انواع سنگ ادراری و نحوه تشکیل آن در بدن را بشناسیم
سنگ ادراری به رسوبات معدنی سختی گفته می‌شود که در کلیه‌ها تشکیل می‌شوند. این سنگ‌ها یک مشکل رایج اورولوژیک هستند.
سنگ‌های ادراری از نظر شکل، اندازه و آرایش متفاوت هستند. اما اغلب یک چیز مشترک دارند: “بسیار دردناک هستند.”
پنج نوع اصلی سنگ‌های ادراری وجود دارد که هر کدام علت خاص خود را دارند. درمان و پیشگیری از بروز این سنگ‌ها به نوع آن‌ها بستگی دارد. به همین دلیل در این مطلب قصد داریم به بررسی انواع این سنگ‌ها و دلیل تشکیل هریک بپردازیم. پس در ادامه با ما همراه باشید.
انواع سنگ ادراری
سنگ اداری بسته به اندازه، ممکن است هنگام ادرار کردن، با عبور از دستگاه ادراری خارج شود. اما گاهی سنگ‌ها خیلی بزرگ هستند و باید با جراحی برداشته شوند. انواع مختلف سنگ‌ها ممکن است کریستال‌هایی با اشکال مختلف تشکیل دهند. برخی از انواع آن بیشتر از سایرین رایج هستند. این سنگ‌ها ممکن است در سنین مختلف ظاهر شوند یا میزان عود متفاوتی داشته باشند.
پنج نوع سنگ اداری وجود دارد:
- سنگ‌های کلسیمی (Calcium) که خود به دو دسته تقسیم می‌شوند.
- سنگ‌های اسید اوریک (Uric acid)
- سنگ‌های استروویت (Struvite)
- سنگ‌های سیستین (Cystine)
در ادامه به بررسی هریک از این انواع سنگ‌های ادراری خواهیم پرداخت.
1- سنگ ادراری کلسیمی
سنگ‌های کلسیمی رایج‌ترین نوع سنگ ادراری هستند و می‌توان آن‌ها را بر اساس جنس به دو زیر گروه تقسیم کرد:
- اگزالات کلسیم
- فسفات کلسیم
سطوح بالای کلسیم و اگزالات در بدن خطر ابتلا به سنگ‌های کلسیمی را افزایش می‌دهد. برخی از شرایط پزشکی وجود دارد که می‌تواند منجر به سطوح بالای کلسیم شود. به عنوان مثال پرکاری پاراتیروئید.
سنگ‌های اگزالات کلسیم
شایع‌ترین نوع سنگ ادراری کلسیمی، سنگ اگزالات کلسیمی است. وقتی ادرار حاوی سطوح پایین سیترات و سطوح بالای کلسیم و اگزالات یا اسید اوریک باشد، این اتفاق می‌افتد. سنگ‌های اگزالات کلسیمی با غذاهای سرشار از اگزالات نیز مرتبط هستند. به‌عنوان مثال چغندر، چای سیاه، شکلات، آجیل، سیب زمینی و اسفناج.
بررسی این نوع سنگ ادراری، مستلزم آزمایش خون و جمع آوری ادرار 24 ساعته است. همچنین ممکن است پزشک اصلاحات غذایی را برای کاهش احتمال عود سنگ کلیه توصیه کند.
سنگ‌های فسفات کلسیم
سنگ فسفات کلسیم به دلیل ناهنجاری در عملکرد سیستم ادراری ایجاد می‌شود.
2- سنگ های استروویت
سنگ‌های استروویت در نتیجه انواع خاصی از عفونت‌های دستگاه ادراری ایجاد می‌شوند و در زنان شایع‌تر هستند. این سنگ‌ها به سرعت رشد می‌کنند و بزرگ می‌شوند. گاهی اوقات کل فضای کلیه را اشغال می‌کنند. در صورت عدم درمان، می‌توانند باعث عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری و گاهی از دست دادن عملکرد کلیه شوند.
اگر سنگ‌های استروویت بزرگ باشند، به آن سنگ‌های شاخ گوزنی نیز می‌گویند. این سنگ ادراری نیاز به درمان پزشکی فوری دارد زیرا می‌تواند عوارضی جدی ایجاد کند. درمان ممکن است شامل آنتی بیوتیک و حذف سنگ با استفاه از عمل جراحی باشد.
3- سنگ های اسید اوریک
اسید اوریک یک ماده زائد است که معمولاً از طریق ادرار از بدن خارج می‌شود. برخی افراد مشکل تجمع اسید اوریک دارند که می تواند منجر به سنگ ادراری شود. سنگ‌های اسید اوریک در مردان شایع‌تر هستند. این نوع سنگ‌ها در افرادی که آب کافی نمی‌نوشند یا رژیم غذایی سرشار از پروتئین حیوانی دارند ایجاد می‌شود.
عواملی وجود دارد که خطر ابتلا به این نوع سنگ کلیه را افزایش می‌دهد. به عنوان مثال:
- برون ده ادرار کم
- برخی بیماری‌ها مانند نقرس و بیماری کرون
- مصرف زیاد الکل
- رژیم غذایی سرشار از پروتئین حیوانی مانند گوشت، تخم مرغ و ماهی
4- سنگ ادراری سیستین
سنگ ادراری سیستین ناشی از یک اختلال ژنتیکی ارثی به نام سیستینوری است. سیستینوری می‌تواند منجر به تجمع بیش از حد اسید آمینه سیستین در ادرار شود. این امر باعث تشکیل سنگ در کلیه ها، مثانه و حالب می‌گردد.
سنگ کلیه چه تفاوتی با سنگ ادراری دارد؟
سنگ کلیه در اثر تجمع مواد در ادرار بوجود می آید. مواد تشکیل دهنده سنگ ها بین انواع سنگ ها متفاوت است و حتی می تواند در همان نوع سنگ ها متفاوت باشد.
بیشتر سنگ‌های ادراری، همان سنگ‌های کلیه هستند که از کلیه به داخل حالب حرکت کرده‌اند. در واقع آرایش و نوع سنگ تغییر نمی‌کند، فقط مکان آن تغییر می‌کند. معمولا سنگ‌های کلیه علائمی ایجاد نمی‌کنند. اما زمانی که سنگ‌ها شروع به حرکت به داخل حالب می‌کنند و جریان ادرار را مسدود می‌کنند، علائم شروع می‌شود.
چگونه انواع سنگ ادراری را تشخیص دهیم؟
پزشک با استفاده از انواع مختلف تست‌های تشخیصی، اطلاعاتی در مورد سنگ کلیه کسب خواهد کرد. این تست‌ها ممکن است شامل آزمایش های تصویربرداری مانند اشعه ایکس از شکم یا سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری) یا آزمایش ادرار و خون باشد.
آزمایش‌های تصویربرداری اطلاعات بصری سنگ، مانند اندازه، شکل و محل آن را در اختیار پزشک قرار می‌دهند. همچنین ممکن است بتوانند علل یا عوارضی مانند انسداد مجاری ادراری را شناسایی کنند.
آزمایش ادرار یا خون نمونه‌هایی از انواع مختلف مولکول‌های موجود در ادرار یا خون را نشان می‌دهند. سطوح بالای کلسیم، فسفر و سایر ترکیبات می تواند نشان دهنده نوع سنگ ادراری باشد.
سنگ ادراری خارج شده از بدن اغلب برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. این تجزیه و تحلیل سنگ را می‌توان برای تعیین اینکه آیا بیمار سنگ دیگری در بدن دارد یا نه، استفاده نمود.
آیا انواع مختلف سنگ کلیه به طور متفاوتی درمان می‌شوند؟
درمان سنگ ادراری مستلزم خارج کردن آن از بدن است و این امر چندان به نوع سنگ بستگی ندارد. بلکه بیشتر تابع ابعاد سنگ است.
برای سنگ‌های کوچک، کم تهاجمی ترین درمان عبور طبیعی آن‌ها از جریان ادرار است. یک متخصص ممکن است نوشیدن مقدار زیادی آب را توصیه کند. همچنین ممکن است برای کمک به کنترل درد یا کاهش اسیدیته ادرار دارو تجویز شود. این روند درمان ممکن است از 4 تا 6 هفته طول بکشد.
سنگ‌های بزرگتر به درمان‌های فوری نیاز دارند.
سنگ شکنی یک روش سرپایی است که برای شکستن سنگ ادراری به قطعات کوچکتر استفاده می‌شود تا به خودی خود دفع شوند.
سیستوسکوپی یا اورتروسکوپی می‌تواند برای برداشتن یا شکستن سنگ کلیه استفاده شود. در طی این روش‌ها، پزشک ابزار خاصی را از طریق مجرای ادرار وارد می‌کند تا به سنگ برسد.
برای سنگ‌های بسیار بزرگ، ممکن است نیاز باشد که با روشی به نام نفرولیتوتومی سنگ را از راه شکافتن پوست خارج کنند.
آیا می‌توان از بروز سنگ ادراری پیشگیری کرد؟
انواع مختلف سنگ کلیه به دلایل مختلف تشکیل می‌شود. اقدامات پیشگیرانه برای انواع مختلف سنگ‌ها ممکن است کمی متفاوت باشند.
بهترین روش برای پیشگیری از سنگ ادراری ، نوشیدن آب کافی است. این مقدار ممکن است بسته به سن و جنسیت متفاوت باشد.
به طور کلی یک رژیم غذایی سالم می‌تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را کاهش دهد. بسته به نوع سنگ ممکن است به طور خاص میزان سدیم، پروتئین حیوانی یا اگزالات در رژیم غذایی کاهش یابد.
سخن پایانی
سنگ ادراری به طور کلی به 5 نوع اصلی تقسیم می‌شود. روش‌های درمانی برای انواع این سنگ‌ها بسیار مشابه است. اندازه سنگ اغلب مهمترین عامل برای تعیین روش درمان است.
انواع مختلف سنگ‌ها می‌توانند دلایل مختلفی مانند رژیم غذایی، عفونت یا شرایط ارثی داشته باشند. دانستن اینکه کدام نوع سنگ را دارید می‌تواند به تعیین بهترین راه برای جلوگیری از تشکیل سنگ‌های ادراری در آینده کمک کند.
