فصل ۱، مقدمه‌ای بر خون‌گیری (فلبوتومی)

خب، تصمیم گرفته‌اید شغلی داشته باشید که شوخی‌وار به آن «خون‌آشام دارای مجوز» گفته می‌شود. این شغل که به‌طور رسمی خون‌گیری یا «فلبوتومیست» نام دارد، با عناوینی مانند «جمع‌آورنده نمونه» یا «جمع‌کننده خون» نیز شناخته می‌شود (اما نه « خون‌آشام »!).

چرا نیاز به خون‌گیری داریم؟ با این مایع حیاتی چه می‌کنیم؟

در واقع، فلبوتومیست‌ها نقش بسیار بزرگی در تشخیص و درمان بیماران ایفا می‌کنند. بدون نتایج آزمایشگاهی، پزشکان ناچار بودند تنها بر اساس علائم ظاهری و حدس و گمان تصمیم‌گیری کنند.  در واقع این نتایج، پایه و اساس مراقبت دقیق و علمی از بیمار را تشکیل می‌دهند.

برخی از مهم‌ترین جنبه‌های این آزمایش‌ها عبارتند از:

• تشخیص و غربالگری – برای پی بردن به مشکل بیمار
• ارزیابی درمانی – برای انتخاب درمان صحیح یا داروهای مناسب
• پایش وضعیت سلامت – برای اطمینان از اثربخشی درمان یا دارو

در این بخش قصد داریم مروری بر تاریخچه و اهمیت فلوبوتومی داشته باشیم. 

ریشه‌شناسی واژه فلبوتومی

واژه “phlebotomy” (و بیشتر اصطلاحات پزشکی) ریشه در زبان یونانی دارد. برای درک بهتر معنای آن، می‌توان این واژه را به دو بخش تقسیم کرد:

 Phleb – پیشوندی به معنای سیاهرگ یا رگ‌های خونی

 tomy – پسوندی به معنای بریدن یا ایجاد برش

از زالو تا آزمایشگاه: تاریخچه و کاربرد خون‌گیری در پزشکی

روش‌های رایج خون‌گیری امروزی شامل موارد زیر است:

• پانکچر سیاهرگی (venipuncture) – گرفتن نمونه خون از سیاهرگ با استفاده از سوزن
• پانکچر پوستی (skin puncture) – سوراخ کردن پوست (معمولاً انگشت یا پاشنه پا) برای گرفتن مقدار کمی خون مویرگی

( به این روش همچنین «درمال استیک^[۱]»، «نمونه‌گیری مویرگی^[۲]»، «فینگر استیک^[۳]» یا «هیل استیک^[۴]» نیز گفته می‌شود)

تاریخچه فلبوتومی طبق مستندات به دوران عصر حجر بازمی‌گردد. در نقش ‌و نگارهایی که روی مقبره‌های مصر باستان یافت شده، مردانی دیده می‌شوند که از زالو برای خون‌گیری درمانی (فصد) استفاده می‌کنند. فصد از آن دوران تا اواخر قرن نوزدهم ( یعنی نزدیک به دو هزار سال) یکی از روش‌های رایج درمانی محسوب می‌شد. مرگ جورج واشنگتن، اولین رئیس‌جمهور آمریکا، در سال ۱۷۹۹ تاحدی به‌دلیل خون‌گیری‌های بیش‌ازحد پس از ابتلا به عفونتی که در اثر مواجهه با هوای سرد ایجاد شده بود، رخ داد.

در اوایل دهه ۱۹۰۰، عمدتاً آرایشگرها بودند که عمل خون‌گیری و کشیدن دندان را در مغازه‌هایشان انجام می‌دادند. منشأ تیرک‌های راه‌راه قرمز و سفید نصب شده در سردر آرایشگاه‌ها نیز همین است.

رنگ سفید نماد باند و پانسمان بود و رنگ قرمز نماد خون.

بیشتر بدانیم

بطورکلی ابزارها و روش‌های ابتدایی زیادی در طول قرن‌ها استفاده شده‌اند، اما پزشکی مدرن راهی بسیار طولانی را پشت سر گذاشته و تاکنون پیشرفت چشمگیری داشته است.

ویژگی‌های شخصیتی مورد نیاز برای فعالیت در این حوزه

برای کار در حوزه مراقبت‌های سلامت، فرد باید دارای ویژگی‌های شخصیتی خاصی باشد. برخی از مهم‌ترین این ویژگی‌ها عبارتند از:

• آسیب نرساندن عمدی به هیچ‌کس
• توانایی انجام وظایف طبق شرح شغلی و داشتن توانایی قضاوت بجا
• احترام به حقوق بیماران
• رعایت شأن و کرامت همه انسان‌ها

بیایید از مورد اول شروع کنیم: عمدی به کسی آسیب نرسانید.

در حوزه مراقبت‌های سلامت، باید واقع‌بین باشیم: شما افراد را در موقعیتی خواهید دید که بهترینِ خودشان نیستند. بسیاری از بیماران ممکن است با درد مزمن یا بیماری روبرو باشند و طبیعتاً بداخلاق یا ناراحت خواهند بود. ممکن است عصبانیت خود را سر شما خالی کنند یا شما را بابت مسائلی مقصر بدانند که از کنترل شما خارج است. اما این موضوع نباید سبب این شود که شما فرایند خون‌گیری را عمداً دردناک‌تر کنید، فقط بخاطر اینکه احساساتتان جریحه‌دار شده است. در برخورد با عموم نباید مسائل را شخصی برداشت کنید. همیشه از «قاعده طلایی» پیروی کنید:

دیگران را طوری درمان کنید که میخواهید خودتان درمان شوید. 

به‌عنوان یک فلبوتومیست، وظایف شما محدود به مواردی است که در شرح شغلی شما قید شده‌اند. سرپرست شما و مرکز درمانی یک شرح وظایف مشخص برای شما خواهند داشت. شما باید آموزش کافی دیده باشید و هنگام کار در حوزه سلامت، به این قوانین پایبند بمانید. اگر حادثه‌ای رخ دهد و شما خارج از حدود وظایف خود عمل کرده باشید، ممکن است پیامدهای جدی در پی داشته باشد؛ مانند آسیب به خود یا بیمار، از دست دادن شغل، یا حتی شکایت قانونی. هنگام کار در محیط بیمارستان باید از حدود اختیارات خود آگاه باشید.

این به این معنی نیست که باید نیاز بیمار را نادیده بگیرید؛ بلکه باید از پرستار یا کمک‌پرستار بخواهید تا کمک کند.

مواردی که جزو وظایف شما نخواهد بود عبارتند از:

• شروع تزریق وریدی (IV)
• تجویز یا دادن دارو
• جابه‌جایی بیماران (از جمله کمک به رفتن به دستشویی)
• غذا دادن به بیماران

توجه داشته باشید که بیماران حق دارند درمان پزشکی را رد کنند، که این شامل خون‌گیری هم می‌شود. شما اجازه انجام هیچ اقدام پزشکی، از جمله فلبوتومی، بدون رضایت بیمار یا سرپرست قانونی او را ندارید. باید به حقوق بیمار احترام بگذارید. اگر بیماری از انجام درمان امتناع کرد، باید این موضوع را ثبت کرده و پرستار را در جریان بگذارید.

هنگام انجام خون‌گیری، تا جای ممکن این کار را با رعایت حریم خصوصی و شأن بیمار انجام دهید. انجام خون‌گیری زمانی که بیمار در سرویس بهداشتی یا روی لگن نشسته، مناسب نیست. اگر بیماری در حال استحمام یا شست‌وشو است، باید منتظر زمان مناسب‌تری بمانید. اگر ممکن است، منتظر بمانید تا بیمار کامل لباس بپوشد. بیماران، صرف‌نظر از وضعیتشان، حق دارند که با کرامت و احترام با آنها رفتار شود و حریم خصوصی‌شان نیز حفظ شود.

واجد شرایط بودن جهت دریافت گواهینامه

پس از آشنایی با ویژگی‌های شخصیتی لازم برای کار در حوزه سلامت، حالا بیایید درباره شرایط لازم برای دریافت گواهینامه فلبوتومی صحبت کنیم. برای اینکه واجد شرایط شرکت در آزمون فلبوتومی رسمی (CPT: Certified Phlebotomy Technician) باشید، باید شرایط زیر را داشته باشید. این آزمون توسط National Healthcareer Association (NHA) برگزار می‌شود. 

1. مدرک دیپلم دبیرستان یا معادل آن (GED) داشته باشید یا انتظار داشته باشید که در طی ۱۲ ماه آینده آن را دریافت کنید.
2. حداقل ۳۰ مورد خون‌گیری وریدی (venipuncture) و ۱۰ مورد خون‌گیری مویرگی (capillary stick) از افراد زنده را با موفقیت انجام داده باشید.
3. یک دوره آموزشی فلبوتومی را طی پنج سال گذشته با موفقیت گذرانده باشید.

مراحل آزمایش نمونه‌ها

فرآیند آزمایش نمونه‌ها در سه مرحله مجزا انجام می‌شود:

۱-مرحله پیش‌تحلیلی^[۵](پیش از انجام آزمایش)

وظایف فلوبوتومیست ها عمدتا در این مرحله قرار می‌گیرد. مرحله پیش‌تحلیلی به جمع‌آوری نمونه‌ها می‌پردازد و پیش از شروع تست‌های آزمایشگاهی اتفاق می‌فتد. این مرحله یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین نقش‌ها در روند آزمایش را دارد؛ چرا که بیشتر خطاها در این پروسه رخ می‌دهد.

