کلبسیلا اکسی توکا : مروری بر ویژگی‌های پاتوژنتیک و تشخیص آزمایشگاهی

کلبسیلا اکسی توکا (Klebsiella oxytoca) متعلق به جنس Klebsiella و خانواده Enterobacteriaceae است. این باکتری یکی از گونه‌های شایع کلبسیلا است که با عفونت‌های مقاوم به آنتی بیوتیک‌و عفونت های بیمارستانی مرتبط است. با توجه به شایع بودن اکسی توکا و اهمیت آن از نظر بالینی، در ادامه قصد داریم به بررسی ویژگی‌ها و خواص پاتوژنیک آن بپردازیم. پس در ادامه با ما همراه باشید.

کلبسیلا اکسی توکا

همانطور که در قسمت مقدمه گفته شد، کلبسیلا اکسی توکا متعلق به جنس کلبسیلا است. جنس كلبسیلا دو سویه بیماری‌زا دارد: كلبسیلا پنومونیه  و كلبسیلا اكسی‌توكا. کلبسیلا اکسی‌توکا ابتدا از شیر جدا شد. در ابتدا تحت عنوان کلبسیلا پنومونیه اندول مثبت تقسیم‌بندی می‌شد ولی امروزه بیشتر به‌عنوان یک گروه متمایز از کلبسیلا پنومونیه طبقه‌بندی می‌شود.

این یک باکتری میله‌ای شکل (باسیل)، کپسول دار، غیر اسپورزا و گرم منفی است که در سال 1866 نام گذاری شد.

برخی خواص کلبسیلا اکسی ‌توکا

خواص عمومی باکتری اکسی‌توکا به شرح زیر است:

• گرم منفی
• میله‌ای شکل
• غیر اسپورزا
• بی‌هوازی اختیاری
• کاتالاز مثبت
• اکسیداز منفی
• کپسوله شده
• غیر متحرک
• پاتوژن فرصت طلب که در خاک یافت می‌شود

عامل حدت کلبسیلا اکسی توکا چیست؟

چندین عامل مختلف وجود دارد که در شدت بیماری‌زایی و مقاومت اکسی توکا موثر است. در ادامه به بررسی این موارد خواهیم پرداخت.

کپسول (capsule): کپسول کلبسیلا اکسی توکا از پلی ساکاریدهای اسیدی تشکیل شده است. این کپسول‌ها یک لایه‌ی ضخیم از پوشش فیبری را در اطراف سطح باکتری تشکیل می‌دهند. این لایه از فاگوسیتوز محافظت می‌کند.

پیلی (نوع 1 و نوع 3): پیلی (Pili) ساختارهای غیر تاژک‌دار و رشته‌ای روی سطح باکتری هستند که با نام فیمبریا (fimbriae) نیز شناخته می‌شوند. پیلی‌ها می‌توانند در حرکت نقش داشته باشند.اما اغلب در چسبیدن به سطوح نقش دارند، که عفونت را تسهیل می‌کند و یک مشخصه اصلی بیماری است.

لیپوپلی ساکارید (LPS): لیپوپلی ساکارید یک جزء در دیواره سلولی باکتری است که از باکتری‌ها در برابر پاسخ ایمنی میزبان محافظت می‌کند. همچنین به ایجاد سپتی سمی کمک می‌کند.

سیدروفورها (Siderophores): آهن یکی از عناصر ضروری برای انتقال الکترون و فرایندهای متابولیکی در موجودات زنده است. در شرایط کمبود آهن، ترکیبات کلاته‌‌کننده آهن از جمله سیدروفورها توسط بسیاری ‌از باکتری‌ها و برخی از قارچ‌ها ساخته می‌شوند. سیدروفورها تمایل زیادی به جذب آهن یا سایر فلزات دارند و موجب افزایش رشد میکروارگانیسم می‌شوند.

نحوه ایجاد عفونت توسط اکسی توکا

کلبسیلا اکسی توکا در همه جا وجود دارد. اما بیماری‌های ناشی از این باکتری معمولا در بیمارستان منتقل می‌شود. بیماران بستری و یا تجهیزات مورد استفاده در بیمارستان منبع اصلی عفونت کلبسیلا هستند.

اولین مرحله بیماری، چسبیدن باکتری‌ها به سطوح است که به واسطه پیلی اتفاق می‌افتد. سپس، باکتری‌ها با کمک لیپوپلی ساکارید اثرات سیستم ایمنی بدن انسان را خنثی می‌کند. به همین ترتیب، کپسول از باکتری‌ها در برابر فاگوسیتوز محافظت می‌کند. سلول‌های فاگوسیتی به جای اینکه باکتری‌ها را از بین ببرند، محیطی را برای رشد و تکثیر باکتری‌ها فراهم می‌کنند. سپس کلبسیلا اکسی توکا لایه مخاطی میزبان را کلونیزه می‌کند و سیستم‌های مختلفی مانند دستگاه ادراری و دستگاه تنفسی را آلوده می‌کند.

بیماری‌های ناشی از کلبسیلا اکسی توکا

کلبسیلا اکسی توکا یک پاتوژن فرصت طلب است که باعث عفونت‌های جدی بیمارستانی در بزرگسالان، افراد دارای نقص ایمنی و نوزادان می‌شود. این باکتری باعث ذات الریه، عفونت ادراری (عفونت دستگاه ادراری)، عفونت‌های بافت نرم و سپتی سمی می‌شود که می تواند به شوک سپتیک تبدیل شود.

تشخیص آزمایشگاهی عفونت

در ادامه به بررسی نحوه تشخیص کلبسیلا اکسی توکا در آزمایشگاه خواهیم پرداخت.

نمونه‌گیری

ادرار، خون، خلط، نمونه برونکوآلوئولار و CSF (مایع مغزی نخاعی) می‌توانند نمونه‌های انتخابی مناسبی برای تشخیص اکسی توکا باشند. البته نمونه‌برداری به محل عفونت بستگی دارد.

پردازش نمونه

کشت و مشاهده میکروسکوپی روش استاندارد برای پردازش نمونه برای شناسایی باکتری است. ابتدا لازم است نمونه با توحه به دستورالعمل‌های آزمایشگاهی در انکولاتور و محیط کشت مناسب، کشت داده شود.

بررسی میکروسکوپی

رنگ‌آمیزی گرم، اولین مرحله برای بررسی باکتری‌ها است. اکسی توکا پس از رنگ آمیزی گرم به رنگ قرمز و به شکل باسیل (میله‌ای شکل)ظاهر می‌شود.

کشت نمونه

نمونه‌ مشکوک در مک کانکی آگار ، آگار خون و آگار CLED کشت داده می‌شوند.

مورفولوژی کلنی کلبسیلا اکسی توکا در محیط کشت

• مکانکی آگار: کلنی‌های موکوئیدی همراه با تخمیر لاکتوز و ایجاد رنگ صورتی- زرد در محیط کشت
• آگار خون: کلنی‌های غیر همولیتیک، موکوئیدی، کرم تا زرد رنگ.
• آگار CLED : کلنی‌های موکوئیدی همراه با تخمیر لاکتوز و سفید مایل به زرد.

خواص بیوشیمیایی کلبسیلا اکسیتوکا

جهت تشخیص باکتری‌ها، تنها کشت نمونه و بررسی میکروسکوپی کافی نیست. انجام آزمایشات بیوشیمیایی می‌تواند در تشخیص نهایی تاثیر بسزایی داشته باشد. در جدول 1 نتایج انجام تست‌های بیوشیمایی برای باکتری کلبسیلا اکسی توکا قابل مشاهده است.

توجه: تست ایندول یک آزمایش بیوشیمیایی برای تمایز  کلبسیلا پنومونیه (ایندول منفی) و کلبسیلا اکسی توکا (ایندول مثبت) است.

درمان عفونت کلبسیلا اکسی توکا

درمان انتخابی معمولا با کارباپنم است. اما قبل از تجویز آنتی بیوتیک برای درمان، آزمایش حساسیت آنتی بیوتیکی مناسب ضروری است.

سخن پایانی

کلبسیلا اکسی توکا (Klebsiella oxytoca) یک باکتری گرم منفی میله‌ای شکل است که شباهت زیادی به کلبسیلا پنومونیه دارد و با داشتن ایندول مثبت تمایز می‌یابد. این باکتری یکی از علل شایع برای ایجاد عفونت در افراد بستری در بیمارستان است. عفونت ناشی از آن می‌تواند جان افراد را به خطر بیندازد. از همین رو، تشخیص بالینی آن از اهمیت زیادی برخوردار است. در این مطلب سعی کردیم به بررسی وژگی‌های این باکتری بپردازیم. امیدواریم این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد.