معضل دفع سوزن انسولین برای بیماران دیابتی
دیابت، نوعی بیماری مزمن و شایع است که زندگی افراد زیادی را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار داده است.
کنترل و مدیریت صحیح این بیماری اغلب به آزمایشات منظم نیاز دارد. همچنین معمولا افرادی که به دیابت نوع 1 مبتلا هستند، مجبور هستند تا به صورت روزانه انسولین تزریق کنند. در نتیجه روزانه هزاران سوزن سرنگ استفاده شده و آغشته به خون، توسط بیماران دیابتی ایجاد می‌شود.
روش‌های نادرست دفع این پسماندهای تیز و آلوده، منجر به مخلوط شدن آن‌ها با پسماندهای خانگی می‌گردد که مشکلات بهداشتی بزرگی مانند انتشار عفونت‌های خونی و انتقال بیماری‌هایی مانند ایدز و هپاتیت را به دنبال خواهد داشت.
به همین دلیل دفع صحیح سوزن انسولین یکی از نگرانی‌های بزرگ حوزه‌ی سلامت محسوب می‌شود که اغلب جوامع با آن درگیر هستند.
در این مقاله قصد داریم به روش‌های دفع پسماندهای تیز و برنده بیماران دیابتی، اهمیت دفع صحیح این پسماندها و همچنین موانع و راهکارهای موجود در رابطه با این موضوع بپردازیم. پس در ادامه با ما همراه باشید.
دفع صحیح سوزن سرنگ انسولین، چه اهمیتی دارد؟
همانطور که در قسمت مقدمه نیز گفته شد، بیماری دیابت یکی از معضلاتی است که امروزه زندگی افراد زیادی را تحت تاثیر قرار داده است و در صورت عدم کنترل، می‌تواند مشکلات جدی مانند آسیب به چشم، زخم پای دیابتی و … را به دنبال داشته باشد. به همین دلیل کنترل دقیق این بیماری و نظارت بر آن به طور جدی توصیه می‌شود.
کنترل دیابت شامل تجویز و استفاده از انسولین، مصرف قرص و نظارت مداوم بر قند خون است. بیماران دیابتی برای کنترل قند خون و مراقبت از سلامت خود، لازم دارند تا از انواع وسایل و ابزار پزشکی مانند قلم انسولین، سوزن، سرنگ، لانست و غیره استفاده کنند.
چنانچه این اجسام به صورت غیر اصولی و به همراه پسماندهای خانگی دفع شوند، مشکلات سلامتی زیادی را به بار خواهند آورد. دفع غیر اصولی سوزن انسولین و لانست ممکن است سبب سوراخ شدن و یا ایجاد بریدگی پوست (needle stick) در افرادی شود که پسماندها را جمع‌آوری می‌کنند. اما موضوع تنها به اینجا ختم نمی‌شود. ریختن این اجسام در سطل زباله‌ی خانگی ممکن است باعث آسیب دیدن کودکان و اعضای خانواده فرد دیابتی نیز شود. از آنجایی که حتی کوچکترین قطره خون نیز می‌تواند حاوی پاتوژن‌های خطرناک باشد، هرگونه بریدگی کوچک در اثر این اجسام تیز، باعث انتقال بیماری‌هایی مانند HIV/AIDS، هپاتیت B و هپاتیت C می‌شوند.
جدول 1 عفونت‌ها و بیماری‌هایی که می‌تواند از طریق ابزار تیز آلوده‌ای مانند سوزن انسولین و لانست منتقل شوند را نشان می‌دهد.
| جدول 1: عفونت‌ها و بیماری‌هایی که از طریق سوزن آلوده منتقل می‌شوند | ||
| ردیف | نام بیماری یا عفونت (فارسی) | نام بیماری یا عفونت (انگلیسی) |
| 1 | HIV | HIV |
| 2 | هپاتیت B | Hepatitis B |
| 3 | هپاتیت C | Hepatitis C |
| 4 | ویروس لنفوتروپیک سلول T انسانی نوع 1و 2 | [HTLV-I and II[1 |
| 5 | هپاتیت D | Hepatitis D virus |
| 6 | ویروس هپاتیت G | Hepatitis G virus |
| 7 | سیتومگالوویروس | Cytomegalovirus |
| 8 | ویروس اپشتین–بار | Epstein-Barr virus |
| 9 | پاروا ویروس B19 | Parvovirus B19 |
| 10 | ویروس TTV | Transfusion-transmitted virus |
| 11 | ویروس نیل غربی | West Nile virus |
| 12 | عوامل پریون | Prion agents |
| 13 | ابولا | Ebola |
| 14 | تب لاسا | Lassa |
| 15 | پلاسمودیوم فالسیپاروم | Plasmodium falciparum |
چه عواملی باعث می‌شود دفع اجسام تیز و آلوده نادرست انجام شود؟
ممکن است در ذهن خود با این سوال مواجه شوید که علی‌رغم توصیه‌های اکیدی که برای دفع لانست و سوزن انسولین توسط افراد دیابتی انجام می‌شود، چرا هنوز دفع این پسماندها به صورت نادرست صورت می‌گیرد. در پاسخ به این سوال می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- کمبود اطلاعات و عدم آگاهی بیماران دیابتی در رابطه با نحوه صحیح دفع پسماندهای تیز و آلوده
- عدم مشاوره‌ی مناسب پزشکان و پرستاران در رابطه با خطرات دفع ناصحیح سوزن انسولین و لانست
- تصور غلط بیماران نسبت به اینکه اطلاعات ارائه شده در رابطه با انتقال آلودگی و عفونت‌های خونی تنها برای مصرف‌کنندگان مواد مخدر است.
- ترس و احساس خجالت برخی بیماران دیابتی از اینکه استفاده از خدمات جامعه برای دفع صحیح سوزن ممکن است منجر به آشکار شدن وضعیت دیابت آن‌ها شود.
چگونه می‌توان معضل دفع سوزن انسولین را رفع کرد؟
همانطور که گفته شد، دفع نادرست ابزار تیز توسط افراد دیابتی را می‌توان یک موضوع نگران کننده در اغلب کشورهای جهان محسوب کرد. به همین دلیل برای رفع چنین مشکلی راهکارهایی ارائه شده است که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.
1- گسترش آگاهی در بین پرسنل مراقبت‌های بهداشتی و بیماران دیابتی
بر اساس بررسی‌های صورت گرفته، مشخص شده است که چنانچه بیماران اطلاعات مربوط به اهمیت دفع ایمن ابزار تیز و نحوه صحیح انجام این کار را دیافت کنند، به احتمال زیاد این کار را انجام خواهند داد. بنابراین لازم است تا بستر آموزشی مناسبی برای بیماران دیابتی فراهم شود.
نکته‌ی حائز اهمیت این است که نه تنها بیماران دیابتی، بلکه اعضای خانواده آن‌ها و حتی پزشکان عمومی، پزشکان معالج دیابت و پرستاران نیز باید این آموزش‌ها را دریافت کنند.
2- جمع‌آوری ایمن سوزن‌ها و ابزار تیز استفاده شده
قدم دوم برای جلوگیری از انتقال بیماری توسط سوزن سرنگ انسولین و لانست، استفاده از سیفتی باکس‌ها است.
سیفتی باکس با نام علمی Sharps Container ظرفی است عمدتا از جنس مواد پلیمر و کاملا یکبار مصرف برای نگهداری و حفظ پسماندهای تیز و برنده و سرنگ‌های پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرد و پس از پرشدن، کاملا پلمپ شده و سپس مطابق استاندارد امحا می‌شود.
هنگام استفاده از این ظروف پسماند باید به نکات زیر توجه شود:
- بدنه‌ی این ظروف باید در برابر سوراخ شدن در اثر اجسام تیز کاملا مقاوم باشد.
- لازم است تا درب سیفتی باکس قابلیت مهر و موم کامل داشته باشد.
- ظروف جمع‌آوری پسماندهای تیز از جمله سوزن انسولین و لانست نباید بیشتر از 75% ظرفیتشان پر شوند.
- جدا کردن سوزن سرنگ هنگام دفع نباید با استفاده از دست صورت گیرد.
- سعی نکنید با فشرده کردن محتویات مخزن، جای بیشتری در آن باز کنید.
- هرگز چیزی را از درون این ظرف مجددا خارج نکنید.
نکته‌ی دیگری که نباید از آن غافل شد قابل حمل بودن سیفتی باکس است. توجه داشته باشید که افراد دیابتی که ناچار به تزریق انسولین هستند، به صورت روزانه به این کار نیاز دارند. این مسئله به این معنا است که حتی در حین سفر، مهمانی، محل کار و … نیز باید سیفتی باکس را به همراه داشته باشند تا سوزن انسولین خود را به راحتی دفع کنند. به همین دلیل سیفتی باکس مناسب افراد دیابتی باید به راحتی در جیب و یا کیف حمل شود.
ویدئوی نحوه استفاده از سیفتی باکس جیبی
3- ضدعفونی کردن ظروف دفع پسماند
درب سیفتی باکس، پس از پر شدن تا حد مجاز باید کاملا بسته و مهر و موم شود. سپس این ظروف را به مدت 30 دقیقه درون محلول سدیم هیپوکلریت[2] 1% قرار دهید. این محلول با نام آب ژاول، محلول سفیدکننده یا وایتکس نیز شناخته می‌شود.
4- جمع‌آوری سیفتی باکس
قدم بعدی برای دفع سوزن انسولین و لانست، جمع‌آوری ظروف پسماند است. به این منظور بیماران دیابتی و یا اعضای خانواده آن‌ها می‌توانند جهت جمع‌آوری این تجهیزات با مراکز مربوطه و یا شهرداری (شماره تلفن 137) تماس گرفته و دستورالعمل‌های لازم را دریافت کنند.
5- یافتن راه حل‌های جدیدتر، نوآورانه و مقرون به صرفه
علی‌رغم اینکه توسعه تکنیک‌ها و فناوری‌های تزریق انسولین بدون سوزن به کندی پیش می‌رود، اما ایجاد چنین فناوری‌هایی می‌تواند در کاهش تولید ابزار تیز و آلوده تاثیر بسزایی داشته باشد.
یکی از دلایل اصلی برای اینکه هنوز روشی برای تزریق انسولین بدون سوزن ایجاد نشده است،
این واقعیت است که تاثیر انسولین با بلعیدن از بین می‌رود. اما روش‌هایی از جمله افشانه انسولین به بینی، استنشاق انسولین و پمپ انسولین در حال بررسی و توسعه هستند.
دیابت سبز
شاید واژه‌ی دیابت سبز کمی عجیب به نظر بیاید. به همین دلیل در این بخش از مقاله قصد داریم این موضوع را بیشتر توضیح دهیم.
در واقع، دیابت سبز به معنای ارائه راهکارهایی برای دفع پسماندهای افراد دیابتی است، به گونه‌ای که اثرات سوء ناشی از این پسماندها بر روی جامعه و همچنین محیط زیست به حداقل برسد.
اما تاکنون چه اقداماتی برای دست‌یابی به رویکرد دیابت سبز صورت گرفته است؟
برای پاسخ به این سوال ابتدا باید بگوییم که به طور کلی پسماندهای ناشی از تزریق انسولین را می‌توان به 2 گروه زیر تقسیم کرد:
- سیفتی باکس‌های حاوی اجسام تیز مانند سوزن انسولین و لانست
- مواد پلاستیکی مانند سرنگ و قلم انسولین
برای دست‌یابی به رویکرد دیابت سبز، لازم است تا دفع هر 2 نوع پسماند به گونه‌ای باشد که کمترین آسیب به جامعه و محیط زیست وارد گردد. در ادامه به بررسی 2 اقدامی خواهیم پرداخت که تاکنون در این باره صورت گرفته است:
1- دفع و امحاء مواد پلاستیکی مانند سرنگ و قلم انسولین
بر اساس مطالعاتی که محققین انجام داده‌اند، مواد پلاستیکی از جمله سرنگ و قلم انسولین حاوی موادی به نام EDC هستند. EDCها ترکیبات مختل‌کننده غدد درون‌ریز[3] هستند که در صنایع پلاستیک یافت می‌شوند. این ترکیبات با مختل کردن سیستم هورمونی بدن، منجر به ناهنجاری‌های مختلف غدد درون‌ریز می‌شوند. EDCها اثرات سوئی بر باروری، نورو اندوکرینولوژی (neuroendocrinology)، غدد درون ریز قلب و عروق، عملکرد غده تیروئید داشته و در بروز اضافه وزن، دیابت نوع 2، بیماری‌های متابولیکی، سرطان پستان و پروستات نیز نقش دارد.
به همین دلیل دفع ضایعات پلاستیکی ناشی از تزریق انسولین یکی از نگرانی‌های اصلی در ارتباط با موضوع دیابت سبز محسوب می‌شود.
در همین راستا، محققین در تلاش هستند تا به گونه‌ای این ترکیبات را از مواد پلاستیکی حذف کنند. به این ترتیب ضایعات پلاستیکی به وجود آمده در اثر تزریق انسولین بدون ایجاد عوارض بسیار مخربی برای انسان‌ها و محیط زیست، دفع خواهد شد.
2- دفع و امحاء سیفتی باکس‌های حاوی سوزن انسولین
علاوه‌بر موارد ذکر شده در بالا، دفع سیفتی باکس‌ها نیز ممکن است باعث آلودگی محیط زیست شود. از آنجایی که امحاء این ظروف اغلب به روش سوزاندن صورت می‌گیرد، گازهای منتشر شده از سوختن پلاستیک باعث ایجاد و انتشار مقادیر زیادی گاز فوران خواهد شد. بر اساس مطالعات صورت گرفته، پلی پروپیلن ماده‌ای است که هنگام سوزاندن کمترین میزان گاز فوران را تولید می‌کند. به همین دلیل اقدام دیگری که در رابطه با دیابت سبز صورت گرفته، استفاده از پلی پروپیلن دست اول برای ساخت سیفتی باکس‌ها است تا به این ترتیب میزان گاز فوران تولید شده به حداقل میزان ممکن کاهش یابد.
جمع‌بندی
همانطور که گفته شد، کنترل مداوم قند خون و تزریق منظم انسولین در بیماران دیابتی سبب ایجاد مقادیر زیادی سوزن انسولین و لانست می‌شود که خطرات زیادی را برای سلامت افراد مختلف جامعه به دنبال خواهد داشت. به همین دلیل لازم است تا این پسماندها به‌طور ایمن جمع‌آوری و دفع شوند. راهکار اصلی این موضوع، استفاده از ظروف مخصوص پسماندهای تیز یا سیفتی باکس‌ها است. ما در این مقاله سعی کردیم تا اهمیت این موضوع را بیان کنیم.
خوشحال می‌شویم نظرات و تجربیات خود را در رابطه با تزریق انسولین و یا آسیب‌های ایجاد شده توسط این ابزار تیز و آلوده با ما در میان بگذارید.
سیفتی باکس مناسب خود را انتخاب کنید
شرکت پل‌ایده‌آل‌پارس با در نظر داشتن اهمیت دفع ایمن سوزن انسولین، اقدام به تولید سیفتی باکس‌های جیبی PIP کرده است. سیفتی باکس مدل P 0.08 با ظرفیت 0/08 لیتر، کوچک و سبک بوده و به راحتی در جیب و کیف دستی جای می‌گیرد. این موضوع باعث حمل و کاربری آسان این ظروف در تمامی شرایط کار و سفر می‌گردد و می‌تواند گزینه‌ی بسیار مناسبی برای افراد دیابتی و به ویژه سالمندان باشد.
واژه‌نامه:
| endocrine disrupting chemicals | [3] | Sodium Hypochlorite | [2] | Human T-lymphotropic retroviruses | [1] |
