افزایش ایمنی شغلی با کنترل آلرژی ناشی از کار با حیوانات آزمایشگاهی

آلرژی ناشی از کار با حیوانات آزمایشگاهی (^[۱]LAA) یکی از مخاطرات شغلی است که محققین و پرسنل آزمایشگاهی در معرض خطر بالای ابتلا به آن قرار دارند. واکنش‌های آلرژیک در آزمایشگاه‌ها اغلب به دلیل تماس با پروتئین‌هایی ایجاد می‌شود که در ادرار، بزاق و شوره حیوانات آزمایشگاهی وجود دارد.

امروزه اکثر تحقیقاتی که در سراسر جهان انجام می‌شود، مستلزم انجام آزمایشاتی بر روی حیوانات است و آلرژی ناشی از کار با حیوانات آزمایشگاهی را می‌‌توان یکی از شایع‌ترین مخاطرات سلامتی به شمار آورد که هر پرسنل آزمایشگاهی روزانه با آن مواجه است. مطابق با آمارهای ارائه شده، ۱۰ الی ۴۴ درصد پرسنلی که در آزمایشگاه با حیوانات آزمایشگاهی سرو کار دارند دچار علائم آلرژیک می‌شوند و این مسئله می‌تواند سبب بروز واکنش‌های آلرژیکی شود که خطری جدی برای سلامتی کارکنان محسوب می‌شود. همچنین برآورد می‌شود که حدود ۱۰ درصد از کارکنان آزمایشگاه به آسم شغلی مبتلا می‌شوند.

به همین دلیل در این مقاله تصمیم داریم تا به مسئله‌ی آلرژی ناشی از کار با حیوانات آزمایشگاهی بپردازیم که یک خطر جدی برای سلامت شغلی به شمار می‌رود. پس در ادامه با ما همراه باشید.

 چه عواملی در بروز آلرژی ناشی از کار با حیوانات آزمایشگاهی دخیل هستند؟

آلرژی ناشی از کار با حیوانات آزمایشگاهی، در اثر قرار گرفتن در معرض آلرژن‌هایی مانند آنزیم‌ها، پروتئین‌ها یا گلیکوپروتئین‌ها^[۲] ایجاد می‌شود. آلرژن‌ها موادی هستند که باعث بروز واکنش شدید و غیرطبیعی سیستم ایمنی بدن می‌شوند و می‌توانند در مواد مختلفی وجود داشته باشند. آلرژی ناشی از کار با حیوانات آزمایشگاهی می‌تواند در اثر قرارگرفتن در معرض مواد مختلفی مانند ادرار، بزاق، شوره و پوسته‌های بدن و موی گونه‌های تحقیقاتی مانند موش‌های آزمایشگاهی، گربه، سگ، اسب و پرندگان ایجاد شود.

اینگونه آلرژی‌ها اغلب در اثر استنشاق آلرژن‌های موجود در هوا ایجاد می‌شوند اما ممکن است تماس پوستی با آلرژن‌ نیز ایجاد حساسیت کند که اصطلاحا به آن درماتیت تماسی^[۳] گفته می‌شود.

در ادامه‌ی این مطلب قصد داریم به توضیح شایع‌ترین علل بروز آلرژی‌های ناشی از کار با حیوانات در محیط‌های آزمایشگاهی بپردازیم.

۱- موش‌های آزمایشگاهی

موش‌های آزمایشگاهی را می‌توان رایج‌ترین گونه‌های جانوری محسوب کرد که در آزمایشگاه، مورد آزمایش قرار می‌گیرند. به همین دلیل این موجودات یکی از دلایل اصلی بروز آلرژی‌های ناشی از کار با حیوانات آزمایشگاهی به شمار می‌روند. دلیلی اصلی بروز آلرژی در اثر کار با موش‌های آزمایشگاهی، تماس با آلرژن‌های موجود در بزاق و ادرار این حیوانات است. اما علاوه‌بر این، حمل کردن قفس موش‌های آزمایشگاهی در محیط نیز، می‌تواند مقادیر زیادی از آلرژن‌های بسیار کوچکی را در هوا ایجاد کند که حدود ۱۵ الی ۳۵ دقیقه در هوا باقی خواهند ماند.

۲- سگ‌‌ها و گربه‌ها

امروزه سگ‌ها و گربه‌ها نیز به عنوان گونه‌های تحقیقاتی در آزمایشگاه‌ها مورد آزمایش قرار می‌گیرند. نگهداری از این حیوانات و تماس با آن‌ها در محیط‌های آزمایشگاهی، خطر قابل توجهی برای بروز حساسیت و آلرژی محسوب می‌شود.

آلرژن‌های گربه‌، که اغلب در بزاق و غدد چربی پوست این حیوان وجود دارند، دارای خواص الکتروستاتیکی هستند. به این معنی که تمایل زیادی برای چسبیدن به سطوح دارند. این مسئله باعث می‌شود که حتی در صورت عدم وجود این حیوانات در محیط، همچنان احتمال بروز حساسیت در اثر تماس با آلرژن‌های برجا مانده از آن‌ها وجود خواهد داشت.

۳- پرندگان

پرندگان نیز دسته‌ی دیگری از حیوانات هستند که به عنوان گونه‌‌های تحقیقاتی مورد آزمایش قرار می‌گیرند و تماس با آن‌ها ممکن است سبب بروز آلرژی در کارکنان شوند.

تماس با این حیوانات می‌تواند سبب بروز رینیت (rhinitis) و یا پنومونيت ناشى از افزايش حساسیت (hypersensitivity pneumonitis) شود که یک بیماری ریوی جدی است.

۲- علائم ابتلا به آلرژی ناشی از حیوانات آزمایشگاهی چیست؟

افرادی که به آلرژی‌ ناشی از کار با حیوانات آزمایشگاهی دچار می‌شوند، معمولا علائم زیر را تجربه می‌کنند:

• عطسه
• آبریزش بینی
• خارش
• اشک ریختن از چشم

همچنین این افراد ممکن است دچار کهیر و یا بثورات پوستی نیز بشوند که در اصطلاح پزشکی، چنین علائمی را با نام درماتیت تماسی می‌شناسند.

یکی دیگر از عوارض جدی که آلرژی ناشی از تماس با حیوانات آزمایشگاهی در پی دارد، آسم شغلی است. این عارضه با سرفه، تنگی نفس و خس خس سینه همراه است و می‌تواند منجر به علائم مزمنی شود که حتی پس از دوری از منبع آلرژی نیز در فرد باقی خواهند ماند.

۳- چه مواردی خطر ابتلا به آلرژی ناشی از تماس با حیوانات آزمایشگاهی را افزایش می‌دهند؟

یکی از عوامل بسیار مهمی که خطر بروز آلرژی را در محیط‌های آزمایشگاهی افزایش می‌دهد، غلظت آلرژن است که ارتباط مستقیمی با تعداد حیوانات موجود در محیط آزمایشگاه دارد. استفاده از تهویه‌ی مناسب می‌تواند تا حد زیادی در کاهش غلظت آلرژن‌ها موثر باشد.

مدت قرار گرفتن در معرض آلرژن‌ها نیز یکی دیگر از عوامل خطر بروز آلرژی ناشی از کار با حیوانات آزمایشگاهی است. مطابق با بررسی‌های صورت گرفته، تمیز کردن قفس حیوانات، حمل و نقل قفس‌ها و انجام آزمایش بر روی حیوانات به ترتیب عواملی هستند که بیشترین نقش را در بروز آلرژی‌ ایفا می‌کنند.

اکثر موارد ابتلا به آلرژی ناشی از کار با حیوانات آزمایشگاهی، طی ۱ الی ۳ سال تماس با این حیوانات اتفاق می‌افتد. با این وجود، افرادی که سابقه ابتلا به بیماری‌های آلرژیکی مانند تب یونچه را دارند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به آلرژی ناشی از حیوانات آزمایشگاهی قرار دارند.

۴- چگونه می‌توان از بروز آلرژی در پرسنلی که با حیوانات آزمایشگاهی در تماس هستند جلوگیری کرد؟

آلرژی‌ ناشی از کار با حیوانات آزمایشگاهی یک خطر مهم در رابطه با بهداشت شغلی محسوب می‌شود که باید مورد توجه قرار گیرد.

اولین قدمی که می‌توانید برای جلوگیری از بروز این مشکل انجام دهید، تهیه یک برنامه جامع برای جلوگیری از بروز آلرژی در آزمایشگاه است. به این منظور انستیتوی ملی ایمنی شغلی و بهداشت آمریکا^[۴] توصیه‌های زیر را ارائه کرده است:

• تا حد امکان سعی کنید کار با حیوانات آزمایشگاهی را زیر هودهای تهویه و کابینت‌های ایمنی انجام دهید.
• در حین کار با حیوانات، حتما از لباس دیگری بجز لباس شخصی خودتان استفاده کنید.
• لباس کار خود را در محیط کار قرار دهید تا از بروز مشکلات احتمالی برای اعضای خانواده جلوگیری شود.
• قفس و محل نگهداری حیوانات را تمیز نگه دارید.
• حین کار با نمونه‌هایی مانند سرم، بزاق، ادرار و یا دست زدن به حیوانات آزمایشگاهی حتما از دستکش، کت‌های آزمایشگاهی و ماسک استفاده کنید تا کمترین میزان تماس پوستی را با حیوانات داشته باشید.
• سیستم تهویه را در محل نگه‌داری از حیوانات آزمایشگاهی افزایش دهید و تا حد امکان سعی کنید این محل‌ها را به صورت جداگانه از سایر محیط‌های آزمایشگاه تهویه کنید.
• سعی کنید سیستم گردش هوا را به گونه‌ای تنظیم کنید که آلرژن‌های حیوانات در محیط پخش نشود.
• سعی کنید تعداد کمی از حیوانات آزمایشگاهی را در محیط آزمایش قرار دهید.
• تا حد امکان از خاک اره در قفس حیوانات استفاده نکنید.
• اطلاعات پرسنل را در رابطه با نحوه‌ی بروز آلرژی و انواع آلرژن‌ها افزایش دهید.

5- جمع‌بندی

همانطور که گفته شد، اکثر تحقیقاتی که امروزه در آزمایشگاه‌ها انجام می‌شود، به ویژه آن‌هایی که در رابطه با شناخت بیماری‌ها و ساخت دارو هستند، مستلزم انجام آزمایش بر روی حیوانات است. این امر سبب شده تا آلرژی‌ ناشی از کار با حیوانات آزمایشگاهی یکی از مخاطرات سلامت شغلی برای پرسنل محسوب شود.

به همین دلیل است که اطلاع از انواع آلرژن‌ها و آشنایی با اقداماتی که در جلوگیری از بروز آلرژی ناشی از کار با حیوانات موثر هستند، از اهمیت زیادی برخوردار است.

ما در این مقاله سعی کردیم تا اطلاعاتی در رابطه با آلرژی ناشی از کار با حیوانات آزمایشگاهی ارائه کنیم. امیدواریم این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد.

واژه‌نامه: