انواع آب مورد استفاده در آزمایشگاه: کدامیک برای کاربرد شما مناسب‌تر است؟

آب یکی از رایج‌ترین معرف‌‌ها در آزمایشگاه محسوب می‌شود. به همین دلیل سنجش کیفیت آب حین انجام آزمایش امری ضروری است. در واقع عدم توجه به کیفیت آب در آزمایشگاه می‌تواند منجر به نتایج نادرست، واکنشگرهای آلوده و حتی آسیب دیدن تجهیزات شود. به عنوان یک کاربر آزمایشگاهی ممکن است از گرید آب مورد استفاده برای آماده‌سازی ریجنت‌ها در آزمایشگاه آشنا باشید و یا حین کار با حیوانات در آزمایشگاه آبی را برای آن‌ها تهیه کنید که عاری از پاتوژن‌های بیماری‌زا باشد.

• اما آیا از درجات مختلف آب مورد استفاده در آزمایشگاه و یا هزینه‌های صرف شده برای به دست آوردن درجه آب مورد نظر مطلع هستید؟
• با توجه به درجات خلوص مختلف آب مورد استفاده در آزمایشگاه آیا مطمئن هستید کیفیت آبی که در آزمایشگاه استفاده می‌کنید برای آزمایش شما مناسب است؟

در این مطلب قصد داریم تا مروری بر انواع آب مورد استفاده در آزمایشگاه داشته باشیم. پس در ادامه با ما همراه باشید.

چرا کیفیت آب مورد استفاده در آزمایشگاه مهم است؟

آب به عنوان یک حلال عمومی یا یونیورسال شناخته می‌شود زیرا اغلب مواد را می‌توان به نسبت‌های مختلفی در آن حل کرد. درحالیکه این ویژگی برای بسیاری از حلال‌ها وجود ندارد. این امر به دلیل قطبیت منحصر به فرد و پیوندهای هیدروژنی مولکول آب است.

به همین دلیل، کیفیت آب در آزمایشگاه بسیار مهم است زیرا هرجا که به آب نیاز باشد، واکنش‌پذیری آن نیز باید در نظر گرفته شود. آب به راحتی توسط جامدات شیمیایی، گازها، بخارها و یون‌هایی که در لوله‌ها و ظروف نگهداری وجود دارند، آلوده می‌شود. این آلاینده‌ها ممکن است شامل سدیم و سیلیس، یون‌های موجود در لوله انتقال آب، گونه های میکروبی و اندوتوکسین‌ها باشند.

برای اجتناب از خطر آلودگی و اطمینان از کیفیت آب مورد استفاده در آزمایشگاه، سیستم‌های آزمایشگاهی متمرکز بر تصفیه آب باید طوری طراحی شوند که دارای گرید مناسب آب برای هر کاربرد را ارائه کنند. همچنین لازم است این سیستم‌ها از آب تغذیه (feedwater) با کیفیت و مناسب بهره ببرند.

آلاینده‌های رایج آب کدام‌اند؟

آب لوله کشی یا آب شیر حاوی بسیاری از مواد است که در صورت عدم فرآوری ممکن است واکنش‌های نامطلوبی را حین آزمایش ایجاد کرده و نتایج یک تحقیق یا آزمون را در معرض خطر قرار دهد. همچنین ممکن است تعدادی از آلاینده ها وجود داشته باشند که در جریان تصفیه و توزیع آب آشامیدنی شهری مورد آزمایش قرار نگیرند و ضرر چندانی برای سلامت انسان نداشته باشند، اما برای فرآیندهای آزمایشی که نیاز به دقت، حساسیت و وضوح بالا دارند، وجود اینگونه آلاینده‌ها تاثیر نامطلوبی بر نتایج آزمایش خواهد داشت. در ادامه مثال‌هایی از مهم‌ترین آلاینده‌های آب را ذکر خواهیم کرد.

• کاتیون‌هایی مانند سدیم، کلسیم، منیزیم یا آهن و آنیون‌هایی مانند بی‌کربنات، کلرید و سولفات و همچنین یون‌های معدنی در آب لوله لوله‌کشی به وفور یافت می‌شوند.
• مولکول‌های آلی، گازهایی مانند نیتروژن، اکسیژن و دی اکسید کربن و همچنین ذرات سخت و نرم و کلوئیدها ممکن است به طرق مختلفی وارد آب لوله کشی شوند.
• مواد آلی فرار مانند آلاینده‌های هیدروکربنی از روان‌آب کشاورزی، آلودگی صنعتی و آلاینده‌هایی مانند تری هالومتان (THMS) نیز ممکن است در اب لوله‌کشی وجود داشته باشند.
• بسیاری از باکتری‌ها، ویروس‌ها و انگل‌هایی مانند ژیاردیا (giardia) و کریپتوسپوریدیوم (cryptosporidium) موجود در آب لوله کشی در اثر فرآیند کلر زنی کشته یا غیرفعال می‌شوند، اما محصولات جانبی میکروبی و قطعات سلولی مانند پیروژن‌ها، نوکلئازها و اندوتوکسین‌ها لزوماً حذف نشده و ممکن است مجددا امکان تکثیر در آب را یابند.

چگونه آلاینده‌های موجود در آب را اندازه گیری کنیم؟

برای سنجش آلاینده‌ها در آب ابتدا باید با یکسری مفاهیم آشنا باشید که در ادامه به مرور آن‌ها خواهیم پرداخت.

۱. مقاومت

مقاومت آب عبارت است از تمایل آبِ بدون یون برای مقاومت در برابر رسانایی الکتریسیته و واحد اندازه گيري آن MΩ/cm است. دو پارامتر موثر در مقاومت آب، دما و میزان یون‌های موجود در آب هستند. هرچه میزان یون موجود در اب بیشتر باشد میزان مقاومت نمونه‌ی آب کمتر خواهد شد. لازم به ذکر است که مقاومت الکتریکی آب به ترکیبات آلی موجود در آلاینده‌های بیولوژیکی بستگی ندارد.

حداکثر میزان تعیین شده برای مقاومت آب (MΩ/cm) 18/2 در 25 درجه سانتی‌گراد است.

۲. رسانایی

رسانایی، گرایش آبِ حاوی یون برای هدایت الکتریسیته است. واحد اندازه گیری زیمنس (S)  یا μS/cm است. هرچه یون‌های بیشتری در آب وجود داشته باشد، رسانایی بیشتر است. سنجش رسانایی اغلب برای آب شرب و یا آب تغذیه انجام می‌شود. رسانایی تابع تغییرات دما است.

برای سنجش خلوص آب اندازه گیری آلودگی یونی کافی نیست. بلکه آلاینده‌های دیگری مانند عوامل میکروبی و آلی نیز باید مورد بررسی قرار گیرند.

به عنوان مثال انحلال (ppb ) 1000 ساکارز در آب خالص تغییری در مقاومت آب ایجاد نمی‌کند اما ممکن است نتایج برخی آزمایشات را مختل کند.

در مقابل ممکن است برخی یون‌ها مقاومت آب را کاهش دهند، اما وجودآن‌ها در آب نشان دهنده کیفیت پایین آب نباشد.

۳. کل کربن آلی

پارامتر بعدی برای بررسی آب مورد استفاده در آزمایشگاه‌ها، کل کربن آلی (TOC) است. TOC در واقع مقدار کل کربن آلی موجود در یک نمونه آب را نشان می‌دهد. سطح TOC بالا در یک نمونه آب نشان دهنده وجود آلودگی باکتریایی و مواد بیولوژیکی تجزیه شده در آب است. واحد اندازه‌گیری کل کربن آلی، ppb یا ppm است. کل کربن آلی آب با خلوص بالا باید در محدوده (ppb) ۵-۱ باشد.

۴. آلاینده‌های میکروبی

شناسایی آلاینده‌های میکروبی آب با استفاده از پلیت‌ها و کشت نمونه‌ی آب نیز یکی از روش‌های  سنجش کیفیت آب مورد استفاده در آزمایشگاه است. اما محدودیت‌های چنین روش‌هایی را نیز باید در نظر گرفت. به طور مثال حین استفاده از پلیت‌ها ممکن است تعداد موجودات زنده به صورت دقیق مشخص نشود. همچنین در این روش‌ها محصولات جانبی میکروبی و میکروب‌های غیرفعال نیز شمارش نمی‌شوند.

علاوه براین، چنین آزمایش‌هایی از نمونه‌های واحد استفاده می‌کنند که بخشی از آب مورد نظر است و ممکن است بازنمایی کافی از کیفیت میکروبی سیستم را ارائه ندهد. زیرا آلودگی آب تا حد زیادی به مکان آب، حجم نمونه و چگونگی نمونه‌برداری بستگی دارد.

۵. اندوتوکسین

پس از مرگ سلول باکتریایی، اندوتوکسین ترشح می‌شود. اندوتوکسین‌ها مولکول‌های لیپوپلی‌ساکارید هستند. اندازه‌گیری اندوتوکسین‌ها در تعیین خلوص آب مورد استفاده در آزمایشگاه ضروری است نمونه‌ی حاوی این مواد به راحتی می‌تواند باعث آلودگی تجهیزات آزمایشگاهی شود.

آزمایش اندوتوکسین می‌تواند نشانگر خوبی از باکتری‌های گرم منفی و محصولات جانبی میکروبی و همچنین بسیاری از قارچ‌ها و جلبک‌ها باشد. آزمایش LAL ^[1] یک روش سریع و موثر برای آزمایش اندوتوکسین است و برای کاربردهای حساس توصیه می‌شود.

سطوح اندوتوکسین با واحد Eu / ml (اندوتوکسین در میلی لیتر) سنجیده می‌شود و سطوح کمتر از 25 و ترجیحاً زیر   (Eu / ml ) 2 الی 5 را می‌توان نمایانگر آب با کیفیت خوب دانست.

لازم به ذکر است که بیشتر فعالیت‌های آزمایشگاهی نیازی به آب عاری از اندوتوکسین ندارند و در صورت نیاز معمولاً به طور خاص برای این منظور تولید یا تهیه می‌شوند.

گرید آب مورد استفاده در آزمایشگاه به چه معناست و چرا اهمیت دارد؟

آب با گرید ریجنت (RGW) ^[2] آبی است که برای استفاده در یک روش مشخص آزمایشگاهی مناسب است به طوری که در دقت و صحت نتیجه آزمایش تداخلی ایجاد نمی‌کند.

نوع فراوری آب (به عنوان مثال تقطیر) کیفیت آب مورد نیاز را به اندازه کافی مشخص نمی‌کند. علاوه بر این پارامترهای کمی مرتبط با توصیف کیفیت آب در بین سازمان‌های استاندارد مختلف، متفاوت است و به طور مداوم تغییر می‌کند. همچنین از آنجایی که  آب مورد استفاده در ازمایشگاه برای طیف گسترده‌ای از کاربردها آماده می‌شود،  ممکن است پارامترهای تعیین شده نیز در نهایت با الزامات تعیین شده توسط یک آزمایشگاه مطابقت داده شده و مجددا تغییر کنند. با در نظر گرفتن تمامی این موارد، سوالی که پیش می‌آید این است که: آب خالص، چقدر خالص است؟

آب‌های خالص اغلب به عنوان “نوع I” یا آب  فوق خالص، نوع II و نوع III (درجه خلوص پایین‌تر) توصیف می‌شوند.

سازمان‌های مختلفی از جمله انجمن مواد و آزمون آمریکا (ASTM)، سازمان بین‌المللی استاندارد (ISO) و موسسه استانداردهای آزمایشگاهی و بالینی (CLSI) تعاریف و پارامترهایی را برای آب خالص تعیین کرده‌اند. به طور مثال:

• انجمن مواد و آزمون آمریکا فرایند مورد استفاده در تولید آب خالص آزمایشگاهی را تعریف می‌کند.
• سازمان بین المللی استاندارد از واژه گرید (Grade) برای تعیین خلوص آب استفاده می‌کند. محدوده استاندارد ISO محدود به آب ریجنت آزمایشگاهی ^[3] برای آزمایش‌ مواد شیمیایی معدنی است. در حالیکه موسسه استانداردهای آزمایشگاهی و بالینی از عناوین آب آزمایشگاهی بالینی (CLRW)، آب واکنش دهنده خاص (SRW) و آب تغذیه ^[4] برای نشان دادن خلوص آب مورد استفاده در آزمایشگاه استفاده می‌کند.

ایجاد همبستگی بین این پارامترهای مختلف، ممکن است برای خوانندگان این مطلب و کاربران آزمایشگاهی که به دنبال یک آب با درجه خلوص مناسب برای کاربرد خاص خود هستند کمی دشوار به نظر برسد. در جداول 1 الی 4 به توضیح پارامترهای مهم برای تعیین خلوص آب مورد استفاده در آزمایشگاه پرداخته شده است.

جدول 1. گرید اب ریجنت بر اساس کمیته ملی استانداردسازی آزمایشگاه‌های تشخیص طبی (NCCLS)

جدول 2. موسسه استانداردهای آزمایشگاهی و بالینی (CLSI)

انجمن مواد و آزمون آمریکا مشخصات آب نوع I ، II ، III و IV را تعیین می‌کند (D1193-06-2011) در جدول 3 نشان داده شده است. در این استاندارد آب از لحاظ باکتریولوژیکی و اندوتوکسین به نوع A ، B یا C طبقه بندی می‌شود.

استاندارد 5196 انجمن مواد و آزمون آمریکا نیز پارامترهای مرتبط با گرید اب مورد استفاده برای کاربردهای زیستی ^[5] را بیان می‌کند که در جدول 4 نشان داده شده است.

جدول 3. ASTM D1193-06 (2011) ، مشخصات آب گرید ریجنت

جدول 4.ASTM D5196-06 (2006)  ، آب گرید زیستی

مقررات دیگری نیز برای تعیین کیفیت آب برای کاربردهای دارویی بیولوژیکی خاص، مانند آب تزریقی (WFI) نیز وجود دارد که خارج از محدوده‌ی مباحث این مطلب هستند.

روش‌های فراوری آب

تا به اینجای مطلب در رابطه با درجات خلوص آب بر اساس استانداردهای مختلف صحبت کردیم. اما علاوه بر اهمیت خلوص آب، نوع فراوری آب نیز بسته به کاربردهای مختلف اهمیت دارد. در ادامه‌ی این مطلب می‌خواهیم به بررسی این موضوع بپردازیم.

۱. تقطیر

تقطیر شاید شناخته‌شده‌ترین روش تصفیه آب باشد. آب مقطر متداول ترین نوع آب برای مصارف آزمایشگاهی مانند تهیه محیط کشت، محلول نمکی و سایر فعالیت‌های مرتبط است. آب مقطر با فرآیند تقطیر تهیه می‌شود. به این صورت که آب جوشانده شده و سرد می‌شود. بخار متراکم حاصل از این فرآیند به عنوان آب مقطر شناخته می‌شود. برای افزایش خلوص آب، آزمایشگاه‌ها معمولا آن را دو یا سه مرتبه تقطیر می‌کنند.

تقطیر فرایندی زمان‌بر است و معمولا نیاز است تا کاربران مدت زمانی صبر کنند تا آب مقطر به میزان کافی جمع‌آوری شده و سپس مورد استفاده قرار گیرد. تقطیر متمرکز اغلب انرژی، زمان و کار زیادی می‌طلبد و هزینه‌های زیادی را به دنبال دارد. طراحی ضعیف سیستم‌های تقطیر آب می‌تواند به آسانی منجر به کاهش کیفیت آب مورد استفاده در ازمایشگاه شود.

 با این وجود، تقطیر یک فناوری کاربردی است که به کمک آن می‌توان طیف وسیعی از آلودگی‌ها را حذف کرد.

۲.  فیلتراسیون

رایج‌ترین فناوری‌های تصفیه شامل اسمز معکوس ^[6]، نانوفیلتراسیون ^[7]، اولترافیلتراسیون ^[8]، میکروفیلتراسیون ^[9] و فیلتراسیون ذرات ^[10] هستند.

از فیلتراسیون برای تصفیه آب استفاده می‌شود. فیلترها طوری طراحی شده‌اند که ذرات بزرگتر از منافذ فیلتر حذف شوند. فیلتراسیون اغلب برای حذف باکتری‌ها یا ذرات دیگر استفاده می‌شود. بسته به اندازه منفذ فیلتراسیون ممکن است حتی به  اندازه  0/45 تا 0 /2 (μm) باشد. فیلتراسیون روشی کارآمد برای فراوری اب است اما اگر سیستم آن به طور معمول سرویس نشود، ممکن است منافذ مسدود شده و آلودگی در آب گسترش یابد. لازم به ذکر است که فیلترها نمی‌توانند مواد حل شده‌ی موجود در آب را حذف کنند.

روش اولترافیلتراسیون (UF) قادر به حذف اندوتوکسین‌ها و نوکلئازهای باکتریایی است که می‌توانند روی مراحل کشت بافت و سلول و آماده سازی محیط کشت تأثیر بگذارند.

در روش اسمز معکوس از غشاهایی استفاده می‌شود که توانایی حذف باکتری‌ها، پیروژن‌ها، مواد معدنی و برخی از جامدات آلی را دارند. این روش زمان‌بر است و نیاز به آب از پیش تصفیه شده به عنوان آب تغذیه دارد.

۳. دیونیزه کردن

در روش دیونیزه کردن آب (DI)، یون‌های آب تغذیه با استفاده از رزین‌های مصنوعی حذف می‌شوند. در این روش پیروژن‌ها یا باکتری‌ها و یا مواد آلی حذف نمی‌شوند. دیونیزاسیون تنها فناوری است که به کمک آن می‌توان به مقاومت لازم برای اب نوع 1 دست یافت. از آب دیونیزه می‌توان برای اهداف عمومی مانند شستشوی ظروف در آزمایشگاه و تهیه بافر استفاده کرد. البته باید دقت داشت که آب دیونیزه به راحتی آلوده می‌شود. بنابراین بافر ساخته شده با استفاده از آب دیونیزه باید همیشه با فیلتر 0/45 میکرومتر یا 0/2 میکرومتر فیلتر شود، مخصوصاً زمانی که لازم است از بافر برای طولانی مدت استفاده شود.

۴. الکترودیونیزاسیون

الکترودیونیزاسیون ترکیبی از فناوری الکترودیالیز و تبادل یونی برای حذف یون‌ها از آب تصفیه شده است. این دستگاه کارایی بالایی دارد اما آب تغذیه مورد استفاده برای آن باید از کیفیت بالایی برخوردار باشد. الکترودیونیزاسیون مواد آلی، ذرات، پیروژن‌ها یا باکتری‌ها را حذف نمی‌کند، اما در مقایسه با رزین‌های مورد استفاده در روش دیونیزه کردن کمتر مستعد آلودگی میکروبی است.

۵. جذب

فرایند جذب برای حذف کلر و کلرامین از آب تغذیه  مورد استفاده قرار می‌گیرد و از کربن فعال استفاده می‌کند. برای دستیابی به حداکثر مقاومت و TOC پایین، ممکن است جذب با سایر روش‌های فراوری آب ترکیب شود. تکنیک‌های جذب به تنهایی باعث حذف یون‌ها و ذرات موجود در آب نمی‌شوند.

۶. اکسیداسیون ماوراء بنفش

اکسیداسیون فتوشیمیایی با اشعه ماوراء بنفش (UV) می‌تواند مواد آلی را در 185 نانومتر و میکروارگانیسم‌ها را در 254 نانومتر غیرفعال کند. اکسیداسیون مواد آلی باعث ایجاد آب خالص با سطح TOC پایین می شود اما یون‌ها، کلوئیدها یا ذرات را حذف نمی‌کند. اکسیداسیون مواد آلی اغلب منجر به کاهش مقاومت آب می‌شود. بنابراین ممکن است لازم باشد آب مجددا فراوری شود.

۷.  دمینرال کردن

آب دمینرال شده اغلب با آب دیونیزه شده اشتباه گرفته می‌شود در حالی ‌که نتیجه‌ی حاصل از این دو فرایند متفاوت است. هدف اصلی روش دمینرال، نرم کردن آب از طریق از بین بردن یون‌های کلسیم و منیزیم است. آب دمینرال شده حاوی سدیم کلرید است که در آب دیونیزه وجود ندارد.

تفاوت آب دیونیزه با آب مقطر

آب دیونیزه شده و آب مقطر، هر دو، آب با خلوص بالا هستند اما به روش‌های مختلفی تولید می‌شوند. آب مقطر معمولاً خالص‌تر از آب دیونیزه شده است – اما این لزوماً به معنای بهتر بودن آن نیست. در واقع استفاده از این آب‌ها به نوع کاربرد بستگی دارد.

آب دیونیزه شده (DI) آبی است که تمامی یون‌های آن (نمک‌های معدنی محلول آن) از بین رفته است اما در تهیه‌ی آب مقطر، ابتدا آب جوشانده و سپس میعان می‌شود به طوری که بیشتر ناخالصی‌های آن ازبین می‌روند.

روش دیونیزه کردن آب، به کمک دو کاتیون و آنیون صورت می‌گیرد. این دو به ترتیب، یون‌های مثبت و منفی را جذب می‌کنند و آن‌ها را با +H  و -OH جایگزین می‌کنند. یون +H  همراه با  -OH باعث تولید H₂O می‌شود. برای تهیه‌ی آب دیونیزه، از آب مقطر نیز می‌توان استفاده نمود. آب دیونیزه واکنش پذیری بالایی دارد و در معرض هوا به سرعت خواصش تغییر می‌کند. در حالت کلی pH  آب دیونیزه ۷ است. اما خیلی سریع با دی اکسید کربن در هوا واکنش می‌دهد و دی اکسید کربن را در خود حل می‌کند.  CO₂ حل شده در آب +H و ^_HCO₃   تولید کرده و pH  آب را تا ۵  یا ۶ پایین می‌آورد.

روش تقطیر یکی از قدیمی ترین روش‌های ایجاد آب خالص است در این روش آب پس از فیلتراسیون مواد آلی، گرم می‌شود تا تبخیر گردد. سپس بخار آب در یک ظرف استریل جمع‌آوری می‌شود . (میعان)

 از آنجایی که آب دارای نقطه جوش پایین‌تری نسبت به سایر مواد معدنی است، زودتر تبخیر شده و در نتیجه مواد معدنی آن از بین می‌رود. بنابراین آب حاصل از آن بسیار خالص است و تقریباً تمام مواد معدنی، بسیاری از مواد شیمیایی و اکثر باکتری‌ها در آن وجود ندارند. اما خلوص آب منبع نیز مهم است، زیرا ممکن است آب منبع دارای بعضی از ناخالصی‌ها مانند جیوه و یا مواد آلی فرار باشد که همراه آب تبخیر شده و در نتیجه نمی‌توان آن‌ها را به روش تقطیر از آب جدا کرد .

از آنجا که حاصل هر دو روش تقطیر و دیونیزه کردن، آب با خلوص بالا است، انتخاب بین آب دیونیزه شده در مقابل آب مقطر اغلب به نحوه‌ی استفاده از آن‌ها بستگی دارد. آب مقطر اغلب خالص‌تر است و چون حاوی هیچگونه باکتری یا عوامل بیماری زایی دیگری نیست، گزینه‌ی مناسبی برای کاربردهای آزمایشگاهی و صنایع داروسازی می‌باشد.

اما در مواردی که به آب با خلوص بسیار بالا نیاز نباشد، آب دیونیزه شده اغلب جایگزین بهتری است زیرا فرآیند تولید آن سریع‌تر وکم هزینه‌تر است.

هردو آب دیونیزه شده و مقطر برای کالیبراسیون تجهیزات مورد استفاده قرار می‌گیرند.

ابزارهای نظارت بر خلوص آب

از آنجا که نمک‌های غیر آلی و مواد آلی محلول، آلاینده‌هایی هستند که بیشتر کاربردهای آزمایشگاهی را تحت تأثیر قرار می‌دهند، نظارت بر وجود آن‌ها در سیستم‌های تامین کننده آب مورد استفاده در آزمایشگاه اهمیت زیادی دارد. در ادامه برخی از روش‌های نظارت بر خلوص آب را ذکر خواهیم کرد.

• برای اندازه گیری مقاومت و رسانایی آب از یک سنسور با صفحه نمایش دیجیتال استفاده می‌شود. لازم به ذکر است که pH به دلیل واکنش پذیری سریع آب با محیط اطراف، روش موثری برای تعیین خلوص آب نیست. همچنین، آب رسانایی پایینی دارد که باعث ناپایداری بیشتر pH مترها می‌شود.
• روش‌های نظارتی برای اندازه گیری وجود یون شامل طیف سنجی جرمی پلاسما، کروماتوگرافی یونی و طیف سنجی جذب اتمی الکتروترمال (ETAAS) هستند.
• برای بررسی میزان TOC، لازم است ابتدا مواد آلی موجود در نمونه‌های آب اکسید شده و سپس محصولات اکسیداسیون حاصل اندازه گیری شوند.
• جهت بررسی آلودگی باکتریایی در آب مورد استفاده در آزمایشگاه، می توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد. به عنوان مثال می‌توان نمونه‌ای از آب را سانتریفیوژ کرد و رسوبات حاصل را با استفاده از تکنیک‌های رنگ آمیزی و به صورت میکروسوپی مورد بررسی قرار داد.
• برای نظارت بر سطح اندوتوکسین‌های باکتریایی می‌توان از یک آزمایش استاندارد بر اساس فعالیت Limulus Amebocyte Lysate استفاده کرد.

کاربردهای انواع آب مورد استفاده در آزمایشگاه

تا به اینجای مطلب در رابطه با گریدهای مختلف آب مورد استفاده در آزمایشگاه و همچنین روش‌های مختلف فراوری آب اطلاعاتی را ذکر کردیم. در انتهای این مطلب قصد داریم تا کاربرد هریک از انواع آب را در آزمایشگاه بیان کنیم.

۱. آب‌ نوع I بر اساس استاندارد ASTM و آب SRWبر اساس استاندارد  CLSI دارای بالاترین درجه کیفیت هستند. این آب‌های فوق خالص به طور کلی برای کاربردهایی  از جمله HPLC و تجزیه و تحلیل ردیابی (trace analysis) استفاده می‌شود.

۲. آب‌ نوع II بر اساس استاندارد ASTM و آب CLRW بر اساس استاندار CLSI اغلب برای تهیه محیط کشت و برای بسیاری از روش‌های میکروبیولوژی و باکتری شناسی مناسب هستند. بسیار مهم است که منابع آلودگی میکروبی به دقت کنترل شود تا از آلودگی آب جلوگیری گردد.

۳. آب نوع III بر اساس استاندادر ASTM و آب تغذیه بر اساس استاندارد CLSI به طور کلی برای شستشوی شیشه‌آلات آزمایشگاهی، انکوباتورها کاربرد داشته و همچنین به عنوان آب تغذیه برای آماده‌سازی آب فوق خالص نیز مناسب هستند

۴. آب نوع IV بر اساس استاندارد ASTM گاهی برای شستشوی ظروف استفاده می‌شود.

جمع‌بندی

نوع و درجه خلوص آب مورد استفاده در آزمایشگاه با نوع تحقیق و آزمایش انجام شده توسط محقق در ارتباط است. برای برآورده کردن نیازهای مختلف محققین، آزمایشگاه‌ها باید واحد تصفیه آب مناسب داشته و یا آب با درجه خلوص مناسبی را انتخاب نمایند. هنگام انتخاب سیستم تصفیه آب، در نظر گرفتن کیفیت آب مورد نیاز و حجم مورد نیاز بسیار ضروری است. از دیگر عوامل مهمی که باید در نظر گرفته شود هزینه سیستم فراوری آب، راحتی استفاده و فضای ذخیره سازی می‌باشد.

برای جلوگیری از بروز نتایج کاذب، آلوده شدن نمونه‌ها و تجهیزات، اتلاف وقت و نتیجه گیری غلط در آزمایشگاه سعی کنید همواره از آب با نوع و خلوص مناسب برای فعالیت خاص خود استفاده کنید.

واژه نامه