارید.
معرفی استوانه مدرج پل‌ایده‌آل‌پارس
استوانه مدرج pip از جنس پلی پروپیلن ساخته شده‌اند. در نتیجه احتمال شکستن وجود نداشته و به راحتی قابل اتوکلاو و فریزکردن هستند. از مزیت‌های این مزورها پایه پلاستیکی ۶ ضلعی آن‌ها می‌باشد که موجب پایداری و تعادل می‌گردد. در نتیجه احتمال واژگونی مزور و از دست رفتن نمونه کاهش خواهد یافت. همچنین دهانه‌ی خروجی مزور pip به‌گونه‌ای طراحی شده است که ریختن انواع مایعات را آسان‌تر مي‌کند. این مزورها در برابر اکثر اسیدها و مواد شیمیایی رایج در آزمایشگاه ها مقاوم هستند و در پنج ظرفیت مختلف عرضه می‌شوند.
