نکاتی برای کمک به کودکان حین انجام آزمایشات پزشکی

زمانی که یک آزمایش پزشکی برای کودک تجویز شود، اغلب والدین دچار استرس و نگرانی می‌شوند. این موضوع ممکن است به دلیل نگرانی نسبت به سلامتی فرزند باشد. اما گاهی نیز روش جمع‌آوری نمونه و واکنش‌های کودک حین انجام آزمایش نگران‌کننده است.

کودکان اغلب نسبت به بزرگسالان و افراد سالمند به آزمایشات کمتری نیاز دارند. اما برخی مواقع نیز ممکن است نیاز باشد آزمایشات خون، ادرار، مدفوع و یا خلط برای یک کودک تجویز شود.

کودکان اغلب حین جمع‌آوری نمونه ممکن است دچار ترس و اضطراب شوند. اما ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی می‌تواند به کودک کمک کند تا با درد جسمی و  هرگونه ترس، اضطراب یا واکنش‌های عاطفی که ممکن است هنگام جمع‌آوری نمونه رخ دهد، کنار بیاید.

در این مقاله توصیه‌های کلی در زمینه کمک به کودکان برای جمع‌آوری نمونه را بیان کرده‌ایم. پس اگر می‌خواهید بدانید که چطور می‌توان جمع‌آوری نمونه از کودکان را راحت‌تر کرد، در ادامه با ما همراه باشید.

نکات کلی برای جمع‌آوری نمونه از کودکان

پیش از انجام آزمایشات پزشکی برای کودکان به نکات کلیِ زیر توجه داشته باشید:

1- با کودک تمرین کنید

پیش از انجام آزمایش می‌توانید روند آزمایش را به صورت تمرینی و به حالت بازی با کودک مرور کنید تا با آن آشنا باشد. همچنین کودک می‌تواند حین بازی با اسباب‌بازی‎‌های خود این روند را مرور کرده و یک آمادگی ذهنی داشته باشد.

2- کودک را آماده کنید

با آرامش نحوه جمع‌آوری نمونه و دلیل آن را توضیح دهید و به کودک فرصت دهید تا قبل از اینکه کسی بدن او را لمس کند، به ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی اعتماد کند.

3- اجازه دهید کودک آزمایش را از دیدگاه کودکانه‌ی خود ببیند

بخش‌هایی از روند آزمایش را با آن‌چیزی که ممکن است کودک در ذهن خود با آن آشنا باشد مقایسه کنید. به‌طور مثال توضیح دهید که این کار به همان سرعتی انجام شود که کودک برای بالا رفتن از پله‌های خانه نیاز دارد و یا آزمایش در مدت زمانی کمتر از خواندن یک شعر یا آهنگ خاص طول خواهد کشید.

4- به کودک پاداش دهید

صحبت کردن با کودک و ذکر اینکه بعد از انجام آزمایش جایزه می‌گیرد و یا کاری که دوست دارد را انجام می‌دهد، به آرامش کودک کمک خواهد کرد.

نکاتی برای جمع‌آوری انواع خاصی از نمونه‌ها

انجام یکسری آزمایشات مانند آزمایش خون و ادرار برای کودکان نسبتا معمول است. به همین دلیل در ادامه به مرور نکاتی خواهیم پرداخت که می‌تواند در تسهیل فرایند نمونه‌گیری از کودک حین انجام آزمایشاتی مانند نمونه خون، نمونه ادرار، نمونه مدفوع و سواب گلو مفید باشد.

1- جمع‌آوری نمونه خون

از آنجایی که رگ‌های کودکان کوچکتر است و میزان خون گرفته شده از کودک باید به دقت کنترل شود، حین خونگیری از اطفال به دقت و توجه زیادی لازم است. به همین دلیل معمولا این کار توسط یک تکنسین آزمایشگاه و یک دستیار صورت می‌گیرد. در کودکان بالای دو سال، خونگیری معمولا از طریق رگی که در شیار آرنج قرار دارد، صورت می‌گیرد. در ادامه نکاتی را ذکر کرده‌ایم که می‌تواند حین خونگیری از اطفال و کودکان مفید واقع شود.

1-1- تمایل کودک برای مشارکت را در نظر بگیرید

یکی از مهم‌ترین کارهایی که لازم است پیش از خونگیری از کودک انجام شود، بررسی تمایل کودک به مشارکت در روند خونگیری است. بعضی از کودکان دوست دارند تا روند خونگیری را تماشا کنند اما برخی دیگر نیز ترجیح می‌دهند به نقطه‌ی دیگری نگاه کنند. از کودک بپرسید که آیا می‌خواهد ببینید پرستار چگونه این کار را انجام می‌دهد یا خیر. در صورتی که کودک تمایلی به مشارکت نداشت، حواس او را به چیزی دیگری مانند یک کتاب و یا خواندن یک شعر پرت کنید.

2-1- با کودک تمرین کنید

همانطور که گفته شد تمرین کردن با کودک یکی از راه‌های ایجاد آمادگی ذهنی در اوست. یکی از مسائل مهمی که حین خونگیری از کودکان وجود دارد، بی‌حرکت ماندن کودک و نکشیدن دست است. به‌همین دلیل پیش از خونگیری این کار را به صورت بازی با کودک تمرین کنید. تمرین می‌تواند به کودک کمک کند تا بدن خود را بهتر کنترل کرده و همچنین از نشان دادن توانایی خود به شما احساس بهتری داشته باشد.

3-1- کودک را نسبت به درد آگاه کنید

به کودک بگویید که این کار ممکن است کمی درد داشته باشد، اما این موضوع خیلی زود تمام می‌شود.

همچنین برای جلوگیری از ترسیدن کودک، قبل از ورود به اتاق، در مورد اینکه کودک چه کسانی را می‌بیند (برخی از افراد با لباس فرم) و اینکه قرار است چه کاری انجام دهند صحبت کنید. به کودک بگویید که خون گرفتن حتی برای بزرگسالان نیز دشوار است. هرگز کودک را ملامت نکنید.

4-1- از والدین بخواهید همراه کودک خود باشند

حین خونگیری از کودک، والدین را ترغیب کنید تا کنار کودک خود بمانند. والدین می‌توانند در ایجاد راحتی جسمی، حواس پرتی و آرامش روان کودک موثر باشند.

5-1- تا 3 بشمارید

شمردن تا عدد 3 و ترغیب کودک برای انجام این کار و کشیدن یک نفس عمیق، یک تکنیک موثر در ایجاد آرامش ذهنی برای کودک است. بازدم آهسته به پر و شل ماندن رگ‌ها کمک کره و سبب تسهیل روند خونگیری می‌شود. همچنین این کار باعث می‌شود کودک بهتر خود را کنترل کند. کودکی که شمارش را انجام می دهد قادر است قبل از گفتن آخرین شماره از آمادگی ذهنی خود اطمینان حاصل کند.

6-1- به والدین یادآوری کنید روند آزمایش را اشتباه توضیح ندهند

ممکن است والدین اغلب روند خونگیری را اشتباه توضیح دهند. به طور مثال برخی والدین به کودک می‌گویند که خونگیری از یک انگشت دست انجام می‌شود. در صورتی که بیشتر آزمایشات تشخیصی به نمونه خونی نیاز دارد که از رگ به دست می‌آید نه از مویرگ. دیدن اینگونه تغییرات می‌تواند کودک را عصبی کرده و روند خونگیری را دشوارتر کند.

علاوه‌بر این استفاده از تجهیزات مناسب حین خونگیری نیز می‌تواند به راحت‌تر شدن روند خونگیری از کودک کمک کند. به طور مثال ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی می‌تواند از گاروهایی استفاده کند که مخصوص اطفال هستند. این گاروها باید به گونه‌ای طراحی شده باشند که فاقد لاتکس بوده و برای پوست کودک حساسیت ایجاد نکنند. همچنین هنگام استفاده از آن‌ها نیز نباید پوست کودک زیر کش گارو گیر کند.

2- جمع‌آوری نمونه ادرار

جمع‌آوری نمونه ادرار در کودکان دردناک نیست مگر اینکه کودک دچار عفونت یا بثورات باشد. با این وجود ممکن است کودک از جمع‌آوری ادرار در یک ظرف خودداری کند به خصوص اگر این کار برای آن‌ها ناآشنا بوده و قبلا آن را انجام نداده باشد. مقاومت کودک می‌تواند روند جمع‌آوری نمونه را طولانی کند و این امر باعث استرس بیشتر کودک و والدین خواهد شد. همچنین ممکن است کودک از اینکه حین جمع‌آوری نمونه ادرار به او کمک کنید احساس ناخوشایندی داشته باشد. بنابراین لازم است روند نمونه‌گیری برای کودک توضیح داده شود و یک آمادگی ذهنی برای او ایجاد گردد.

در ادامه نکاتی را بیان خواهیم کرد که والدین با رعایت آن می‌توانند به کاهش استرس کودک حین جمع‌آوری نمونه ادرار کمک کنند.

1-2- آماده بودن

زمانی که فکر می‌کنید کودک دچار عفونت ادراری شده است و یا قرار است آزمایشات کلی در مهد کودک صورت گیرد، با پزشک مشورت کرده و درخواست آزمایش ادرار داشته باشید و در رابطه با روند انجام آزمایش سوال کنید. به طور مثال ممکن است برای جمع‌آوری نمونه لازم باشد اندام تناسلی کودک را با دستمال تمیز کنید.

2-2- تمرین با کودک

اگر قبل از مراجعه به مطب می‌دانید که به یک نمونه ادرار نیاز است، روز قبل را به تمرین و آماده‌سازی کودک خود اختصاص دهید. روند نمونه‌گیری ادرار (تخلیه ابتدای ادرار، جمع‌آوری وسط ادرار و مجددا تخلیه انتهای ادرار) را با کودک تمرین کنید. به کودک بگویید که در آزمایشگاه از او خواسته می‌شود که این کار را انجام دهد. توضیح دهید که حتی بزرگسالان نیز در صورت نیاز، این کار را می‌کنند. به کودک اطمینان دهید که این روش طبیعی بوده و کار سختی نیست.

3-2- تشویق به نوشیدن

تشویق کودک به نوشیدن مایعات قبل از مراجعه به مطب می‌تواند به کودک در ادرار کردن هنگام زمان جمع‌آوری نمونه کمک کند.

4-2- آشنایی با تجهیزات

از مسئولین آزمایشگاه در رابطه با تجهیزاتِ در دسترس برای آسان‌تر شدن جمع‌آوری نمونه سوال کنید. به طور مثال قرار دادن یک لگن بهداشتی در توالت و جمع‌آوری نمونه ادرار کودک در آن می‌تواند راحت‌تر از جمع‌آوری نمونه در یک ظرف ادرار کوچک باشد.

همچنین ممکن است نوجوانان نسبت به در دست گرفتن ظرف ادرارِ پُر شده جلوی دیگران احساس خجالت کنند. برای جلوگیری از این موضوع می‌توانید درخواست کیسه پلاستیکی کنید تا نوجوان ظرف ادرار خود را در آن قرار دهد.

5-2- کاهش درد

در صورت وجود عفونت یا بثورات پوستی، دفع ادرار می‌تواند دردناک باشد. برای مدیریت این موضوع، راهکارهای مختلفی وجود دارد.

به عنوان مثال از کودک بخواهید حین تخلیه ادرار نفس خود را بیرون دهد. یا دست خود را روی پیشانی کودک قرار دهید. این حس میتواند حواس کودک را کمی پرت کند. ریختن آب خنک بر روی قسمت تحریک شده نیز می‌تواند تسکین دهنده باشد. اما در صورت نیاز به یک نمونه استریل نمی‌توان این کار را کرد. بنابراین پیش از انجام این کار از مسئول آزمایشگاه سوال کنید.

باز کردن شیر آب نیز می‌تواند به پرت شدن حواس کودک و شروع کردن او به ادرار کردن کمک کند.

6-2- سرگرم کردن کودک

زمانی که آزمایش ادرار برای بررسی وجود آلبومین یا پروتئین در ادرار است، پرستار باید یک نوار کاغذی مخصوص را در ادرار فرو کند که رنگ آن تغییر می‌کند. در این صورت می‌توانید از کودک بخواهید حدس بزند نوار به چه رنگی در می‌آید و از پرستار نیز بپرسید که آیا کودک می‌تواند غوطه‌ور شدن نوار را تماشا کند.

3- جمع‌آوری نمونه مدفوع

اغلب نوجوانان تمایلی به جمع‌آوری نمونه مدفوع ندارند حتی اگر بتوانند این کار را در خلوت و در سرویس بهداشتی خانه انجام دهند. خوشبختانه نمونه مدفوع به طور معمول برای کودکان مورد نیاز نیست با این وجود گاهی نیز ممکن است آزمایش مدفوع برای کودک درخواست شود.

در نوزادان جمع‌آوری نمونه مدفوع از روی پوشک صورت می‌گیرد. اما در کودکان این کار مشابه جمع‌آوری نمونه مدفوع در بزرگسالان انجام می‌شود. به همین دلیل لازم است یک فرد بزرگسال همراه کودک باشد و مدفوع او را درون ظرف مناسب منتقل نماید.

برای آسان‌تر شدن روند جمع‌آوری نمونه مدفوع در کودکان اقدامات زیر را در نظر بگیرید:

1-3- کودک را آرام کنید

 با گفتن جملاتی مانند “می‌دانم این کار کمی آزار دهنده است” و یا “ممکن است این کار برای بزرگترها نیز سخت باشد اما لازم است آن را انجام دهیم” به کودک اطمینان دهید که او را درک می‌کنید. چنین جملاتی به کودک اجازه می‌دهد احساسات خود را ابراز کند.

2-3- روند جمع‌آوری نمونه را تا حد امکان ساده کنید

از کودک بخواهد پس از دفع مدفوع و پیش از اینکه ادرار کند، والدین خود را صدا کند تا نمونه‌ی مدفوع را درون ظرف مخصوص جمع‌آوری کند. گاهی اوقات قرار دادن یک لگن بهداشتی روی توالت که کودک بتواند مدفوع خود را درون آن دفع کند نیز در راحتی بیشتر کودک موثر است. حین جمع‌آوری نمونه مدفوع کودکان، در بیشتر موارد لازم نیست نگران باشید که نمونه توسط ادرار آلوده شده است یا خیر. اما لازم است حتما در مورد این موضوع از مسئولین آزمایشگاه سوال کنید.

4- جمع‌آوری نمونه با استفاده از سواب گلو

جمع‌آوری نمونه با استفاده از سواب گلو ممکن است برای کودک ترسناک باشد اما توجه داشته باشید که این کار آسیبی به کودک نمی‌رساند و باعث ایجاد زخم نمی‌شود.

تماس سواب با حلق فقط یک لحظه ممکن است باعث رفلکس گگ شود که یک واکنش غیرارادی و دفاعی در انتهای دهان است و در نتیجه تحریک یا لمس زبان کوچک، انتهای زبان و سقف دهان رخ می‌دهد تا از ورود جسم خارجی به حلق جلوگیری کند.

با این وجود سواب گلو برای کودک می‌تواند چالش برانگیز باشد زیرا ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی باید اعتماد کودک را جلب کند. کودکی که می‌ترسد و به پرستار اعتماد ندارد ممکن است از باز کردن دهان خودداری کند. این باعث سخت شدن روند نمونه‌گیری خواهد شد. همچنین اگر کودک قبلاً تجربه بدی داشته باشد، تهیه سواب گلو به مراتب دشوارتر خواهد شد.

به طور مثال شاید در گذشته برای تهیه سواب گلو کودک را نگه داشته‌اند و سواب را به زور در دهان او فرو برده‌اند. اعتماد کودک به پرسنل پزشکی بعد از این قبلی اتفاقات بسیار سخت‌تر خواهد بود.

برای راحت شدن فرایند جمع‌آوری نمونه از طریق سواب گلو به نکات زیر توجه کنید:

برای راحتی کودک، سعی کنید یک سواب به کودک نشان دهید. سواب را به کودک بدهید تا بتواند آن را لمس کند و توضیح دهید سوابی که برای جمع‌آوری نمونه از گلو به دهان گذاشته می‌شود، مانند گوش پاک‌کنی است که در خانه دارند. تکنیک‌های دیگری نیز ممکن است مورد استفاده قرار گیرد. به عنوان‌مثال از کودک بخواهید دهان خود را باز کند و یک بار با صدای بلند جیغ بزند. جیغ‌زدن زبان را به پایین هل می‌دهد. به این ترتیب می‌توان سواب را به سرعت به دهان وارد کرد و نمونه‌برداری را انجام داد.

اگر به عنوان والدین حس می‌کنید که جمع‌آوری نمونه از طریق سواب گلو ممکن است برای فرزندتان ترسناک و زمان‌بر باشد و کودک اذیت شود، پیش از نمونه‌برداری از پرستار یا آزمونگر در رابطه با روش‌های آرام کردن کودک و تمرین با او سوال کنید.

جمع‌بندی

نمونه‌گیری از کودکان برای انجام آزمایشات پزشکی مختلف ممکن است امری چالش برانگیز باشد. زیرا اغلب کودکان نسبت به این موضوع دچار ترس، نگرانی و اضطراب می‌شند. اما همانطور که در این مقاله گفته شد، اقداماتی وجود دارد که به کمک آن می‎توان روند نمونه‌گیری از کودکان را آسان‌تر نمود.

در این مقاله سعی کردیم تا شما را با اینگونه اقدامات آشنا کنیم. توجه داشته باشید که والدین بیشتر از هرکسی احساسات کودک خود را درک کرده و قادر به پیش‌بینی واکنش‌های او هستند. بنابراین علاوه‌بر اقداماتی که در این مقاله گفته شد، بسته به روحیات کودک، ممکن است برای آرامش او کارهای دیگری نیز صورت گیرد.

خوشحال می‌شویم تجربیات خود را در رابطه با این موضوع با ما به اشتراک بگذارید.