این مرحله شامل موارد زیر است:

• صحت در شناسایی بیمار و نامگذاری نمونه
• دقت در جمع آوری نمونه
• انتقال نمونه(‌ها) در زمان مناسب به آزمایشگاه

هدف اصلی فلبوتومیست این است که در جمع‌آوری و انتقال ایمن، دقیق و قابل‌اعتماد نمونه‌ها برای آزمایش، به تیم درمان کمک کند.

در زمان جمع‌آوری نمونه، مطمئن شوید که هویت بیمار را به درستی تأیید می‌کنید و به جزئیات دقت دارید:

• از بیمار بخواهید نام و نام خانوادگی‌اش را هجی کند
• همیشه تاریخ تولد بیمار را بپرسید
• پس از نمونه‌گیری، لوله یا ظرف نمونه را واضح و دقیق نامگذاری کنید
• زمان در مراقبت‌های بهداشتی بسیار حیاتی است! نمونه باید سریع به آزمایشگاه منتقل شود — مثل پیتزایی که باید حداکثر ظرف ۳۰ دقیقه به مقصد برسد!

۲- مرحله تحلیلی ^[۶] (انجام خون‌گیری)

در این مرحله، فرآیند آزمایش نمونه‌ها آغاز می‌شود. این مرحل ه معمولاً توسط تکنسین‌های آزمایشگاه (کسانی که روپوش سفید به تن دارند) انجام می‌شود.

نمونه‌ها به آزمایشگاه منتقل و پردازش می‌شوند و سپس آزمایش‌ها روی آن‌ها انجام می‌گیرد. پس از اتمام تست‌ها، نتایج به پزشک داده می‌شود.

۳-مرحله تحلیل نتایج ^[۷]

پس از ارائه جواب نمونه گیری به پزشک، ایشان با استفاده از نتایج، تشخیص لازم را برای بیمار تعیین کرده و درمان مناسب را آغاز می‌کند. به همین دلیل، درست بودن شناسایی بیمار و نمونه از همان مرحله پیش‌تحلیلی، اهمیت حیاتی دارد.

نمونه‌ای از یک خطای خطرناک

در ادامه، مثالی از پیامدهای اشتباه در این روند آورده شده است: خانم حسینی به دلیل لخته خون تحت درمان است. پزشک برای او داروی رقیق‌کننده خون تجویز کرده و هر هفته آزمایش‌های معمولی برای بررسی وضعیت غلظت خون انجام می‌شود تا مطمئن شوند خون او نه خیلی غلیظ و نه بیش از حد رقیق است. در یک روز دوشنبه، خانم حسینی و خانم حسنی همزمان به آزمایشگاه مراجعه می‌کنند. فلبوتومیست به اشتباه لوله نمونه خانم حسینی را با برچسب خانم حسنی ثبت می‌کند. نمونه‌ها آزمایش می‌شوند و نتایج به پزشک ارسال می‌شود. براساس نتایج اشتباه، خون خانم حسینی به اندازه کافی رقیق به نظر نمی‌رسد، بنابراین پزشک دوز بیشتری از داروی رقیق‌کننده خون برای او تجویز می‌کند. اما در واقع خون او بیش از حد رقیق بوده است. چند روز بعد، خانم حسینی به دلیل خونریزی داخلی شدید در بیمارستان بستری می‌شود.

نتیجه‌گیری: یک اشتباه ساده در شناسایی بیمار یا نمونه، می‌تواند منجر به عواقب جدی و حتی تهدیدکننده حیات شود. این مسئله بار دیگر اهمیت دقت بالا در مرحله پیش‌تحلیلی را نشان می‌دهد.

استانداردهای مطلوب ارائه خدمات درمانی

کدام تأثیرگذارتر است؟ عمل یا حرف؟ پاسخ مشخص است: همواره عمل بر سخن ارجحیت دارد و تأثیرگذاری آن بیشتر است . اگر این شغل را انتخاب کرده‌اید به امید اینکه محبوب شوید، باید بگویم که هیچ‌کس از دیدن سوزن خوشحال نمی‌شود! اما شما می‌توانید این تجربه را برای بیمار ملایم‌تر و قابل‌تحمل‌تر کنید. به‌عنوان یک عضو تیم سلامت، همیشه به یاد داشته باشید که اگر بیماری وجود نداشت، شغل شما هم وجود نداشت. دلسوز باشید، صادق باشید و همیشه خودتان را جای بیمار بگذارید. یادتان باشد که احتمالاً هیچ‌وقت بیمار را در یک روز خوب نمی‌بینید. پس صبور باشید و با آن‌ها طوری رفتار کنید که دوست دارید با خودتان رفتار شود.

