تفاوت اتوکلاو و فور چیست؟

یکی از معظلاتی که اغلب آزمایشگاه‌ها با آن درگیر هستند، تفاوت اتوکلاو و فور است. با توجه به پیشرفت‌ تکنولوژی، روش‌های عقیم‌سازی (استریل کردن) در طول دهه‌های اخیر دستخوش تغییراتی زیادی شده است.

در حال حاضر روش‌های مختلفی برای استریلیزاسیون در آزمایشگاه‌ها استفاده می‌شود. در این بین، اتوکلاو کردن با استفاده از بخار رایج‌ترین روش برای استریل کردن در اکثر آزمایشگاه‌ها محسوب می‌شود. اما خیلی از مراکز نیز از فور یا استریلایزر حرارت خشک استفاده می‌کنند.

حال ممکن است این سوال مطرح شود که تفاوت اتوکلاو و فور چیست؟ و کدام روش برای چه ماده‌ای مناسب‌تر است؟

در این مطلب قصد داریم به بررسی این موضوع بپردازیم. پس در ادامه با ما همراه باشید.

تفاوت اتوکلاو و فور چیست؟

اتوکلاو دستگاهی است که جهت استریل کردن مواد و تجهیزات که از بخار استفاده می‌کند. این دستگاه، یکی از پرکاربردترین و قدیمی‌ترین روش‌های استریل کردن ابزار و مواد است. اتوکلاوها در اندازه‌ها و طرح‌های مختلف موجود هستند. این دستگاه را می‌توان در اکثر مراکز بهداشتی و درمانی، از مطب‌های کوچک تا بیمارستان‌ها بزرگ، یافت.

جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد اتوکلاو و فرایند اتوکلاو کردن می‌توانید به مقاله ” اتوکلاو چیست” مراجعه کنید.

یکی دیگر از روش‌های رایج برای استریلیزاسیون استفاده از حرارت خشک است. به این منظور از دستگاهی به نام فور یا آون (Oven) استفاده می‌شود. استریلیزاسیون با حرارت خشک کمی کندتر از فرآیند اتوکلاو است. اما این روش برای تجهیزاتی که در اتوکلاو مستعد زنگ زدگی هستند، گزینه خوبی است. اساس کار فور، استفاده از المنت‌ها است که باعث ایجاد حرارت بسیار بالا و قابل کنترل می‌شود.

در ادامه تفاوت اتوکلاو و فور را با جزئیات بیشتری مورد بررسی قرار خواهیم داد. اما پیش از ان بهتر است مروری اجمالی بر اتوکلاو و فور داشته باشیم.

من یک بلاک متن هستم، روی دکمه ویرایش کلیک کنید تا این متن را تغییر دهید. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.

اتوکلاو (استریلیزاسیون با بخار) چیست؟

اتوکلاو یا استریلیزاسیون با بخار یکی از متداول‌ترین روش‌های استریلیزاسیون به ویژه در مطب‌ها است. در این فرایند دما، زمان و فشار پارامترهای اصلی برای ازبین بردن میکروارگانیسم‌ها به شمار می‌روند. در واقع، اتوکلاو را می‌توان به‌عنوان یک محفظه فشار توصیف کرد که از بخار با فشار بالا برای استریل کردن تجهیزات و سایر لوازم استفاده می‌کند. به کمک این روش می‌توان هر گونه میکروارگانیسم و نیز هاگ‌ها را از بین برد.

اتوکلاو کردن تجهیزات و مواد مختلف، شرایط مختلفی دارد. اما رایج‌ترین متد برای اتوکلاو کردن، 121 درجه  سانتی‌گراد (250 درجه فارنهایت) با فشار بخار حدود 15 پوند بر اینچ مربع (psi) و مدت زمان 15 دقیقه است. البته دما،فشار و مدت زمان، بسته به نوع ماده یا تجهیز متفاوت است. بهتر است دراین باره به دفترچه راهنمای اتوکلاو خود مراجعه کنید.

مزایای استریلیزاسیون با اتوکلاو

یکی از تفاوت‌های اصلی اتوکلاو و فور، مدت زمان استریل کردن است. در بسیاری از مراکز، زمان موضوعی مهم و حیاتی است. استریل کردن با اتوکلاو، زمان کمتری نسبت با استریلیزاسیون با فور نیاز دارد. از دیگر مزایای اتوکلاو نسبت به فور می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• به دمای پایین‌تری نیاز دارد
• نظارت و مدیریت آن آسان است.
• مقرون به صرفه و غیر سمی است.

معایب استریلیزاسیون با اتوکلاو

اگرچه اتوکلاو کردن یک روش محبوب و رایج در بسیاری از مراکز درمانی و آزمایشگا‌ه‌ها است، اما معایبی نیز دارد. به عنوان مثال:

• می‌تواند منجر به خوردگی پس از استریل کردن شود.
• قرار گرفتن مکرر ابزار در معرض بخار می‌تواند باعث آسیب دیدن آن ابزار شود.

فور چیست؟

استریلیزاسیون با فور یا حرارت خشک، یکی دیگر از روش‌های استریل کردن مواد و تجهیزات است. این روش، باعث خوردگی یا زنگ‌ زدگی تجهیزات و ابزار نمی‌شود. استریلیزاسیون با حرارت خشک معمولاً حدود یک ساعت در دمای 171 درجه سانتی‌گراد یا دو ساعت در دمای 160 درجه سانتی‌گراد انجام می‌شود.

از معایب فور نسبت به اتوکلاو می‌توان به موراد زیر اشاره کرد:

• زمان بیشتری برای استریل کردن نیاز دارد.
• قرار گرفتن ابزارآلات در معرض دمای بالا می‌تواند به آن ابزار آسیب برساند.

تفاوت اتوکلاو و فور

تا به اینجای مطلب مروری اجمالی بر اتوکلاو و فور و مزایای هریک نسبت به دیگری داشتیم. در ادامه قصد داریم به بررسی موضوع اصلی این مطلب، یعنی تفاوت اتوکلاو و فور بپردازیم.

۱. روش مورد استفاده در اتوکلاو و فور

اولین تفاوت اتوکلاو و فور، پارامترهای موثر در استریل کردن است.

در اتوکلاو زمان، دما و فشار عوامل موثر در از بین بردن انواع میکروب‌ها هستند. در حالی که استریلیزاسیون با حرارت خشک اساساً از گرما استفاده می‌کند و به دمای بالاتری نیاز دارد.

۲. کاربرد اتوکلاو در مقابل استریل کننده حرارت خشک

یک تفاوت دیگر اتوکلاو و فور، نوع ماده یا تجهیزی است که قرار است استریل شود.

بخار ممکن است به برخی ابزارها، علی الخصوص ابزارهای فلزی آسیب برساند و سبب زنگ‌ زدگی شود.

به همین دلیل استریلیزاسیون با حرارت خشک به‌طور گسترده برای استریل کردن موادی که ممکن است در اثر رطوبت آسیب ببینند استفاده می‌شود.

از طرف دیگر قرار گرفتن مواد پلاستیکی در معرض دمای فور می‌تواند باعث سوختگی و دفرمگی شود. به همین دلیل در مورد این اقلام، اتوکلاو توصیه می‌شود.

۳. سایر تفاوت‌‌ها

• در اتوکلاو، استریل کردن به وسیله بخار آب انجام می‌شود اما در فور آزمایشگاهی استریل کردن، به صورت خشک اجرا می‌شود.
• فور آزمایشگاهی مانع از زنگ‌زدگی ابزارهای آزمایشگاهی و دندانپزشکی می‌شود. اتوکلاو علاوه بر این که برای استریل کردن لوازم آزمایشگاهی و پزشکی استفاده می‌شود برای ضد عفونی کرد زباله‌‌های بیمارستانی هم کاربرد دارد. اما فور آزمایشگاهی این امکان را ندارد.
• فور آزمایشگاهی مانع از کند شدن ابزارها و لوازم تیز و برنده می‌شود.
• اتوکلاو آزمایشگاهی برای ضدعفونی کردن بسیاری از تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی از جمله شیشه آلات آزمایشگاهی، زباله‌های بیمارستانی و گان‌های پزشکی استفاده می‌شود. فور آزمایشگاهی برای استریل کردن ابزارهایی کاربرد دارد که در صورت تماس با رطوبت آسیب می‌بینند.

در جدول 1 به طور اجمالی مروری بر تفاوت اتوکلاو و فور خواهیم داشت.

جدول ۱. تفاوت اتوکلاو و فور

جمع‌بندی

همانطور که در این مطلب گفته شد، هر دو روش اتوکلاو و فور کاربرد زیادی در استریل کردن مواد و تجهیزات دارند. به همین دلیل ممکن است خیلی از مراکز سوالاتی در رابطه با تفاوت اتوکلاو و فور داشته باشند. به طور کلی می‌توان گفت که بسیاری از تجهیزات و مواد با استفاده از دستگاه اتوکلاو استریل می‌شوند. فور آزمایشگاهی اغلب در مواردی مورد استفاده قرار می‌گیرد که اتوکلاو کردن سبب زنگ‌زدگی یا خوردگی یک وسیله شود.

در این مطلب سعی کردیم تفاوت‌های اصلی این دو روش را مورد بررسی قرار دهیم.

شما در آزمایشگاه یا مرکز درمانی خود از کدام روش استفاده می‌کنید؟ کدامیک برای شما کاربردی‌تر هستند؟