فصل هفتم، بررسی متغیرها و تداخلات در فلوبوتومی

در فصل گذشته، با انواع آزمایش‌ها و کاربردها و شرایط نمونه‌گیریشان آشنا شدیم و به بررسی ظروف و لوله‌های نمونه‌گیری پرداختیم. در این فصل می‌خواهیم متغیرها و تداخلات در فلوبوتومی را بشناسیم. ضمن آن نیز احتیاط‌های لازم هنگام خون‌گیری را بیشتر بررسی کنیم تا بتوانیم با رعایت برخی نکات، نتایج آزمایشگاهی صحیح و دقیقی را رقم بزنیم.

چه عواملی پیش از تحلیل می‌توانند نتایج آزمایش را منحرف کنند؟

در مرحله پیش‌تحلیلی آزمایش، چندین متغیر مهم وجود دارد که می‌تواند بر کار شما تأثیر بگذارد. این متغیرها شامل موارد زیر هستند:

• ارزیابی بیمار و وضعیت فیزیکی او
• درخواست‌های آزمایش
• جمع‌آوری نمونه
• انتقال نمونه
• دریافت نمونه

ارزیابی بیمار؛ پایه‌ای برای تصمیم‌گیری بالینی

در فرآیند آموزش مربوط به متغیرها و تداخلات در فلوبوتومی، مهم است که بیمار را در حین و پس از خون‌گیری به‌درستی ارزیابی کنید.. بسیاری از مشاهدات کلیدی می‌توانند به تشخیص تفاوت بین نتایج واقعی از نتایج نادرست کمک کنند. بیایید یک مثال را بررسی کنیم:

• بیماری به نام میپل توسط یک کمک‌کار به آزمایشگاه آورده می‌شود. میپل بسیار بی‌حال است و به خون‌گیری واکنشی نشان نمی‌دهد. او به سختی سر خود را نگه داشته و چشمانش نیمه‌باز هستند. پس از انجام آزمایش روی نمونه، تکنسین آزمایشگاه شروع به پرسیدن سوالهایی درباره وضعیت بیمار از او میک‌ند؛ چرا که دستگاه آنالایزر شیمیایی، مقدار پتاسیم بیمار را بحران اعلام کرده است. با توجه به شرح‌ حال فعلی بیمار، تکنسین اطمینان بیشتری نسبت به نتیجه آزمایش خواهد داشت.

• متغیرهای ساده زیادی می‌توانند بر نتایج آزمایش تأثیر بگذارند. برای مثال بیمار با حالتی که عرق کرده و نفس‌نفس‌ می‌زند پس از دویدن صبحگاهی وارد آزمایشگاه می‌شود تا آزمایش خون بدهد. در این شرایط باید از بیمار بخواهید که بنشیند و حداقل ۱۵ دقیقه استراحت کند و زمانی که بدن او به حالت طبیعی خود بازگشت، خونگیری انجام شود. این کار به کاهش سطح برخی مواد شیمیایی در خون کمک می‌کند و از نتایج نادرست یا بالاتر از حد واقعی جلوگیری می‌کند.

• سایر تداخلات در فلوبوتومی که می‌توانند نتیجه آزمایش را تغییر دهند شامل داروهای بدون نسخه‌ای هستند که ممکن است مراجعه کننده بطور سرخود مصرف کرده باشد و روی نتیجه آزمایش‌های او اثر بگذارد. به عنوان مثال:

1. استامینوفن (Tylenol) می‌تواند بر آزمایش‌های کبدی تأثیر بگذارد.
2. ایبوپروفن می‌تواند به دلیل وجود رنگ در آن، میتواند باعث ایجاد مثبت کاذب در آزمایش خون مخفی (مدفوع) شود.
3. آسپرین می‌تواند باعث خونریزی بیش از حد در هنگام خون‌گیری شود.

درخواست‌ آزمایش؛ کلید ارتباط بین پزشک و آزمایشگاه

درخواست‌های آزمایش می‌توانند به اشکال مختلفی ارائه شوند. این درخواست‌ها ممکن است به‌صورت الکترونیکی، نسخه‌ی دست‌نویس، فرم‌های مخصوص آزمایش، یا به‌صورت شفاهی ثبت شوند. در فرآیند آموزش متغیرها و تداخلات در فلوبوتومی، باید بدانید که به‌عنوان فلبوتومیست می‌توانید درخواست آزمایش را از هر یک از این چهار روش دریافت کنید؛ اما باید حتماً از سوی پزشک یا پرستار وی صادر شده باشد.

