آزمایش هیدرولیز لیپید: اصول، روش، و نتیجه

بررسی میکروارگانیسم‌های موجود در مواد غذایی، در کارخانجات صنایع غذایی اهمیت بالایی دارد. از همین رو موارد غذایی پیش از عرضه به بازار، تحت آزمایشات مختلفی قرار می‌گیرند. آزمایش هیدرولیز لیپید یکی از این تست‌ها است. به کمک این آزمایش  می‌توان باکتری هایی که توانایی تولید لیپاز و سوخت و ساز لیپید را دارند شناسایی نمود.

در ادامه قصد داریم به اصول انجام این آزمایش و نتایج حاصل از آن بپردازیم. پس با ما همراه باشید.

آزمایش هیدرولیز لیپید

لیپیدها ترکیبات چرب، مومی و روغنی هستند. مانند چربی‌ها و تری گلیسیرید. برخی از باکتری‌ها، لیپیدهای مواد غذایی، به ویژه محصولات لبنی پرچرب را کاتالیز می‌کنند تا از انرژی آن برای رشد استفاده کنند. 

اما لیپیدها اسیدهای چرب پیچیده‌ای هستند. بنابراین باکتری‌ها قبل از متابولیزه کردن آن، باید آنزیمی به نام لیپاز ترشح کنند تا به کمک آن بتوانند ساختار مولکولی لیپید را بشکنند.

آزمایش هیدرولیز لیپید (Lipid Hydrolysis Test) توانایی باکتری‌ها برای تولید لیپاز و هیدرولیز لیپیدها را می‌سنجد.

باکتری هایی که می‌توانند لیپاز تولید کنند اغلب متعلق به گروه انتروباکتریاسه، کلستریدیوم، استافیلوکوک و نایسریا هستند. بسیاری از گونه‌های قارچی نیز این توانایی را دارند.

موارد استفاده از تست هیدرولیز لیپید

آزمایش هیدرولیز لیپید یک آزمایش بیوشیمیایی برای تعیین خواص لیپولیتیک برخی از باکتری‌ها است که به شناسایی باکتری‌ها به ویژه در مواد غذایی کمک می‌کند. کاربرد آن به شرح زیر است:

• تمایز باکتری‌های لیپولیتیک از باکتری‌های غیر لیپولیتیک به ویژه در صنایع لبنی.
• شناسایی باکتری‌های جنس کلستریدیوم، کورینه باکتریوم، باسیلوس و موراکسلا.

مواد مورد نیاز برای تست هیدرولیز لیپید

آزمایش هیدرولیز لیپید شامل تلقیح باکتریایی روی آگار است. به این منظور لازم است لوازم و مواد زیر دردسترس باشند:

• تریبوتیرین آگار (Tributyrin agar): این محیط کشت دارای پپتون، عصاره مخمر و آگار است. PH این آگار در دمای 25 درجه سانتیگراد 2 ±5 است.
• پتری دیش
• لوله‌های آزمایش برای تلقیح باکتریایی
• اتوکلاو برای استریل کردن آگار حین آماده سازی.
• انکوباتور
• بشر
• لوپ
• چراغ بونزن
• ترازو
• ارلن

نحوه تهیه تریبوتیرین آگار

قبل از انجام آزمایش هیدرولیز لیپید، تهیه تریبوتیرین آگار یک مرحله مهم است. مراحل تهیه تریبوتیرین آگار بستگی به شرکت سازنده دارد. در ادامه یکی از دستورالعمل‌های آماده سازی این آگار را مرور خواهیم کرد.

23 گرم از ماده‌ی پایه تریبوتیرین آگار را در 990 میلی لیتر آب مقطر مخلوط کنید.

پس از آن، 10 میلی لیتر تریبوتیرین را به مخلوط بالا اضافه کنید.

سپس محلول را بجوشانید تا پایه و تریبوتیرین کاملا مخلوط شوند.

محلول را در دمای 121 درجه سانتیگراد به مدت 15 دقیقه اتوکلاو کنید.

اجازه دهید محلول تا دمای 40 الی45 درجه سانتیگراد خنک شود.

پس از آن محلول را در پتری دیش‌های استریل بریزید.

مراحل آزمایش هیدرولیز لیپید

پس از آماده سازی آگار، می‌توانید آزمایش هیدرولیز لیپید را انجام دهید. مراحل انجام این تست به شرح زیر است:

با استفاده از لوپ استریل، یک حلقه از نمونه‌ باکتری را بردارید.

در یک ظرف حاوی تریبوتیرین آگار، نمونه باکتری را تلقیح کنید. می‌توانید این کار را در یک خط مستقیم انجام دهید. یا یک دایره‌ به اندازه یک سکه ایجاد کنید.

پلیت را در دمای 37 درجه سانتیگراد به مدت 24 الی48 انکوباسیون کنید. توجه داشته باشید که این مدت زمان برای باکتری های هوازی مناسب است. اگر باکتری‌ها بی هوازی بودند، مدت زمان انکوباسیون باید 72 ساعت طول بکشد.

پس از انکوباسیون، پلیت را بررسی کنید.

تفسیر نتیجه

تفسیر نتیجه آزمایش هیدرولیز لیپید بر اساس وجود یا عدم وجود ناحیه شفاف، در اطراف محل تلقیح نمونه، انجام می‌شود.

نتیجه مثبت: اطراف ناحیه تلقیح یک ناحیه شفاف وجود دارد. استافیلوکوکوس اورئوس، اس ساپروفیتیکوس، کلستریدیوم بوتولینوم، باسیلوس سوبتلیس، سودوموناس آئروژینوزا و … باکتری‌هایی هستند که نتایج مثبتی از خود نشان می دهند.

نتیجه منفی: هیچ ناحیه مشخصی در اطراف ناحیه تلقیح وجود ندارد. کلستریدیوم پرفرنجنس، سی دیفیسیل، اشرشیاکلی، کلبسیلا پنومونیه، K oxytoca و … باکتری‌هایی هستند که نتیجه منفی نشان می‌‍دهند.

موارد احتیاط حین انجام آزمایش هیدرولیز لیپید

حین انجام آزمایش هیدرولیز لیپید باید یکسری اقدامات احتیاطی را رعایت کرد. پس به نکات زیر توجه کنید:

• حین استریل کردن لوپ، لوپ باید کاملا داغ و قرمز شود.
• قبل از جمع‌آوری کلنی باکتری، چند ثانیه صبر کنید تا لوپ خنک شود.
• حفظ زمان مناسب برای انکوباسیون لازم است. باکتری‌های بی‌هوازی را حداقل به مدت چهار روز انکوبه کنید.

کنترل کیفیت

کشت نمونه در آزمایشگاه معمولا با کنترل کیفیت همراه است. به این صورت که برای اطمینان از نتایج باکتری های شناخته شده نیز در همان محیط کشت و تحت شرایط یکسان کشت داده می‌شوند.

باکتری‌های کنترل کیفیت مورد استفاده برای آزمایش هیدرولیز لیپید به شرح زیر است:

• کنترل مثبت: استافیلوکوکوس اورئوس ATCC 12600 به عنوان کنترل مثبت استفاده می شود.
• کنترل منفی: کلستریدیوم پرفرنجنس ATCC 1292 به عنوان کنترل منفی استفاده می شود.

محدودیت تست هیدرولیز لیپید

هر تست آزمایشگاهی با یکسری محدودیت ها و معایب همراه است. تست هیدرولیز لیپید یک آزمایش عملی برای شناسایی باکتری‌های لیپولیتیک است. اما این آزمایش نیز محدودیت هایی دارد. به عنوان مثال:

• زمان انکوباسیون در مقایسه با آزمایش بیوشیمیایی دیگر طولانی تر است.
• آزمایش هیدرولیز لیپید تاییدی نیست. آزمایشات بیوشیمیایی بیشتری برای تایید باکتری مورد نیاز است.
• رشد باکتری های سختگیر امکان پذیر نیست.

سخن پایانی

آزمایشات مواد غذایی در سلامت جامعه تقش بزرگی و مهمی دارد. به همین دلیل آشنایی با انواع آزمایشات مواد غذایی و نتایج آن‌ها امری ضروری است. در این مطلب به بررسی اصول و نتایج آزمایش هیدرولیز لیپید پرداختیم که در صنعت لبنیات کاربرد زیادی دارد. امیدواریم این مقاله مورد توجه شما قرار گرفته باشد.