بررسی ترپونما پالیدوم با استفاده از میکروسکوپ زمینه تاریک

ترپونما پالیدوم (Treponema pallidum) عامل بیماری سفلیس است. این باکتری یک اسپیروکت نازک، ظریف و محکم است که در اسمیرهای رنگ آمیزی گرم دیده نمی‌شود. به همین دلیل برای بررسی آن در نمونه‌های بالینی معمولا از میکروسکوپ زمینه تاریک استفاده می‌شود. در ادامه قصد داریم به بررسی نحوه مشاهده ترپونما پالیدوم با استفاده از میکروسکوپ زمینه تاریک بپردازیم.

مروری بر ترپونما پالیدوم

ترپونما پالیدوم که قبلاً با نام Spirochaeta pallida شناخته می‌شد، یک باکتری اسپیروکت با زیرگونه‌های مختلف است که باعث بیماری‌ سیفلیس می‌شود.

سیفلیس یک بیماری مقاربتی (STD) است که در صورت عدم درمان، می‌تواند عوارض جدی برای سلامتی ایجاد کند.

ترپونما پالیدوم فقط در بین انسان‌ها منتقل می‌شود. این یک میکروارگانیسم مارپیچ است که معمولاً 6 الی15 میکرومتر طول و 1/0تا2/0 میکرومتر عرض دارد.

فقدان چرخه اسید تری کربوکسیلیک یا فسفوریلاسیون اکسیداتیو در این باکتری، باعث شده تا این باکتری حداقل فعالیت متابولیکی را داشته باشد. ترپونم‌ها دارای یک غشای سیتوپلاسمی و یک غشای خارجی هستند.

ترپونم‌ها تنها با استفاده از میکروسکوپ زمینه تاریک قابل مشاهده هستند.

T. pallidum  از سه زیرگونه تشکیل شده است:

• p. pallidum
• p. endemicum
• p. pertenue

بررسی ترپونما پالیدوم با استفاده از میکروسکوپ زمینه تاریک

همانطور که گفته شد، بررسی ترپونما پالیدوم توسط میکروسکوپ زمینه تاریک انجام می‌شود.

تصویربرداری میکروسکوپی با نور زمینه تاریک (Dark-field microscopy) تکنیکی در میکروسکوپ‌های نوری است. در روش زمینه تاریک بر خلاف روش زمینه روشن، نور پس‌زمینه تصویر کاملاً تاریک است.

حساسیت این آزمایش تا حد زیادی به جمع‌آوری صحیح نمونه بستگی دارد. یعنی به دست آوردن ترشحات سروزی از ضایعات در حالی که از جمع‌آوری خون یا چرک اجتناب ‌شود.

نمونه‌های جمع‌آوری‌شده روی یک لام آزمایشگاهی قرار می‌گیرند. نمونه باید در عرض20 دقیقه پس از جمع‌آوری بررسی ‌شود. این روش به یک میکروسکوپ مخصوص و پرسنل آموزش دیده نیاز دارد. حساسیت میکروسکوپ زمینه تاریک در سفلیس اولیه حدود 80 درصد است. اما با پیشرفت عفونت و همچنین استفاده از آنتی بیوتیک موضعی، حساسیت کاهش می‌یابد.

لوازم مورد نیاز برای بررسی ترپونما پالیدوم

• میکروسکوپ زمینه تاریک با بزرگنمایی 10، 40 تا 45، و 100 برابر
• لام میکروسکوپ
• لامل 22 در 22 میلی متر
• روغن ایمرسیون

جمع‌‌آوری نمونه

پیش از هرچیز توجه داشته باشید که اسپیروکت های ترپونما پالیدوم بسیار عفونی هستند. همچنین دقت کنید که روش جمع آوری نمونه ممکن است در هر آزمایشگاهی متفاوت باشد. بنابراین پیش از هرچیز، دستورالعمل مرکز خود را بررسی کنید.

برای تشخیص ترپونما پالیدوم متحرک، قبل از شروع درمان ضد میکروبی، لازم است مایع سروزی را از ضایعه جمع آوری کنید.

با پوشیدن دستکش ، سطح ضایعه (شانکر) را با استفاده از سواب مرطوب شده با نمک فیزیولوژیکی تمیز کنید و سپس خشک کنید.

با استفاده از سوزن، تیغه چاقوی جراحی، یا لام شیشه‌ای نمونه روی زخم را بردارید.  تا زمانی که خونریزی خفیف رخ دهد. سپس محل را با آب نمک استریل بشویید و چند قطره اول خون را پاک کنید.

ضایعه را به آرامی فشار دهید تا مایع سروزی بدست آید. یک قطره از آن  را روی لام میکروسکوپ قرار دهید.

لام را با میکروسکوپ میدان تاریک طی 20 دقیقه پس از جمع آوری نمونه، بررسی کنید.

روش بررسی میکروسکوپی

ابتدا نمونه را با بزرگنمایی‌های مختلف زیر میکروسکوپ بررسی کنید. در این مرحله از روغن ایمرسیون استفاده نکنید.

اگر چیزی مشکوک به ترپونما پالیدوم مشاهده کردید، آن را در مرکز میدان میکروسکوپی قرار داده و با استفاده از لنز روغنی (ایمرسیون) بررسی نمایید.

پس از اتمام بررسی، لام را در ظرف حاوی ماده ضدعفونی کننده مناسب دفع کنید.

تفسیر نتایج

ارگانیسم‌های T. pallidum به صورت مارپیچ‌های ظریف و چوب پنبه‌ای شکل ظاهر می شوند. این ظاهر مارپیچ حتی زمانی که میکروارگانیسم‌ها به طور فعال در حرکت هستند نیزحفظ می‌شود.

اسپیروکت‌ها 6 تا 14 میلی متر طول دارند که کمی بیشتر از قطر گلبول‌های قرمز است.

سخن پایانی

بررسی ترپونما پالیدوم معمولا با استفاده از میکروسکوپ زمینه تاریک انجام می‌شود. البته باید توجه داشت که برخی گونه‌های  ترپونما (مانند  Treponema denticola) به صورت فلور طبیعی در حفره دهان اکثر افراد وجود دارند و از نظر مورفولوژیکی از T.pallidum قابل تشخیص نیستند. به همین دلیل بررسی این باکتری در نمونه‌های گرفته شده از دهان توصیه نمی شود.

نکته‌ی مهم دیگر این است که نمونه‌ی جمع آوری شده باید ظرف 20 دقیقه پس از جمع آوری زیر یک میکروسکوپ نوری مجهز به یک کندانسور میدان تاریک بررسی شود.