آیا با خطرات بیوآئروسل ها آشنا هستید؟

تصور کنید از کسی شنیده باشید که توسط میلیون‌ها میکروارگانیسم احاطه شده‌اید. در خانه، در محل کار، در ورزشگاه، حتی در طبیعت، هر روز و در همه‌جا با آن‌ها مواجه هستید. ترسناک به نظر می‌رسد، اینطور نیست؟ این  میکروارگانیسم‌ها را ذرات بیولوژیکی هوا-برد^[1] و یا به اختصار، بیوآئروسل می‌نامند که به طور کلی تحت گروه آئروسل ها^[2] طبقه‌بندی می‌شوند. قبلاً این را شنیده‌اید، درست است؟ به عنوان یک تازه کار، آئروسل ها (هواپخش) معمولاً  به عنوان “سیستم‌های کلوئیدی (مایع یا جامد) معلق در گاز (معمولا هوا)” تعریف می‌شوند.

اما این واقعا به چه معناست؟

شما هر روز با آئروسل ها در تماس هستید: دئودورانت‌ها، دود سیگار، گرد و غبار و گازهای منتشر شده از اگزوزها. این‌ها همه آئروسل هایی هستند که ما دائماً با زندگی در محیط شهری با آن‌ها مواجه هستیم. ما آن‌ها را آئروسل های “ناشی از فعالیت‌های انسانی (مصنوعی)^[3]” می‌نامیم. مکان‌های اندکی در جهان عاری از آئروسل هستند و ما دائماً در حال استنشاق آن‌ها هستیم. اما آئروسل ها از طبیعت نیز منشا می‌گیرند: مه، شن و ماسه، ذرات پراکنده در جنگل‌ها و افشانه‌های دریا فقط چند نمونه از آن‌هاست. در طبیعت، ذرات بیولوژیکی تقریبا 25 درصد از گرد و غبارهای هوا-برد را شامل می‌شوند. در مناطق شهری و تحت زراعت ، معمولاً این درصد بالاتر است.

در این متن، ما بر روی بیوآئروسل ها تمرکز می‌کنیم، زیرا آن‌ها جالبترین نوع آئروسل ها برای کسانی هستند که در آزمایشگاه‌ها کار می‌کنند.

بیو آئروسل ها

بیو آئروسل‌ یک آئروسل است که منشا آن ذرات بیولوژیکی متنوعی هستند. این دسته از آئروسل ها می‌توانند هاگ قارچی، دانه گرده، اندوتوکسین‌ها یا ذرات شوره حیوان باشند. بیو آئروسول ها ترکیبات پیچیده‌ای شامل چندین جزء هستند که می‌توانند از مولکول‌های آلی ساده (در ابعاد نانومتر)، ویروس‌ها، باکتری‌ها و هاگ‌های باکتریال، هاگ‌های کپک و قارچ، گرده (با قطر کوچک به اندازه 100 میکرومتر) و لاشه‌ی حیوانات و بقایای گیاهان (در اندازه‌های مختلف)، تشکیل شوند. تصور نقش حیاتی این بیوآئروسل ها در کارهای روزمره آزمایشگاهی آسان است.

تشکیل آئروسل^[4]، نه تنها از طریق هوا، اسپری‌کردن، بلکه از طریق تنفس، صحبت، سرفه و عطسه‌کردن نیز اتفاق می‌افتد. همچنین این فرآیند از طریق دیگر فعالیت‌های آزمایشگاهی مانند حجم‌برداری با استفاده از پیپت و سمپلر، سانتریفوژکردن، باز کردن آمپول‌ها و تکان دادن و …. نیز اتفاق می‌افتد.

اندازه‌های مختلف آئروسل با هم تفاوت دارند

قطرات^[5] (آئروسول های بزرگتر از 100 میکرومتر) تمایل دارند قبل از تبخیر بر روی زمین فرود بیایند. این قطرات می‌توانند بر روی سطوح (مانند میز، وسایل و غیره) نشسته و آن‌ها را آلوده کنند. بنابراین پرسنل از این طریق در معرض عفونت‌ها قرار می‌گیرند.

ذرات^[6] ( 10 تا 100 میکرومتر) و هسته-قطره‌ها^[7] (کوچکتر از 10 میکرومتر)، آئروسل های بسیار کوچک هستند. هسته-قطره حاوی باکتری (یا یک عامل بیولوژیکی دیگر) در یک قطره هستند. هنگامی که مایع قطره تبخیر می‌شود، باکتریها به صورت خشک شده باقی میمانند. این یک فرم بیو آئروسول است.

آن‌ها به حدی کوچک و سبک هستند که ممکن است برای چندین ساعت به حالت معلق باقی‌بمانند. همچنین جریان هوا می‌تواند هسته‌-قطره‌ها را به طور گسترده‌ای پراکنده کند.

 به طور کلی، سرعت استقرار (نشست) آئروسل ها (تعداد میکروارگانیسم‌هایی که در یک زمان معین در یک پتری‌دیش^[8] ته‌نشین می‌شوند) وابسته به نوع ذرات بوده و می‌تواند بسیار متفاوت باشد. هرچه سرعت ته‌نشینی بیشتر باشد، خطر مبتلاشدن اپراتور کمتر است. این امر بدین دلیل است که ذرات بزرگتر، سرعت ته‌نشینی بیشتری دارند و بالعکس.

این بدین معنی است که پرسنل از دو طریق متفاوت در معرض بیوآئروسل ها قرار می‌گیرند. برای آنکه متوجه شوید، در نظر بگیرید که : دستگاه تنفسی انسان به بزرگی یک زمین تنیس است. با هر بار تنفس، میلیون‌ها ذره وارد دستگاه تنفسی ما می‌شوند.

 برخی از ذرات، به خصوص آن‌هایی که کمتر از چهار میکرومتر هستند، وارد بافت ریه و حتی جریان خون می‌شوند. امکان استنشاق یا تماس پوستی با قطرات بزرگتری که وسایل و یا هر سطح دیگری در آزمایشگاه را آلوده کرده‌اند، نیز وجود دارد.

بسیاری از فعالیت‌های معمول آزمایشگاهی آئروسل تولید می‌کنند که ما در این متن تنها تعداد اندکی از آن‌ها را ذکر کرده‌ایم. اغلب در فعالیت‌های آزمایشگاهی به تولید آئروسل توجه نمی‌شود، اما در سراسر جهان، بسیاری از عفونت های آزمایشگاهی ثبت شده، بر اثر تولید و استنشاق آئروسل های عفونی می‌باشد. در فعالیت‌های روزانه آزمایشگاهی، سانتریفیوژ کردن فقط یکی از منابع تولید آئروسل ها است، و هنگام کار با مواد عفونی یا مضر باید اقدامات احتیاطی لازم را اتخاذ کرد.

در حین سانتریفیوژ کردن، آئروسل ها می‌توانند طی فرآیند چرخش با سرعت بالا پراکنده شوند. اگر میکروارگانیسم‌ها کاملاً درون سانتریفوژ محاط نشده باشند، برای مثال از لوله‌های ترک خورده یا شکسته یا بدون درب استفاده گردد، این امر اتفاق خواهد افتاد.

به عنوان اولین قدم، مطمئن شوید که لوله‌ی سانتریفوژ را درست انتخاب کرده و اقدامات احتیاطی را در نظر گرفته‌اید. روتور نقش مهمی را در جلوگیری از تشکیل آئروسل ها در خارج از سانتریفیوژ ایفا میکند. به همین دلیل، شما باید بدانید چگونه سانتریفیوژ و لوازم جانبی آن را پس از کار تمیز و ضد عفونی کنید.

واژه‌نامه: