آزمایش تحمل نمک: اصول، روش، کاربردها و تفسیر
تست تحمل نمک (Salt Tolerance Test) یکی از روش‌های متداول برای شناسایی و تمایز باکتری‌ها بر اساس توانایی آن‌ها در رشد در حضور غلظت‌های بالای سدیم کلراید (NaCl) است. برخی از گونه‌های باکتری‌ها قادر به تحمل شرایط اسمزی مختلف هستند. این ویژگی به تشخیص آن‌ها کمک می‌کند. به طور خاص، گونه‌های مختلفی از جنس انتروکوک، مانند Enterococcus faecalis، توانایی رشد در محیط‌هایی با غلظت بالای نمک را دارند. این آزمایش بر پایه‌ی توانایی باکتری‌ها برای مقابله با فشار اسمزی ناشی از غلظت‌های بالای نمک انجام می‌شود.
هدف اصلی این آزمایش، تعیین توانایی یک ارگانیسم برای رشد در غلظت‌های بالای نمک (NaCl) است. در ادامه به بررسی بیشتر این آزمایش و اصول آن خواهیم پرداخت.
اصول آزمایش تحمل نمک
نمک به عنوان یک عامل انتخابی برای باکتری‌ها عمل می‌کند و به دلیل تأثیر آن بر نفوذپذیری غشاء و تعادل اسمزی، مانع رشد بسیاری از باکتری‌ها می‌شود. با این حال، باکتری‌های نمک‌دوست، مانند انتروکوک‌ها، می‌توانند در محیط‌های حاوی غلظت بالای نمک رشد کنند. برای بررسی این ویژگی در آزمایشگاه، محیط کشت حاوی کلرید سدیم ۶٫۵% به عنوان محیط آزمایش استفاده می‌شود.
در آزمایش تحمل نمک ، کربوهیدرات قابل تخمیر (دکستروز) و شاخص رنگی (برومو کرزول بنفش) وجود دارد. باکتری‌هایی که قادر به رشد در این محیط هستند، قند موجود را مصرف کرده و به عنوان محصول فرعی، اسید تولید می‌کنند. کاهش pH محیط باعث تغییر رنگ شاخص از بنفش به زرد می‌شود که نشان‌دهنده رشد باکتری در شرایط نمکی است.
کاربردهای آزمایش تحمل نمک
- این آزمایش برای تمایز انتروکوک‌ها (نتیجه مثبت) از باکتری‌های غیر انتروکوک (نتیجه منفی) استفاده می‌شود.
- برای تمایز سویه‌های غیر بتا همولیتیک از باکتری‌های کاتالاز منفی و کوکسی‌های گرم مثبت، مانند Enterococcus و Aerococcus بر اساس توانایی آن‌ها در رشد در محیط حاوی کلرید سدیم ۶٫۵% l به کار می‌رود.
- گونه‌های Aerococcus مانند A. viridans و A. urinae نیز قادر به رشد در کلرید سدیم ۶٫۵% هستند، بنابراین این محیط می‌تواند برای تمایز این گونه‌ها از دیگر باکتری‌های مشابه مانند Stomatococcus و Helcococcus استفاده شود.
مواد و ترکیبات مورد استفاده
- محیط کشت: محیط کشت مغذی برین هارت اینفوژن (Brain-heart infusion broth) همراه با کلرید سدیم و رنگ شاخص.
- ترکیبات در ۱۰۰۰ میلی‌لیتر آب مقطر
| ۱۰ گرم | Heart digest |
| ۱۰ گرم | Enzymatic digest of animal tissue |
| ۶۵ گرم | NaCl |
| ۱ گرم | Dextrose |
| ۰٫۰۱۶ گرم | Bromocresol Purple |
روش انجام آزمایش تحمل نمک
- یک یا دو کلونی از کشت ۱۸ تا ۲۴ ساعته را در محیط کشت حاوی کلرید سدیم ۶٫۵% تلقیح کنید.
- لوله را در دمای ۳۵ الی۳۷ درجه سانتی‌گراد در هوای محیط به مدت ۴۸ ساعت انکوبه کنید.
- بعد از ۲۴ ساعت لوله‌ها را از نظر کدورت بررسی کنید. در صورتی که نتیجه منفی بود، مجدداً بعد از ۴۸ و ۷۲ ساعت چک کنید.
نتایج مورد انتظار
- نتیجه مثبت آزمایش تحمل نمک: کدورت قابل مشاهده در محیط کشت، با یا بدون تغییر رنگ از بنفش به زرد. (توجه: کدورت تنها نیز نشان‌دهنده نتیجه مثبت است)
- نتیجه منفی آزمایش تحمل نمک: بدون کدورت و بدون تغییر رنگ بعد از ۷۲ ساعت انکوباسیون.
محدودیت‌ها
- توصیه می‌شود که برای شناسایی کامل، آزمایش‌های بیوشیمیایی، ایمنی‌شناسی، مولکولی یا طیف‌سنجی جرمی روی کلونی‌های کشت خالص انجام شود.
- برخی از سویه‌های Pediococcus، Leuconostoc و گونه‌های استرپتوکوک‌های بتا همولیتیک ممکن است در محیط کشت تحمل نمک رشد کنند. بنابراین آزمایش تحمل نمک برای این گونه ها مناسب نیست.
- محیط کشت حاوی کلرید سدیم ۶٫۵% ممکن است واکنش‌های کندی را ایجاد کند که تفسیر آزمایش را دشوار می‌سازد.
- هنگام تلقیح محیط کشت، باید از تلقیح سبک استفاده شود. تلقیح سنگین ممکن است کدورت ایجاد کند و منجر به نتیجه مثبت کاذب شود.
سخن پایانی
آزمایش تحمل نمک، یک روش کارآمد و ساده برای تشخیص و تمایز باکتری‌هایی است که توانایی تحمل شرایط اسمزی بالا را دارند. این آزمایش به‌ویژه برای شناسایی و تمایز انتروکوک‌ها از دیگر کوکسی‌های گرم مثبت و کاتالاز منفی کاربرد دارد. با این حال، تفسیر نتایج باید با دقت و همراه با آزمایش‌های تکمیلی انجام شود تا از تشخیص صحیح اطمینان حاصل گردد.