نمونه‌هایی از رفتار حرفه‌ای و استاندارد مراقبت:

• با ذکر نام و نام خانوادگی خودتان را معرفی کنید و بگویید از کدام بخش یا دپارتمان هستید.
• برقراری ارتباط چشمی در جلب اعتماد بیمار بسیار مهم است. اگر بیمار با شما همکاری کند، کارتان بسیار آسان‌تر خواهد شد.
• هنگام خوش‌آمدگویی لبخند بزنید. صرف‌نظر از اینکه روز شما چطور می‌گذرد، این شما نیستید که بیمار شده‌اید یا قرار است سوزن بخورید. پس مهربان و مؤدب باشید.
• قبل از ورود به اتاق بیمار، در بزنید. بیماران حق دارند که حریم خصوصی و احترام دریافت کنند.
• روند خون‌گیری را برای بیمار توضیح دهید. با بیمار مثل یک انسان حرف بزنید، نه اینکه انتظار داشته باشید اصطلاحات پزشکی را بداند. از زبان مناسب استفاده کنید و دروغ نگویید که “اصلاً درد ندارد”؛ اعتماد برای بیمار همه‌چیز است.

نظافت و آراستگی شخصی حین خون‌گیری

هیچ‌کس دوست ندارد وارد آزمایشگاه شود و با کسی روبه‌رو شود که انگار تازه از خواب بیدار شده!

پس همیشه ظاهر حرفه‌ای داشته باشید:

• لباس تمیز و اتوکشیده بپوشید.
• موها را جمع کرده و روی صورت خود نریزید.
• مراقبت از ناخن‌ها مهم است؛ ناخن‌های بلند و لاک زده ممنوع‌اند چون می‌توانند باکتری منتقل کرده و بیمار یا خود شما را مریض کنند. قانون طلایی این است که ناخن‌ها تا حدود ۶ میلی متر (یک‌چهارم اینچ) کوتاه شده باشند.
• دست‌ها را مرتب بشویید و هر روز دوش بگیرید.
• اولین برخورد اهمیت زیادی دارد؛ طوری رفتار کنید که دوست دارید با خود شما رفتار شود.

یادتان هست گفتم هر روز دوش بگیرید؟ حالا تصور کنید که بیماری روی صندلی فلبوتومی نشسته یا در اتاق بستری است و شما در فاصله‌ای نزدیک وارد “منطقه امن” او شده‌اید.

مناطق امن به شکل زیر تقسیم می‌شوند:

• حریم صمیمی: تماس مستقیم تا ۲۰ سانتی‌متر
• حریم شخصی: ۴۵ سانتی‌متر تا ۱.۲ متر
• حریم اجتماعی: ۱.۲ تا ۳.۶ متر
• حریم عمومی: بیش از ۳.۶ متر

فکر می‌کنید در حین فلبوتومی بیشتر در کدام فضا قرار دارید؟ درست است: حریم صمیمی!

در برخی موارد، این نزدیکی می‌تواند برای بیمار استرس‌زا یا ناراحت‌کننده باشد.

پس لطفاً دئودورانت را فراموش نکنید.

شناسایی بیمار

اینجاست که دقت در جزئیات اهمیت پیدا می‌کند. شناسایی درست بیمار می‌تواند مسئله‌ای بین مرگ و زندگی باشد. تیم درمانی به دقت عمل شما اعتماد می‌کند و باور دارد که نمونه به درستی با نام بیمار برچسب‌گذاری شده است.

ارسال نتایج نادرست به پزشک می‌تواند به عواقب جبران‌ناپذیری منجر شود.

اگر مرتکب اشتباهی شدید، همیشه صداقت داشته باشید—هیچ شغلی ارزش از بین رفتن جان انسان را ندارد.

اصول طلایی شناسایی ایمن بیمار:

• از بیمار بخواهید نام خود را به صورت شفاهی تأیید یا هجی کند.
• نام بیمار را با دستورات ثبت شده در نسخه آزمایش مطابقت دهید.
• نام را با دستبند شناسایی یا منبع معتبر دیگر بررسی کنید. (اگر حتی کوچک‌ترین تناقضی وجود داشت، حتماً با پرستار مشورت کنید.)

مشکلات احتمالی هنگام شناسایی بیمار برای خون‌گیری

۱- اختلال شنوایی:

« چی؟ چی گفتی؟ »

در برخی شرایط لازم است اقدامات بیشتری انجام دهید تا اطمینان حاصل شود که بیمار روند نمونه‌گیری را درک کرده است. در مواجهه با بیماران دارای نقص شنوایی:برای بیماران کم‌شنوا:

• عوامل حواس‌پرتی را به حداقل برسانید.
• واضح و شمرده صحبت کنید.
• در صورت نیاز، روند کار را یادداشت کنید.
• بپرسید که آیا همراهی با بیمار آمده است یا خیر.

۲- اختلال بینایی:

بیمارانی با بینایی ضعیف یا بدون بینایی، به راهنمایی مرحله‌به‌مرحله نیاز دارند

• هنگام ورود به اتاق یا بخش، خودتان را معرفی کنید و بگویید از کدام بخش هستید.
• گام به گام، روند فلبوتومی را توضیح دهید.
• فرم‌هایی که نیاز به رضایت دارند را با صدای بلند بخوانید تا بیمار بداند چه چیزی را امضا می‌کند.

۳. تفاوت زبانی:

« آروم‌تر! اصلاً نفهمیدم چی گفتی! »

تنوع زبانی بخشی از واقعیت جهان امروز استاین تنوع، باعث ایجاد هیجان و زیبایی در این جهان می‌شود. اما همین موضوع ممکن است در روند شناسایی بیمار چالش ایجاد کند.

برای شروع هر فلبوتومی، شناسایی صحیح بیمار ضروری است، حتی اگر بیمار زبان شما را متوجه نشود.

در چنین مواردی می‌توانید از راهکارهای زیر استفاده کنید:

• استفاده از مترجم
• استفاده از اشارات دست
• استفاده از تصاویر توضیحی
• از بیمار بخواهید نام خود را روی برگه آزمایش شناسایی کند (اکثر بیماران نام خود را تشخیص می‌دهند)

سفر یک نمونه خون از بدن تا آزمایشگاه

فلوبوتومی چگونه آغاز می‌شود؟ از کجا بدانم چه زمانی و کجا باید نمونه بگیرم؟ چه آزمایشی باید انجام شود؟

در ادامه مروری کلی بر فرآیند فلبوتومی ارائه شده است:

1. همه‌چیز با مراجعه‌‌ی بیمار آغاز می‌شود. بیمار به مطب پزشک مراجعه می‌کند تا درباره علائم خود صحبت کند
2. پزشک پس از بررسی وضعیت بیمار و علائم، چند احتمال تشخیصی را در نظر می‌گیرد و ممکن است آزمایش‌هایی را تجویز کند.
3. پزشک یا پرستار او، دستور آزمایش را به فلبوتومیست (متخصص خون‌گیری) منتقل می‌کند.
4. فلبوتومیست نمونه را جمع‌آوری کرده و آن را پردازش می‌کند.
5. تکنسین‌های آزمایشگاه نمونه را آزمایش می‌کنند.
6. نتایج به پزشک داده می‌شود. در نهایت، پزشک با استفاده از نتایج، بیماری را تشخیص داده و مراجه کننده را درمان می‌کند.

خون‌گیری زیر فشار: عملکرد حرفه‌ای در شرایط بحرانی

اگر تصمیم دارید مهارت‌های فلبوتومی خود را در محیط بیمارستانی به کار بگیرید، ممکن است نیاز باشد که در بخش اورژانس خون‌گیری انجام دهید. متأسفانه، این کار هیچ شباهتی به آنچه در تلویزیون می‌بینید ندارد! همه‌ی افراد در اورژانس یک هدف مشترک دارند: ارزیابی سریع بیمار. پس:

• باید سریع باشید، بدون اینکه کیفیت مراقبت از بیمار را به خطر بیندازید.
• در شرایط اورژانسی، فرصتی برای تردید وجود ندارد.
• با اعتماد به نفس وارد عمل شوید!
• مطمئن شوید تمام وسایل موردنیاز برای انجام خون‌گیری را همراه دارید؛ در این شرایط، زمانی برای برگشت به آزمایشگاه وجود ندارد.

در چنین موقعیت‌هایی، ممکن است نیاز باشد دستوراتی را به صورت شفاهی (verbal order) از پرستار یا پزشک دریافت کنید.

• آن‌ها به شما می‌گویند که چه آزمایش‌هایی لازم است.
• همیشه دستورات شفاهی را با صدای بلند تکرار کنید تا از درستی آن‌ها مطمئن شوید.
• این دستورات معمولاً STAT هستند، یعنی باید در اسرع وقت انجام شوند.

تمام دستورات STAT نسبت به دستورات روتین در اولویت هستند.

خون‌گیری خارج از بیمارستان: از خانه تا کلینیک

فلبوتومیست‌ها فقط در بیمارستان کار نمی‌کنند، بلکه در مطب پزشکان، خانه سالمندان، آزمایشگاه‌های مرجع، یا مراقبت‌های خانگی نیز موردنیازند.به این نوع بیماران، بیماران سرپایی (Ambulatory Patients) گفته می‌شود؛ “Ambulatory” یعنی بیمار قادر به حرکت و مراجعه حضوری است. در این محیط‌ها باید مراحل بیشتری را رعایت کنید که در ادامه آورده خواهد شد.

در هنگام انجام فلبوتومی در محیط‌هایی مانند خانه یا مطب، نکات زیر را رعایت کنید:

• خود را معرفی کنید و کارهایی را که می‌خواهید انجام دهید را برای بیمار توضیح دهید.
• بیمار را راهنمایی کنید که بنشیند یا دراز بکشد
• محیط اطراف را بررسی کرده و مکان سینک و سطل زباله را پیش از شروع کار شناسایی کنید
• بیمار را دقیقاً شناسایی کنید.
• از محل خون‌گیری مراقبت کنید؛ هیچ‌گاه بیمار را در حالی‌که هنوز خون‌ریزی دارد، ترک نکنید.
• حتماً تا زمانی که خون‌ریزی متوقف شود، فشار را روی محل نمونه‌گیری حفظ کنید

خون‌گیری در کنار نگاه‌های نگران: نقش شما در آرامش فضا

توجه داشته باشید که اعضای خانواده می‌توانند سبب احساس آرامش بیمار شوند. اما اگر تعداد ملاقات‌کنندگان زیاد است و باعث ایجاد استرس یا مزاحمت می‌شوند، با احترام از آن‌ها بخواهید که موقتاً اتاق را ترک کنند.فقط به سؤالات مربوط به رویه‌ی فلبوتومی پاسخ دهید. ارائه‌ی نتیجه آزمایش و تفسیر آن در شرح وظایف شما نیست. این کار وظیفه پزشک است؛ اجازه دهید او آن را انجام دهد.

نمونه گیری از کودکان:

• همیشه حضور یک همکار و ترجیحاً یکی از والدین یا قیم قانونی توصیه می‌شود.
• سعی کنید زمان مناسبی برای نمونه گیری انتخاب کنید (مثلاً وقتی پزشک در حال معاینه نیست).

باورهای فرهنگی در فلبوتومی: احترام یعنی حرفه‌ای‌ بودن

فرهنگ، مجموعه‌ای از باورها، ارزش‌ها و شیوه‌های رفتاری است که گاهی ممکن است بر روند درمان تأثیر بگذارد. به‌عنوان یک فلبوتومیست باید به اعتقادات فرهنگی همه بیماران احترام بگذارید. مثال‌ها:

• در برخی فرهنگ‌ها، خون‌گیری برخلاف باورهای دینی یا فرهنگی است و بیمار ممکن است آن را رد کند.
• در برخی فرهنگ‌ها، زنان نباید توسط مردان لمس شوند؛ در این صورت باید یک فلبوتومیست زن انتخاب شود.

هنر شنیدن، مهارت پنهان فلبوتومیست‌ها

یکی از مؤثرترین روش‌های ارتباطی، گوش دادن فعال به صحبت‌های بیمار است. این کار می‌تواند در انجام بهتر وظایف به شما کمک کند:

• بیمار ممکن است بگوید که تازگی غذا خورده است و این می‌تواند نتیجه‌ی آزمایش ناشتا را تحت تأثیر قرار دهد.
• اگر بیمار در گذشته چندین بار خون‌گیری داشته، ممکن است توصیه‌هایی درباره روش خون‌گیری یا بازویی که مناسب‌تر است، ارائه دهد.

ارتباطات رسمی: صدا و کلمه، ابزارهای قدرت شما

پاسخ‌گویی به تلفن یا ایمیل ممکن است بخشی از کار شما باشد. اما به یاد داشته باشید:

هیچ‌گاه نتایج آزمایش را از طریق تلفن یا ایمیل به بیمار اطلاع ندهید؛ این کار خارج از حیطه وظایف شماست. در عوض، بیمار را به پرستار یا پزشک ارجاع دهید.

به سؤالات مربوط به آمادگی پیش از آزمایش (مانند ناشتایی) می‌توانید پاسخ دهید.

• ایمیل یک سند قانونی محسوب می‌شود؛ در نوشتن آن دقت و ادب را رعایت کنید.
• همیشه مودب و خوش‌برخورد باشید؛ زیرا بدون وجود بیماران، شغلی هم وجود نخواهد داشت.

 زیر ذره‌بین! ارزیابی مهارت و دقت شما در خون‌گیری

هیچ‌کس دوست ندارد به عنوان فلبوتومیستی که همه ازش می‌ترسند شناخته شود!

اما توجه داشته باشید که شغل شما اهمیت زیادی دارد و باید آن را جدی بگیرید. از انتقاد سازنده ناراحت نشوید؛ همیشه جای پیشرفت وجود دارد. سعی کنید بهترین عملکرد خود را هنگام گرفتن نمونه خون ارائه دهید. نمونه‌های باکیفیت در بیشتر موارد حیاتی هستند. هرگونه آلودگی می‌تواند نتایج آزمایشگاهی را تحت تأثیر قرار دهد. ارزیابی عملکرد شما بر عهده سرپرستتان است و موارد زیر را شامل می‌شود:تکنیک کارکنان سلامت

• بروز عوارض
• نرخ تکرار نمونه‌گیری (به دلیل آلودگی یا نادرستی)
• تعداد دفعات سوزن زدن به یک بیمار در زمان نمونه گیری
• زمان آماده‌سازی و ارسال نمونه‌ها

ابزار سالم = خون‌گیری بی‌نقص

• برای انجام صحیح وظایفتان، تجهیزات شما باید به درستی کار کنند و سالم باشند. موارد زیر از جمله وظایف شما در زمینه کنترل کیفیت هستند:بررسی تاریخ انقضای لوله‌ها و سوزن‌ها
• بررسی عملکرد تجهیزات تست در محل (POCT)
• نگهداری پیشگیرانه سانتریفیوژها
• تمیزکاری منظم سطوح
• سازماندهی منابع بر اساس تاریخ انقضا (مثلاً لوله‌هایی با تاریخ انقضای نزدیک‌تر باید در جلو قرار گیرند و زودتر استفاده شوند)

هدف از کنترل کیفیت و ارزیابی کارکنان سلامت این است که ما نقش بزرگی در درمان بیماران داریم ما مسئول هستیم تا از بروز ۵ مورد مهم جلوگیری کنیم:مرگ (Death)، بیماری (Disease)، ناتوانیDisability))، ناراحتی (Discomfort) و نارضایتی(Dissatisfaction). به همین دلیل، محل کار شما باید سوابق دقیقی از عملکرد و دقت شما داشته باشد و دوره‌های آموزشی مستمر برایتان فراهم کند.

خط قرمزها در خون‌گیری؛ اشتباه نکنید!

ضدانعقادها و نگهدارنده‌ها: لوله‌های آزمایشگاهی حاوی مواد ضدانعقاد و نگهدارنده هستند. مهم است که این مواد آلوده نشوند. به همین دلیل است که یاد می‌گیریم نمونه‌گیری را طبق ترتیب خاصی انجام دهیم که به آن «ترتیب نمونه‌گیری «(Order of Draw) می‌گویند.

اما ضدانعقاد چیست؟ انعقاد به معنای لخته شدن است؛ پس ضدانعقاد به معنی جلوگیری از لخته شدن خون است. ما به‌طور طبیعی در خون خود فاکتورهای لخته‌کننده داریم که ممکن است برخی تست‌ها را تحت تأثیر قرار دهد، به همین دلیل در بعضی لوله‌ها که برای تست‌های خاصی هستند، از ضدانعقاد استفاده می‌شود. در نتیجه استفاده از لوله‌های تاریخ گذشته سبب اختلال در روند آزمایش می‌شوند و نباید مورد استفاده قرار بگیرند.

تعداد دفعات تلاش برای خونگیری: در شغل ما باید بدانیم کی زمان آن رسیده که کار را به همکار دیگری بسپاریم. من همیشه می‌گویم: «سه بار تلاش، آخرین شانسه!» اما این به معنای بی‌کفایتی نیست.شاید روز خوبی نداشته باشید، یا شاید بیمار دچار کم‌آبی شدید باشد. محدودیت خود را بشناسید. (توجه: در مورد کودکان، تنها یک بار تلاش مجاز است، سپس باید از کمک همکار استفاده شود.)

قدرت تست‌های ساده در مراقبت‌های بزرگ

گاهی نیاز است که برای مراقبت و راحتی بیمار، آزمایشگاه به بالین بیمار در منزل او برود. فلبوتومیست‌ها آزمایش‌هایی را در محل بیمار انجام می‌دهند که به آن‌ها «آزمایش‌های ساده» گفته می‌شود و شما در همه مراحل آزمایشگاهی نقش دارید.نمونه‌هایی از آزمایش‌های POCT:

• آنالیز ادرار :(UA) برای بررسی مواد شیمیایی و باکتری در ادرار و تشخیص و درمان عفونت‌های ادراری
• تست آنفلوانزا: معمولاً با سواپ بینی انجام می‌شود. این تست برای تشخیص و درمان آنفلوانزا انجام می‌‎شود.
• قند خون: این تست برای بررسی قند خون انجام می‎شود. اغلب بیمارانی که به دیابت مبتلا هستند، باید قند خونشان دائما کنترل شود. دستگاه کوچکی بنام گلوکومتر برای این مورد استفاده می‌شود.
• خون مخفی در مدفوع: این تست با کمک مقدار بسیارکمی از نمونه مدفوع انجام می‌شود. در این تست حضور خون در مدفوع بررسی می‌شود. نتیجه این تست در تشخیص خونریزی داخلی یا سرطان روده بزرگ کاربرد دارد.
• تست دارو: شما قادر هستید برای مقاصد پزشکی تست‌های اعتیاد یا دارویی را انجام دهید. نتیجه این آزمایش به پزشک اطلاع می‌دهد که چه مواد مخدر یا داروهایی توسط مراجعه کننده مصرف می‌شود.
• تست بارداری :(hCG) این تست حضور Human Chorionic Gonadotropin را در ادرار خانم‌ها بررسی می‌کند.  بهتر است این آزمایش با ادرار اول صبح انجام شود؛ چراکه در ابتدای صبح، ادرار در مثانه غلیظ شده و این یعنی مقدار هورمون در ادرار بیشتر خواهد که به طبع سبب افزایش دقت نتیجه آزمایش میشود.

• هموگلوبین و هماتوکریت: برای بررسی میزان گلبول‌های قرمز در میان سلول‌های دیگر استفاده می‌شود. این تست جهت تشخیص کم‌خونی‌ها یا بررسی شرایط اهدای خون انجام می‌شود.

تعداد زیادی تست ساده وجود دارد و هر سال به آن‌ها افزوده می‌شود. کارکنان باید نحوه اجرای صحیح و دقیق آن‌ها را بدانند و دستورالعمل موجود در کیت تست را دنبال کنند. همچنین ثبت دقیق سوابق کیفیت و کنترل کیفی آن‌ها وظیفه شما خواهد بود.

حجم نمونه مجاز برای خون‌گیری؛ به‌ویژه در نوزادان

اگر از بیمار بیش از حد خون گرفته شود، ممکن است دچار کم‌خونی ناشی از مداخلات پزشکی (Iatrogenic Anemia)  شود. یک فرد بالغ به‌طور متوسط حدود ۲ لیتر خون دارد. یک نوزاد فقط به اندازه یک قوطی نوشابه خون دارد. به همین دلیل، ثبت دقیق میزان خون گرفته‌شده از هر بیمار اهمیت زیادی دارد.

محاسبه حجم خون نوزاد:

• وزن نوزاد (پوند) را به کیلوگرم تبدیل کنید: تقسیم بر ۲٫۲
• مثال: ۶٫۲ پوند ÷ ۲٫۲ = ۲٫۸۵ کیلوگرم
• حاصل را در ۱۰۰ ضرب کنید:
• ۸۵ × ۱۰۰ = ۲۸۵ میلی‌لیتر
• تبدیل میلی‌لیتر به لیتر:
• ۲۸۵ ÷ ۱۰۰۰ = ۰٫۲۸۵ لیتر

• برای نوزاد، حداکثر حجم خون مجاز جهت نمونه‌گیری در یک نوبت، ۲.۵ میلی‌لیتر است.

مقدار خون گرفته‌شده در هر لوله باید ثبت شود تا مجموع خون گرفته‌شده قابل پیگیری باشد. هرگونه نگرانی باید با سرپرست یا مدیر آزمایشگاه مطرح شود.

چه کسانی در پشت صحنه خدمات خون‌گیری نقش دارند؟

ذی‌نفع به معنای «مشتری» در سیستم سلامت است. درست مانند سایر حوزه‌های خدمات عمومی، در این حوزه هم افراد زیادی نقش دارند و پرداخت‌هایی صورت می‌گیرد.

• ذی‌نفعان خارجی (افراد یا گروه‌هایی بیرون از سازمان):

افرادی هستند که خارج از یک مجموعه یا سازمان هستند. مانند:

• جامعه محل
• شرکت‌های بیمه
• سازمان‌های دولتی
• مؤسسات اعتباربخشی

سازمان‌های حمایتی

• ذی‌نفعان داخلی (افراد یا گروه‌هایی درون سازمان):

افرادی هستند که اعضای مجموعه یا سازمان هستند. مانند:

• بیماران بستری و سرپایی
• خانواده‌ها و گروه‌های حمایت
• کارکنان آزمایشگاه بالینی
• پاتولوژیست‌ها و پرسنل پزشکی

دانشجویان، محققان و داوطلب