جمع‌آوری نمونه و نکاتی که نباید نادیده گرفت

جمع‌آوری نمونه باید به‌صورت دقیق انجام شود. این فرآیند شامل موارد زیر است:

• شناسایی صحیح بیمار
• استفاده از لوله‌های صحیح
• استفاده از روش درست
• برچسب‌گذاری صحیح نمونه

چنانچه هر کدام از این مراحل به‌درستی انجام نشود، منجر به تداخلات در فلوبوتومی شده و نتیجه آزمایش نیز ممکن است نادرست باشد.

انتقال نمونه و تداخلات در فلوبوتومی  

بحث انتقال نمونه در تداخلات فلوبوتومی خیلی مهم است. شما، به‌عنوان فلبوتومیست، باید نمونه را به‌درستی و در زمان مناسب انتقال دهید. همیشه شرایط لازم برای نگهداری نمونه از نظر حساسیت به دما، نور و زمان را بررسی کنید.

پس از سانتریفیوژ شدن خون، باید سرم یا پلاسما در اسرع وقت از گلبول‌های قرمز جدا شود، چراکه ماندن آن‌ها کنار هم می‌تواند بر نتایج برخی آزمایش‌ها تأثیر بگذارد. بهترین کار این است که همه نمونه‌ها حداکثر ظرف ۴۵ دقیقه به آزمایشگاه بازگردانده شوند. زمانی که نمونه‌ها را به آزمایشگاه بازمی‌گردانید، حتماً بدانید هر نمونه باید به کدام بخش ارسال شود. هیچ چیز بدتر از این نیست که نمونه‌ای گم شود و بیمار مجبور شود دوباره تحت خون‌گیری قرار گیرد.

دسته‌بندی علمی متغیرها و تداخلات در فلوبوتومی

نمونه‌های خونی که برای تعیین میزان گلوکز، کلسترول، تری‌گلیسرید، الکترولیت‌ها، پروتئین‌ها و… استفاده می‌شوند، باید زمانی جمع‌آوری شوند که بیمار در وضعیت “پایه” یا Basal State باشد . یعنی اوایل صبح، حدود ۱۲ ساعت پس از آخرین وعده غذایی. نتایج آزمایش‌هایی که در این وضعیت انجام می‌شوند، پایدارترین و دقیق‌ترین نتایج هستند.

نقش ناشتایی در تداخلات در فلوبوتومی

ناشتا بودن نیز در بحث تداخلات در فلوبوتومی اهمیت زیادی دارد. اصطلاح “ناشتا بودن” به این معناست که بیمار هیچ غذای جامد یا نوشیدنی (به‌جز آب) مصرف نکرده باشد. همیشه از بیمار بپرسید که آیا اخیراً چیزی خورده یا نوشیده است. اگر بیمار اخیراً چیزی به جز آب مصرف کرده، اما پزشک همچنان خواهان انجام آزمایش است، باید روی فرم درخواست و/یا مستقیماً روی نمونه کلمه‌ی غیرناشتا (Non-Fasting) نوشته شود.

تأثیر چاقی در تداخلات در فلوبوتومی

چاقی نیز می‌تواند یکی از تداخلات در فلوبوتومی باشد. برای بیماران چاق، مشخص‌ترین و قابل‌دسترس‌ترین رگ معمولاً ورید cephalic است که در قسمت خارجی ناحیه آرنج (آنتی‌کوبیتال) قرار دارد. اگر در اولین تلاش، سوزن وارد رگ نشد، از تکان دادن بیش از حد سوزن در آن ناحیه خودداری کنید، چراکه این کار ممکن است باعث آسیب به گلبول‌های قرمز شود. در صورت نیاز، سوزن‌های بلندتری برای گرفتن خون از بیماران چاق در دسترس هستند.

وقتی وریدهای بیمار آسیب‌دیده، اسکلروزه‌شده یا مسدودشده هستند، چگونه نمونه بگیریم؟

وریدهای مسدودشده یا گرفته (Obstructed Veins) ، اجازه عبور جریان خون را نمی‌دهند. وریدهای اسکلروزه یا سفت‌شده (Sclerosed Veins) ، در نتیجه‌ی التهاب یا بیماری ایجاد می‌شوند. وریدهایی که به‌طور مکرر سوراخ شده‌اند، اغلب دچار اسکار (جای زخم) می‌شوند و هنگام لمس کردن، سفت به نظر می‌رسند. این محل‌ها نباید برای خون‌گیری استفاده شوند! در غیر این صورت می‌توانند باعث ایجاد تداخلات در فلوبوتومی و نتایج آزمایش شوند.

آلرژی‌ و حساسیت به مواد ضدعفونی کننده، یکی از تداخلات در فلوبوتومی

برخی بیماران به ید، الکل یا دیگر محلول‌هایی که برای ضدعفونی محل نمونه‌گیری استفاده می‌شوند، حساسیت دارند. پس این مواد نیز جزء تداخلات در فلوبوتومی محسوب می‌شوند. همیشه هشدارهای آلرژی موجود را بررسی کنید و اگر ممکن بود، از بیمار بپرسید که آیا به الکل یا مواد لاتکس حساسیت دارد یا خیر.

کلرهگزیدین به‌عنوان جایگزینی برای ضدعفونی پوست استفاده شده و پس از استفاده می‌توان آن را با آب استریل پاک کرد.

مراقبت‌های ویژه در نمونه‌گیری از بیماران با سابقه مستکتومی

بیمارانی که تحت ماستکتومی (برداشتن سینه) قرار گرفته‌اند، اغلب دچار لنف‌ادم (تجمع مایع لنفاوی) در سمت جراحی شده می‌شوند. که این امر بخ نوبه خود نوعی از تداخلات در فلوبوتومی محسوب می‌شود. وجود این مایع می‌تواند فرد را بیشتر در معرض عفونت قرار دهد.  بنابراین، ناحیه بازو و اطراف آن در سمت مستکتومی باید از هرگونه آسیب (برش، خراش، سوختگی و خونگیری) محلفظت شود. دقت داشته باشید که این مایع، می‌تواند نمونه شما را نیز آلوده کرده و بر نتیجه آزمایش‌ها تاثیر بگذارد.

نمونه‌گیری در حضور ادم و بروز تداخلات در فلوبوتومی

برخی بیماران به دلیل شرایطی مانند نارسایی قلبی، نارسایی کلیوی، التهاب، سوء‌تغذیه یا سموم باکتریایی دچار ادم (Edema)  می‌شوند. ادم به حالتی گفته می‌شود که مایع درون بافت‌ها بطور غیرعادی تجمع پیدا می‌کند. از نمونه‌گیری از نواحی متورم خودداری کنید. در چنین مواردی، حتماً برای انتخاب محل مناسب با پزشک مشورت کنید. ادم نیز می‌تواند تجمع مایع لنف نمونه آزمایش را آلوده کند.

چالش خون‌گیری از بیماران ترومبوزی

ترومبوزها (Thrombosis) توده‌هایی جامد هستند که از اجزای خون تشکیل شده‌اند و در درون رگ‌ها قرار می‌گیرند. یک ترومبوز ممکن است به‌طور جزئی یا کامل رگ را ببندد (انسداد)، که این امر خون‌گیری را سخت‌تر می‌کند و سبب بروز تداخلات در فلوبوتومی می‌شود.

مدیریت حالت تهوع حین نمونه‌گیری

گاهی دیدن یا تصور خون، قبل یا حین خون‌گیری، باعث ایجاد حالت تهوع یا استفراغ در بیمار می‌شود. در صورت بروز این واکنش، از بیمار بخواهید نفس عمیق بکشد و از کمپرس سرد روی سر یا پشت گردن او استفاده کنید.

پیشگیری از تداخلات در فلوبوتومی حین و پس از نمونه‌گیری

۱-  شناسایی نادرست بیماران در تداخلات در فلوبوتومی

شناسایی نادرست، خطرناک‌ترین و پرهزینه‌ترین اشتباه یک کادر درمانی است؛ زیرا می‌تواند تهدیدکننده‌ی زندگی باشد. شناسایی صحیح باید شامل تطابق اطلاعات بیمار، رضایت کلامی او، و فرم درخواست آزمایش باشد.

برای جلوگیری از اینگونه تداخلات در فلوبوتومی ، حداقل از تطابق دو شناسه استفاده کنید (مانند نام کامل و تاریخ تولد).

برچسب روی تخت، لیوان آب یا برگه‌های روی درب اتاق نباید به‌عنوان معیار شناسایی بیمار استفاده شوند.

بیمارستان محیطی عمومی است و روزانه بیماران زیادی ترخیص و بستری می‌شوند. گاهی برچسب‌های مربوط به بیماران قبلی ممکن است به‌اشتباه باقی مانده باشند و به همین دلیل این شناسه‌ها قابل استناد نیستند. تا زمانی که بیمار را به‌درستی شناسایی نکرده‌اید، خون‌گیری انجام ندهید. همچنین دقت داشته باشید که لوله‌های آزمایش را در حضور خود بیمار برچسب‌گذاری کنید و تا پایان این کار، از کنار بیمار دور نشوید.

۲-    زمان نمونه‌گیری و تداخلات در فلوبوتومی

عوامل زمانی می‌توانند بر نتایج آزمایش تأثیرگذار باشند؛ به‌ویژه در آزمایش‌هایی مانند اندازه‌گیری سطح دارو در خون. زمان نمونه‌گیری باید با زمان مصرف دارو مطابقت داشته باشد. همیشه زمان دقیق نمونه‌گیری را روی نمونه ثبت کنید، زیرا این موضوع می‌تواند تعیین کند که پزشک نیاز به بررسی مجدد دارد یا خیر. ثبت دقیق زمان برای پرونده‌های پزشکی بیمار نیز اهمیت دارد.

۳-  آشنایی با ساختار فرم‌های درخواست آزمایش

برای جلوگیری از بروز تداخلات در فلوبوتومی ، همیشه فرم‌های درخواست را بررسی کنید تا مطمئن شوید که لوله‌های مناسب را در اختیار دارید و اطلاعات با شناسایی بیمار مطابقت دارند. اگر تناقضی وجود دارد، تا زمان برطرف شدن آن از خون‌گیری خودداری کنید. فرم درخواست باید شامل اطلاعات زیر باشد:

• نام بیمار
• تاریخ تولد بیمار
• تاریخ صدور دستور
• تاریخی که باید آزمایش انجام شود
• نام پزشک
• تشخیص بالینی مربوطه
• نوع آزمایش مورد نیاز

آیا مشت کردن دست هنگام خون‌گیری مجاز است؟

شاید برایتان جالب باشد که نحوه بستن گارو نیز می‌تواند یکی از تداخلات در فلوبوتومی محسوب شود. درصورتیکه گارو خیلی محکم بسته شده باشد و یا برای مدت زمان طولانی بسته مانده باشد، نتایج آزمایش ممکن است به‌طور کاذب افزایش یا کاهش یابد. مواردی مانند سطح پلاسما، کلسترول، آهن، چربی، پروتئین و پتاسیم در چنین حالت‌هایی به‌طور کاذب بالا می‌رود (هیچ وقت تورنیکه را بیشتر از ۶۰ ثانیه بسته نگه ندارید).

همچنین، از مشت کردن و باز کردن محکم و مکرر دست قبل از خون‌گیری جلوگیری کنید. زیرا این کار باعث افزایش غلظت پلاسما، پتاسیم، لاکتات و فسفات می‌شود. وقتی بیمار دست خود را محکم مشت می‌کند، خون در نقطه خاص جمع می‌شود و می‌تواند باعث تشکیل هماتوم (تجمع خون زیر پوست) شود.

نمونه‌گیری مجدد یکی از  تداخلات در فلوبوتومی

برخی عوامل ممکن است باعث شوند که نمونه‌گیری با شکست مواجه شود، از جمله:

• وارد نکردن سوزن به داخل رگ در عمق مناسب
• وارد کردن بیش از حد سوزن و رد شدن آن از طرف دیگر رگ
• قرار دادن نوک سوزن روی دیواره رگ
• از بین رفتن خلأ موجود در لوله

برای جلوگیری از تداخلات در فلوبوتومی موارد زیر را حتما در نظر بگیرید:

وقتی سوزن را وارد می‌کنید، تا زمانی که مقاومت احساس شود به جلو بروید. مطمئن شوید نوک سوزن به‌طور کامل وارد شده است. در صورت نیاز، سوزن را کمی به جلو و عقب حرکت دهید، اما هرگز به طرفین حرکت ندهید. در روش وکیوتینر، اگر خون وارد لوله نمی‌شد، لوله‌ی دیگری امتحان کنید چون ممکن است خلأ لوله از بین رفته باشد. میشه هنگام ورود سوزن، پوست را کشیده و رگ را ثابت نگه دارید تا ورید از زیر سوزن نلغزد. در صورت هرگونه اشکال، گارو را باز کرده و نمونه‌گیری را متوقف کنید. بهتر است دوباره سوزن را وارد رگ کنید تا اینکه “کندوکاو” انجام دهید.

اگر بیمار حین انجام نمونه‌گیری غش کرد چه کنیم؟

سنکوپ (Syncope) ، یعنی از دست دادن ناگهانی هوشیاری، به دلیل کاهش اکسیژن‌رسانی به مغز رخ می‌دهد که باعث ناتوانی فرد در نگه داشتن حالت ایستاده خود می‌شود. این امر یکی از تداخلات در فلوبوتومی است. اگر بیمار در حین خون‌گیری غش کرد، او را روی زمین بخوابانید و پاهای او را بالا ببرید. از یک همکار کمک بخواهید و اجازه ندهید بیمار برود تا پرستار او را معاینه کند. توصیه کنید حداقل تا ۳۰ دقیقه رانندگی نکند. پس از به هوش آمدن بیمار، از او بخواهید به آرامی از جا بلند شود و ناگهانی این کار را انجام ندهد.

به هنگام تشنج بیمار چه اقداماتی باید انجام داد؟

تشنج در حین خون‌گیری یک عارضه نادر اما بسیار جدی است. اگر بیمار دچار تشنج شد:

·       بلافاصله گارو را باز کرده و سوزن را خارج کنید

·       بیمار را به‌آرامی روی زمین بخوابانید

·       هرگز چیزی داخل دهان بیمار قرار ندهید

·       از آسیب رساندن بیمار به اطراف نیز جلوگیری کنید.

آیا هماتوم یکی از تداخلات در فلوبوتومی است؟

اگر چه هماتوم یکی از تداخلات در فلوبوتومی نیست. اما مشکلی است که اغلب اوقات پس از نمونه‌گیری ایجاد می‌شود. زمانیکه نواحی اطراف محل خونگیری شروع به متورم شدن کرد، به معنای این است که خون در حال ورود به بافت‌های اطراف است و هماتوم یا کبودی نامیده می‌شود. این اتفاق می‌تواند در اثر خارج شدن سوزن از طرف دیگر رگ رخ بدهد. بیمارانی که داروهای ضدانعقاد مصرف می‌کنند، بیشتر در معرض هماتوم هستند. اگر هنگام خونگیری با چنین واقعه‌ای مواجه شدید، گارو را باز کرده و خون‌گیری را متوققف کنید. فشار ملایمی به ناحیه وارد کنید تا خونریزی بند بیاید.

پتشی (Petechiae) نشانه پوستی اختلال خونی

پتشی به نقاط قرمز کوچکی بر پوست بیمار گفته می‌شود که نشان‌دهنده نشت مقادیر کم خون به لایه‌های خارجی پوست است. از دلایل شایع این پدیده، کمبود شمار پلاکت‌ها است که یک هشدار به جهت امکان خونریزی شدید در محل نمونه‌گیری می‌باشد. ضمنا پتشی در صورت وجود تب نیز می‌تواند ایجاد شود.

علل و روش‌های مدیریت خون‌ریزی‌های غیرعادی

در اغلب بیماران، خون‌ریزی محل خون‌گیری چند دقیقه پس از پایان فرایند نمونه‌گیری متوقف می‌شود. اما در بیمارانی که داروهای ضد انعقاد و یا رقیق کننده خون مصرف می‌کنند (مثل وارفارین، هپارین، اسپیرین) ممکن است زمان خون‌ریزی بیشتر باشد.

برای پیشگیری و مدیریت این نوع تداخلات در فلوبوتومی ، موارد زیر را رعایت کنید:

• خوب است که پیش از انجام خون‌گیری از بیمار بپرسید آیا داروی رقیق‌کننده خون مصرف می‌کند؟
• فشار! فشار! فشار! بعد از خارج کردن سوزن، حداقل ۶۰ ثانیه با یک پنبه یا گاز بر محل مورد خون‌گیری فشار مستقیم وارد کنید.
• تا زمانیکه خون‌ریزی بند نیامده، به بیمار اجازه ترک ندهید.
• از بیمار بخواهید که آرنج خود را خم نگه دارد تا لخته‌ی پلاکتی از بین نرود.
• در صورت نیاز، از باند Coban  (نوعی باند یک‌بار مصرف شبیه باند کشی) استفاده کنید و  اگر خون‌ریزی متوقف نشد، از پرستار یا پزشک کمک بخواهید.

آسیب به عصب هنگام خون‌گیری چگونه رخ می‌دهد و چه باید کرد؟

یکی از انواع نادر اما مهم تداخلات در فلوبوتومی، برخورد تصادفی سوزن با اعصاب بیمار است. اگر بیمار هنگام ورود سوزن، درد تیز و ناگهانی یا سوزن‌سوزن شدن احساس کرد:

فوراً گارو را باز کرده و خون‌گیری را متوقف کنید و روی محل مورد نظر فشار مستقیم وارد کنید. سپس از بیمار بخواهید انگشتانش را حرکت دهد تا مطمئن شوید آسیب عصبی وارد نشده است.

آیا غلظت خون هنگام نمونه‌گیری نادرست می‌تواند افزایش پیدا کند؟

هموکانسنتریشن[۱] به افزایش گلبول‌های قرمز و سایر سلول‌ها و مواد جامد در خون گفته می‌شود که به دلیل کاهش مایعات اطراف محل خون‌گیری رخ می‌دهد. این اتفاق می‌تواند در اثر موارد زیر رخ دهد:

• بستن بیش از حد محکم یا طولانی گارو
• وارونه نکردن صحیح لوله خون پس از جمع‌آوری
• باقی ماندن خون در سرنگ برای مدت طولانی

این حالت می‌تواند موجب بروز نتایج آزمایشگاهی نادرست شده و تفسیر اشتباه پزشک را در پی داشته باشد. بنابراین، آگاهی و پیشگیری از این نوع تداخلات در فلوبوتومی ، بخشی حیاتی از فرآیند نمونه‌گیری استاندارد محسوب می‌شود.

آیا تزریق وریدی همزمان با خون‌گیری تداخل دارد؟

هر زمان که از تزریق وریدی (IV)استفاده می‌شود، مقداری آسیب به دیواره‌ی رگ وارد می‌شود. این موضوع می‌تواند منجر به هموکانسنتریشن یا آسیب به بافت (اسکار) شود.

در تداخلات در فلوبوتومی ، حتی اگر رگی که تحت درمان IV بوده به‌راحتی لمس شود، معمولاً سخت بوده و نمونه‌گیری از آن می‌تواند کیفیت نمونه را مختل کند .درصورت نمونه‌گیری از چنین رگ‌هایی، علاوه بر دردناک بودن برای بیمار، میتواند سبب بروز خطا در نتیجه آزمایش شود. درنتیجه این مکان‌ها نباید مورد خون‌گیری واقع شوند. ضمنا از خون‌گیری از بازویی که IV دارد خودداری کنید. چراکه بر نتیجه آزمایش تاثیر منفی دارد. چنانچه راه دیگری نداشتید، از پرستار بخواهید IV را خاموش کند و ۱۰ دقیقه صبر کنید، سپس نمونه بگیرید: نمونه ابتدایی خون را در یک لوله ریخته و سپس آن‌را دور بریزید. حتما قید کنید که محل خونگیری بازوی دارای IV بوده است و درصورت امکان، از پایینتر از محل IV خون بگیرید.

همولیز؛ دشمن پنهان نتایج آزمایشگاهی

همولیز یعنی تخریب گلبول‌های قرمز که سبب تغییر رنگ پلاسما یا سرم به رنگ قرمز یا صورتی می‌شود. همولیز یکی از مهم‌ترین تداخلات در فلوبوتومی محسوب می‌شود و ممکن است به دلایل زیر رخ دهد:

• قرار گرفتن نوک سوزن در تماس با دیواره‌ی رگ
• کشیدن شدید و سریع پیستون سرنگ هنگام جمع‌آوری نمونه
• تکان دادن شدید لوله‌های خون‌گیری پس از نمونه‌گیری
• استفاده از سوزن‌هایی با سایز کمتر از ۲۵ گیج؛ در این صورت، عبور خون از سوراخ بسیار کوچک، موجب ترکیدن گلبول‌های قرمز می‌شود

همولیز می‌تواند نتایج برخی آزمایش‌ها را تحت تاثیر قرار دهد و می‌تواند ملاکی برای اختلال در فلوبوتومی باشد. درنتیجه باید از تکنیک خون‌گیری مناسبی استفاده کنید که درصورت بروز همولیز، اطمینان داشته باشید بعلت نحوه خونگیری و حمل و انتقال نمونه نبوده باشد.

فروپاشی رگ‌ حین نمونه‌گیری؛ دلایل و راه‌های پیشگیری

رگ‌ها زمانی فرو می‌ریزند که خون بیش از حد سریع یا با فشار زیاد از داخل آن‌ها کشیده شود. این حادثه بیشتر به ویژه در رگ‌های کوچک یا بیماران مسن رخ می‌دهد   نشانه‌های این رخداد: ابتدا خون سریعا وارد لوله می‌شود اما بعد جریان خون کاهش یافته یا حتا متوقف می‌شود. در این حالت، سوزن را جابجا نکنید؛ بلکه خون‌گیری را متوقف کرده و با سرنگ دیگری مجدد نمونه بگیرید.

سرم یا شیر؟

سرم یا پلاسما اگر کدر یا شیری‌رنگ (milky) باشد، ممکن است ناشی از حضور چربی بالا (لیپمیک بودن) در نمونه خون و یا آالودگی آن باشد. چربی بالای خون معمولاً بعد از خوردن غذای چرب رخ می‌دهد و می‌تواند باعث بروز اختلال در فلوبوتومی و نتایج کاذب در آزمایش‌های بیوشیمیایی شود. بدلیل اینکه نمونه لیپمیک نمایانگر عدم رعایت وضعیت پایه (Basal State) است، نباید مورد آزمایش قرار بگیرد و یکی از ملاک‌های رد نمونه است.

جمع‌آوری صحیح نمونه، ضامن سلامت آزمایش و نتیجه آن

به‌عنوان یک فلبوتومیست، باید بدانید هر لوله آزمایش برای چه تست‌هایی استفاده می‌شود. بدانید که مواد اضافه شده به لوله‌ها نمی‌توانند جای یکدیگر را بگیرند و هر کدام برای تست خاصی مصرف می‌شوند. برای مثال، لوله با درب سبز حاوی لیتیوم هپارین، برای آزمایش سطح لیتیوم بیمار مناسب نیست چراکه باعث افزایش کاذب سطح لیتیوم می‌شود.

هر زمان که در مورد نوع لوله یا روش نمونه‌گیری مطمئن نبودید، حتماً به راهنمای جمع‌آوری نمونه آزمایشگاه مراجعه کنید.

سخن پایانی

فصل هفتم به بررسی جامع و گام‌به‌گام تداخلات در فلوبوتومی اختصاص دارد. یعنی همان عواملی که در مراحل مختلف نمونه‌گیری می‌توانند بر دقت، کیفیت و نتیجه نهایی آزمایش خون تأثیر منفی بگذارند.

در این فصل آموختیم که:

• متغیرهای پیش‌تحلیلی مانند وضعیت جسمی بیمار، فعالیت‌های بدنی، مصرف داروها، و زمان نمونه‌گیری، می‌توانند موجب نتایج کاذب آزمایشگاهی شوند.
• نحوه دریافت درخواست آزمایش، برچسب‌گذاری، شناسایی دقیق بیمار، و انتخاب صحیح لوله و روش نمونه‌گیری، همگی در کاهش تداخلات در فلوبوتومی نقش حیاتی دارند.
• برخی شرایط خاص بیمار، مانند چاقی، آلرژی، ماستکتومی، ادم، ترومبوز و سابقه IV یا مصرف داروهای ضد انعقاد، نیازمند توجه ویژه و رعایت اصول ایمنی و فنی بالاتر هستند.
• آگاهی و مدیریت درست عوارضی چون غش (سنکوپ)، تشنج، هماتوم، پتشی، همولیز، ورید فرو‌ریخته و هموکونسنتره، از جمله مهارت‌های مهم یک فلبوتومیست حرفه‌ای است.

در نهایت، این فصل تأکید می‌کند که مهارت‌های فنی، رعایت دستورالعمل‌های استاندارد، و آگاهی کامل از انواع تداخلات در فلوبوتومی نه‌تنها ضامن سلامت بیمار، بلکه تضمین‌کننده‌ی صحت نتایج آزمایشگاهی است.