بن ماری آزمایشگاهی چیست؟
یکی از تجهیزات موجود در آزمایشگاه‌ها، بن ماری است که با نام حمام آب نیز شناخته می‌شود. بن ماری در آزمایشگاه‌های مختلفی از جمله آزمایشگاه‌های موجود در مراکز تحقیقاتی، کلینیکی، صنایع غذایی و آموزشی کاربرد دارد. این تجهیز برای انجام تست‌های سرم شناسی، آزمایش‌های سرولوژیک، ترکیب مواد آگلوتیناسیون، تست‌های دارویی و تست‌های بیوشیمی به کار گرفته می‌شود.
در این مقاله قصد داریم تا شما را با بن ماری آزمایشگاهی آشنا کرده و نحوه‌ی کارکرد آن را به شما توضیح دهیم. در ادامه با ما همراه باشید.
بن ماری آزمایشگاهی
برای بسیاری از واکنش‌های بیوشیمیایی، ایمونولوژیکی و ایمونوهماتولوژی نیاز است تا دما در محدوده‌ی دمایی خاصی قرار داشته باشد. به عنوان مثال اکثر آنزیم‌ها به منظور فعالیت خود، به دمای 37 درجه‌ی سانتیگراد نیاز دارند و یا برای غیرفعال ساختن سیستم کمپلمان (complement) به دمای 56 درجه‌ی سانتیگراد نیاز است.
بن ماری آزمایشگاهی که با نام حمام آب نیز شناخته می‌شود، تجهیزی است که با گرم کردن تدریجی و یکنواخت آب، شرایط مناسبی را برای انجام واکنش‌های شیمیایی مختلف فراهم می‌آورد.
گستره‌ی دمایی اکثر بن ماری های آزمایشگاهی، معمولا در محدوده‌ی دمای اتاق تا 60 درجه‌ی سانتیگراد قرار دارد. البته بن ماری هایی با توانایی ایجاد دمای 100 درجه‌ی سانتیگراد نیز وجود دارد که این نوع از بن ماری ها دارای یک پوشش با مشخصات خاص هستند.
اجزای یک بن ماری آزمایشگاهی
بن ماری آزمایشگاهی دارای یک مخزن دو جداره‌ی استیل است که به خوبی عایق‌بندی شده است. علاوه‌بر این مخزن، بن ماری آزمایشگاهی شامل قطعات زیر نیز می‌شود:
المنت: از المنت به منظور گرم‌کردن آب داخل بن ماری (حمام آب) استفاده می‌شود. المنت‌ها دارای قدرت گرمایی متفاوتی هستند که بسته به حجم و گنجایش آب داخل بن ماری انتخاب می‌شوند. المنت‌ها کاملا پوشیده و عایق هستند تا از تماس مستقیم الکتریسیته با آب جلوگیری شود.
دماسنج: به منظور اندازه‌گیری دمای آب، در بن ماری آزمایشگاهی یک دماسنج (ترمومتر) تعبیه شده است. این دماسنج میتواند آنالوگ و یا به صورت دیجیتال باشد.
ترموستات: به منظور تنظیم و تثبیت دمای آب موجود در مخزن انکوباتور آزمایشگاهی، از یک ترموستات استفاده می‌شود. با توجه به آن‌که به ازای هر یک درجه سانتیگراد تغییر دما، فعالیت آنزیم‌ها 10 درصد کاهش و یا افزایش می‌یابد، بسیار مهم است تا بن ماری (حمام آب) دارای دقت دمایی بالایی باشد. بدین منظور در بسیاری از بن ماری های جدید از سیستم میکروکنترلی به منظور تنظیم دمای آب مخزن استفاده می‌کنند.
همزن: به منظور انتشار یکنواخت گرمای تولید شده توسط المنت، معمولا از یک همزن به منظور به گردش درآوردن آب داخل مخزن بن ماری استفاده می‌کنند. این همزن باعث می‌شود تا آب به گردش درآمده و دمای آب یکنواخت شود.
اصول عملکرد بن ماری آزمایشگاهی
بن ماری های آزمایشگاهی را معمولا از جنس فولاد می‌سازند و داخل مخزن آن‌ها را با رنگ الکترواستاتیک که توانایی جذب و مقاومت بالایی دارد، می‌پوشانند تا در برابر شرایط آزمایشگاهی محافظت شود.
کلیدهای کنترلی بن ماری های آزمایشگاهی در یک پنل در خارج از دستگاه تعبیه شده‌اند که به وسیله‌ی آن‌ها میتوان فعالیت دستگاه را کنترل نمود.
در زیر مخزن بن ماری آزمایشگاهی که با مواد ضدزنگ پوشیده شده است، مقاومت‌های الکتریکی (المنت) نصب شده است که با اتصال دستگاه به برق، گرما از طریق این المنت‌ها به قسمت وسط دستگاه منتقل می‌شود.
در بعضی از بن ماری ها به منظور انتشار یکنواخت گرما، یک همزن تعبیه شده است که با گردش درآوردن آب باعث می‌شود تا دمای آب در تمام مخزن، یکسان شود.
همانطور که قبلا نیز ذکر شد، کنترل محدوده‌ی دمایی و تنظیم دما در بن ماری ها توسط یک کنترلر مانند ترموستات صورت می‌گیرد.
نکات مهم استفاده از بن ماری آزمایشگاهی
1- دقت کنید که محل قرارگیری بن ماری تراز بوده و مقاومت لازم برای تحمل وزن در زمان پُر بودن مخزن را داشته باشد.
2- از قرار دادن بن ماری در محلی که شدت جریان هوا در آن زیاد است، اجتناب کنید.
3- حتما بن ماری را به پریز برقی وصل کنید که دارای سیم اتصال به زمین باشد. بدین صورت ایمنی کاربر و دستگاه تامین خواهد شد.
4- هیچگاه بن ماری را با مواد شیمیایی سفیدکننده تمیز نکنید.
5- برای تمیز کردن قسمت‌های داخلی و خارجی بن ماری آزمایشگاهی، از یک اسفنج استفاده نمایید.
6- سعی کنید تا به طور مرتب آب دستگاه را تعویض نمایید.
7- دقت کنید که مخزن بن ماری آزمایشگاهی را به اندازه‌ی کافی با آب پر کرده باشید. چنانچه مخزن بن ماری خالی باشد و یا به اندازه‌ی کافی با آب پر نشده باشد، دمای آن میتواند خیلی بالا رود و به دستگاه آسیب وارد نماید.
8- به هنگام کار با موادی که بخار تولید می‌کنند، بن ماری (حمام آب) را در زیر هود ایمنی قرار دهید.
9- توجه داشته باشید که چنانچه دست شما با آب داخل مخزن تماس داشته باشد، ممکن است دچار سوختگی شود.
نسل جدید بن ماری (حمام مهره بدون آب)
یکی از مشکلات مهم و اساسی بن ماری ها، تشکیل آلودگی توسط قارچ‌ها، جلبک‌ها و باکتری‌ها در داخل مخزن آن بود. به منظور رفع این مشکل، نسل جدیدی از بن ماری ها با نام “حمام مهره بدون آب” (Water bead bath) طراحی و ساخته شدند که حاوی مهره‌هایی از جنس فلزهای جامد برگشت‌پذیر به طبیعت بوده و مشکلات آلودگی بن ماری های معمولی را ندارند.
مزیت دیگر حمام مهره بدون آب نسبت به بن ماری های معمولی، کاهش مصرف برق در آن‌ها است. مصرف برق این نوع از بن ماری ها برای رساندن آب تا دمای 37 درجه سانتیگراد، تقریبا نصف برق مورد نیاز برای بن ماری های معمولی است.
ازجمله برتری‌های دیگر حمام مهره بدون آب نسبت به بن ماری های معمولی، میتوان به ثبات و پایداری بهتر و نوسانات کمتر دما اشاره کرد.
سایر مقالات
متشکرم