بیماری سل (توبرکلوزیس)

مقدمه

سل یک بیماری واگیردار است. عامل باکتریال بیماری سل ، مایکوباکتریوم توبرکلوزیس می‌باشد و با توجه به اینکه در سال 1882 میلادی توسط پروفسور “رابرت کخ” دانشمند آلمانی کشف شد، آن را به نام باسیل کخ نیز می‌نامند. نوعی از این بیماری که به سل گاوی موسم است، میان انسان و چهارپایان مشترک است.

بیماری سل در کشورهای جهان سوم از معضلات بهداشتی است. بیماری سل یا توبرکلوز (به اختصار تی بی) یکی از بیماری‌های مهلک در جهان است که عامل آن مایکوباکتریوم ها یا به طور دقیق‌تر مایکوباکتریوم توبرکلوزیس است. در بیماری سل معمولا شُش‌ها مورد حمله قرار می‌گیرند، این نوع سل را سل ریوی نیز می‌گویند ولی از سایر اعضای درگیر در بیماری سل می‌توان سیستم عصبی مرکزی^[1]، غدد لنفاوی و گردش خون، دستگاه تناسلی و ادراری، دستگاه گوارش و معده، استخوان‌ها، مفاصل و پوست را نام برد. سایر مایکوباکتریوم ها مانند بوویس^[2]، آفریکانوم^[3]، میکرُتی^[4] و کانِتی^[5] نیز باعث بیماری می‌شوند ولی نادر هستند. از انواع نشانه‌های بیماری سل می‌توان به سرفه مزمن همراه با خلط سینه آغشته به خون، تب، تعریق شبانه و کاهش وزن اشاره کرد. بیماری سل را می‌توان با رادیوگرافی قفسه سینه، تست پوستی توبر کولین^[6]، بررسی میکروسکوپی خلط و کشت میکروبی خلط و مایعات بدن در آزمایشگاه تشخیص داد.

درمان بیماری سل مشکل است و به دوره‌های طولانی و استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های متفاوت نیاز دارد، همچنین باید رفتار و تماس افراد کنترل شود. گونه‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک مایکوباکتریوم در سال‌های اخیر درمان سل را با مشکل رو به رو کرده است.

پیشگیری از ابتلا به بیماری سل

پیشگیری از آلوده شدن به سل و کنترل تماس‌های افراد و همچنین واکسیناسیون توسط واکسن ب.ث.ژ^[7]بهترین شیوه مبارزه با سل است. باکتری سل می‌تواند توسط عطسه، سرفه و یا خارج شدن خلط افراد آلوده به سل در محیط پخش شود. در حال حاضر حدود یک سوم جمعیت جهان به باکتری‌های سل نوع ضعیف آلوده‌اند و سرعت آلوده شدن افراد در حال حاضر یک نفر در هر ثانیه است، هرچند بسیاری از این عفونت‌ها به صورت پنهانی هستند. حدود یک دهم این عفونت‌ها نهایتا به سل فعال تبدیل می‌شوند و اگر بدون معالجه رها شوند بیش از نیمی از آن‌ها به مرگ منجر می‌شود. در سال 2004 حدود 14.6 میلیون نفر در جهان از بیماری نوع شدید سل رنج می‌برند و حدود 8.9 میلیون نفر در جهان مستعد نوع شدید بیماری سل بوده و حدود 1.6 میلیون نفر نیز بر اثر سل مرده‌اند. بیشتر این آمار مربوط به کشورهای جهان سوم است اما این آمار حتی در کشورهای پیشرفته نیز رشد داشته است. دلیل این امر می‌تواند گسترش بیماری ایدز باشد. حدود 80 درصد افراد مسلول در آسیا و آفریقا هستند و در آمریکا حدود 5 درصد تا 10 درصد به آزمایش سل جواب مثبت داده‌اند. در آمریکا 25000 نفر مستعد سل وجود دارد و حدود 40 درصد موارد بروز بیماری سل در آمریکا به دلیل مهاجرت افراد آسیایی و آفریقایی رخ می‌دهد.

راه‌های ابتلا به بیماری سل

اصلی‌ترین راه ابتلا به بیماری سل ، استنشاق ترشحات یا غبار آلوده به باسیل سل می‌باشد که معمولا ناشی از تماس با بیمار مسلولی است که درمان نشده است. اما سل گاوی نیز می‌تواند از طریق مصرف لبنیات آلوده و غیر پاستوریزه نیز انسان را آلوده نماید. بیماری سل به واسطه قطره‌های ریز موجود در هوا از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود و اغلب افرادی را که در ارتباط نزدیک با فرد بیماری باشند را درگیر می‌کند. لذا باید بیمار به بیمارستان منتقل شود و یا تحت درمان صحیح قرار بگیرد. یک سرفه می‌تواند حدود 3000 ریزه قطره عفونی تولید کند. این ریزه قطره‌ها به سرعت خشک می‌شوند و در هوا معلق می‌مانند و در صورت استنشاق وارد ریه افراد می‌شوند. بنابراین افراد مبتلا هنگام عطسه و سرفه باید همیشه برای پوشاندن دهان و بینی خود از دستمال استفاده نمایند و پس از آن، دست‌های خود را با دقت بشویند.

البته این به آن معنا نیست که فرد مبتلا به سل باید قرنطینه شود. در تماس کوتاه و گذرا امکان انتقال بسیار کم است. عامل بیماری سل در بدن بسیاری از مردم وجود دارد اما مبتلا به بیماری سل فعال نیستند. سل از طریق غذا، آب، تماس جنسی، تزریق خون یا نیش حشرات منتقل نمی‌شوند.

این باکتری می‌تواند تمامی اعضای بدن را گرفتار کند اما بیشتر ریه‌ها را درگیر می‌کند. عامل سل پس از ورود به ریه در آنجا تکثیر پیدا می‌کند و معمولا پس از تاثیر سیستم ایمنی بر آن، در همان محل به صورت نهفته باقی‌می‌ماند و در صورت ایجاد شرایط مساعد ممکن است سل ریوی بروز کند. گاهی باکتری پس از تکثیر در ریه‌ها از طریق خون به سایر اعضای بدن منتقل می‌شود و در آن عضو ایجاد سل می‌نماید. به ندرت باکتری بلافاصله پس از ورود به ریه‌ها، شروع به فعالیت و تکثیر می‌کند و موجب بیماری فعال در ریه‌ها می‌گردد که این نوع در کودکان و بیمارانی که اختلال سیستم ایمنی دارند، شایع‌تر است.

اشکال بیماری سل

• سل ریوی: اگر عامل بیماری ریه‌ها را درگیر کند، بیماری سل ریوی حادث می‌شود که خود شامل دو گروه می‌شود:
• سل ریوی با خلط مثبت (یعنی حاوی مایکوباکتریوم)
• سل ریوی با خلط منفی (یعنی فاقد مایکوباکتریوم)

تعریف اپیدمیولوژیک سل ریوی

سل ریوی اسمیر مثبت:

• دو آزمایش اسمیر خلط مثبت
• یک آزمایش اسمیر خلط مثبت و تغییرات رادیوگرافیک قفسه سینه که نشانگر سل ریوی باشد.
• یک آزمایش اسمیر خلط مثبت و یک کشت مثبت خلط

سل ریوی اسمیر منفی:

• دو سری آزمایش اسمیر خلط منفی به فاصله 2 هفته و تغییرات رادیوگرافیک قفسه سینه که موید سل ریوی باشد.
• آزمایش اولیه اسمیر مستقیم خلط منفی به همراه کشت خلط مثبت

بیماران مبتلا به بیماری سل ریوی از مهمترین گروه می‌باشند زیرا این گروه به عنوان مخزن بیماری در جامعه نقش دارند و موجب انتقال بیماری به سایر افراد می‌گردند.

سل خارج ریوی:

بیماری سل ممکن است به جز در ریه، اعضای مختلفی از بدن را گرفتار کند که این اعضا می‌تواند شامل غدد لنفاوی، استخوان و مفاصل، ستون مهره‌ها، دستگاه ادراری و تناسلی، شکم و روده، پریکارد قلب باشد.

عوامل مساعد کننده ابتلا به بیماری سل

بعضی از عواملی که باعث می‌شود آلودگی به سل تبدیل به بیماری شود یا فرد سالم در معرض خطر بیشتری برای بیمار شدن باشد، در زیر آمده است:

1. آلودگی به عامل بیماری ایدز یکی از عوامل موثر در ابتلا به سل می‌باشد.
2. استفاده از مواد مخدر
3. عفونت اخیر با مایکوباکتریوم توبرکلوزیس (طی 2 سال گذشته)
4. علائم رادیوگرافی قفسه سینه که دلیل بر باقی‌ماندن سل قبلی باشد ( در افرادی که کامل درمان نشده‌اند یا اصلا درمان نشده‌اند)
5. دیابت ملیتوس
6. سیلکوز یا سیلیکوزیس
7. درمان طولانی مدت با کورتیکواستروییدها (داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی)
8. سرطان سر و گردن
9. بیماری‌های خونی (مانند لوسمی)
10. بیماری‌های کلیوی پیشرفته
11. وزن بدن پایین (10 درصد یا کمتر از 10 درصد وزن مطلوب

علایم بالینی بیماری سل

سل اولیه معمولا بی‌نشانه است و در جریان معاینه اطرافیان بیماران سلی کشف می‌شود. نشانه‌های بیماری سل عبارتنداز سرفه (معمولا خشک)، تب، کم اشتهایی و در کودکان نارسایی در رشد. نشانه‌های شدیدتر بیماری ممکن است شامل حملات سرفه و دیده شدن خون در خلط باشد.

بیماری سل ممکن است به جز ریه، اعضای مختلفی از بدن را گرفتار کند که این اعضا می‌تواند شامل غدد لنفاوی، استخوان و مفاصل، ستون مهره‌ها، دستگاه ادرای تناسلی، شکم و روده، و پریکارد قلب باشد که بسته به ناحیه گرفتار علایم خاص خود را خواهد داشت.

در بیماری‌های نوع شدید سل، حدود 75 درصد از نوع سل ریوی است که علائم آن شامل درد قفسه سینه و سرفه خونی و مزمن بیش از سه هفته و علائم سیستماتیک شامل تب و لرز، عرق شبانه، کاهش اشتها، کاهش وزن و رنگ پریدگی و خستگی مداوم می‌باشد. در حدود 25 درصد از موارد سل حاد، عفونت از ریه شروع شده و به دیگر قسمت‌ها سرایت می‌کند و باعث بروز انواع بیماری سل می‌گردد.

عفونت غیر ریوی در پرده جنب، سیستم عصبی مرکزی و مننژ، غدد لنفاوی، حلق، سیستم تناسلی، مفاصل و استخوان‌ها دیده می‌شود. هرچند عفونت‌های غیرریوی واگیر‌دار نیستند، ولی ممکن است با نوع واگیردار ریوی همزمان باشند.

باید توجه داشت که هر بیماری که یک یا چند علامت از علائم زیر را داشته باشد باید به بیماری سل مشکوک شد:

1. سرفه (معمولا خشک) بیش از 2 هفته (شایع‌ترین علامت)
2. تب و عرق شبانه
3. بی اشتهایی
4. خلط فراوان
5. خلط خونی
6. درد قفسه سینه

بیماری سل در کودکان

5 الی 15 درصد از کل موارد سل بالینی را سل کودکان تشکیل می‌دهد. چنانچه کودکی به بیماری سل مبتلا شود، همیشه افراد بزرگسال خانواده وی از نظر سل ریوی اسمیر مثبت باید به دقت بررسی شوند. از علائم سل کودکان می‌توان به : کاهش وزن، اختلال رشد، سرفه، خستگی، تب شبانه و تعریق نام برد که معمولا همراه با تماس با یک فرد اسمیر مثبت می‌باشد.

5 معیار تشخیص بیماری سل در کودکان

با فراهم آمدن 3 داده از 5 معیار زیر کودک تحت درمان بیماری سل قرار می‌گیرد. معیار پنجم به تنهایی می‌تواند دلیل بیماری سل باشد:

1. سابقه تماس با یک فرد اسمیر مثبت
2. مشاهده تصاویر غیرطبیعی مانند بزرگ شدن یک طرفه گره‌های لنفاوی (ناف ریه و مدیاستن) یا سایه‌های نشان‌دهنده انفیلتراسیون در رادیوگرافی ریه
3. تست توبر کولین مثبت
4. وجود علائم بالینی منطبق با بیماری سل
5. مثبت‌بودن نتایج آزمایش میکروب‌شناسی خلط یا شیره معده

عوارض

بسته به عضو درگیر و مدت درگیری، سل می‌تواند به پلورزی (جمع‌شدن مایع در فضای جنب)، آمپیم (پلورزی چرکی سلی)، هموپتزی (خونریزی زخم‌های مخاط برونش) که معمولا جزئی است منجر شود ولی می‌تواند به خونریزی کشنده نیز منتهی گردد. لنفادنیت گردن (تورم گره‌های لنفاوی که ممکن است با ترشح نیز همراه شود)، تخریب کلیه‌ها، اختلال‌های باروری در گرفتاری اندام‌های تناسلی، شکستگی مهره‌ها و … نیز از عوارض این بیماری محسوب میشود.

پیدایش بیماری سل

حدود 90 درصد افرادی که توسط مایکروباکتریوم توبرکولوزیس آلوده شده‌اند، دارای عفونت پنهانی می‌باشند و تقریبا بدون علائم تشخیصی هستند. حدود یک دهم این افراد نهایتا به سل حاد مبتلا می‌شوند و اگر بدون معالجه‌ها رها شوند، بیش از نیمی از آن‌ها به مرگ منجر می‌شود. عفونت زمانی شروع می‌شود که مایکوباکتریوم ها به مکانی می‌رسند که می‌توانند در آنجا تکثیر یابند (اغلب در صورت ضعف دستگاه ایمنی فرد). مکان اولیه شروع عفونت در ریه کانون گان نامیده می‌شود و به طور معمول در قسمت بالای لوب پایینی یا در قسمت پایینی لوب بالای ریه قرار دارد. در ابتدا باکتری‌ها توسط سلول ایمنی برداشته می‌شوند و به آن‌ها اجازه حمله مکرر داده نمی‌شود، اگرچه این سلول‌ها می‌توانند باسیل‌ها را به محل گره‌های لنفاوی ببرند، اما در مرحله دوم انتشار توسط جریان خون، باکتری‌ها به دیگر ارگان‌ها انتقال می‌یابند و کل بدن را می‌توانند آلوده کنند. با اینکه بیماری سل بر روی قلب و ماهیچه‌های اسکلتی و پانکراس و تیروئید بسیار کم است، بیماری سل می‌تواند زمینه را برای دیگر بیماری‌ها نیز آماده کند. برای مبارزه با سل در داخل بدن، ماکروفاژا، لنفوسیت‌های T و B و همچنین فیبروبلاست‌ها که در بین سلول‌ها قرار دارند با هم جمع شده و تشکیل مجموعه‌ای گرانولار را می‌دهند که در آن یاخته‌های عفونی توسط لنفوسیت‌ها احاطه می‌شوند و با این عمل از پراکنده شدن باکتری‌ها جلوگیری کرده و محیطی برای فعالیت سیستم حفاظتی ایجاد می‌کند.

در داخل این فضای گرانولار لنفوسیت‌ها سایتوکین‌هایی را تشریح می‌کنند تا با فعال‌کردن ماکروفاژها باکتری‌ها را نابود کند، اگرچه لنفوسیت‌ها می‌توانند مستقیما نیز باکتری‌ها را نابود کنند. اغلب باکتری‌ها به طور کامل نابود نمی‌شوند و تعدادی به حالت کمون می‌روند و عفونت پنهانی را ایجاد می‌کنند. یکی دیگر از ویژگی‌های واکنش گرانولار در انسان ایجاد نکروز است. نکروز یک بافت نرم سفید پنیری رنگ است که با چشم دیده میشود (نکروز کازئوز). اگر چنانچه باکتری‌ها راهی به داخل جریان خون مخصوصا در بافت‌های آسیب دیده بیابند به دیگر اعضای بدن رفته و باعث انتشار عفونت می‌شوند و به صورت دانه‌های ریز سفید رنگ ظاهر می‌شوند. این نوع شدید بیماری سل بیشتر در کودکان خردسال یا بزرگسالان با ضعف ایمنی شایع است و سل میلیاردی یا ارزنی نامیده می‌شود. سل میلیاردی علیرغم درمان دارای آمار مرگ و میری برابر 20 درصدی می‌باشد زیرا در بسیاری از موراد عفونت پیشرفته کرده و بافت‌های مختلفی درگیر نکروز پنیری شده‌اند. در انواع شدید بیماری این حفره راهی به مسیر هوا پیدا کرده و این مواد سفید رنگ توسط سرفه بیرون می‌آید. این مواد شامل باکتری‌های زنده نیز بوده و همچنین روشی برای انتشار عفونت می‌باشد.

روش‌های تشخیص بیماری سل

بیماری سل را می‌توان با علائم ظاهری بیماری که روی ارگان‌های بدن می‌گذارد تشخیص داد. روش‌های آزمایشگاهی، رادیوگرافی و یا تست پوستی توبرکولین نیز وجود دارند. یکی از مشکلات در تشخیص بیماری سل زمان‌بر بودن بعضی از این روش‌ها می‌باشد. مثلا کشت آزمایشگاهی خلط به 4 الی 12 هفته وقت نیاز دارد. تفسیر تست پوستی به عوامل ریسک فرد برای مواجهه با عفونت، سیستم ایمنی و تاریخچه واکسیناسیون فرد بستگی دارد. افراد دارای عفونت پنهانی که قبلا واکسینه نشده‌اند نسبت به افراد واکسینه شده در تست پوستی به مدت زمان بیشتری نیاز دارند تا واکنش را نشان‌دهند. بنابراین، این تست باید با دقت و با توجه به محل زندگی فرد بیمار انجام شود. تست پوستی توبرکولین ممکن است در بیماران دچار سوء تغذیه، ضعف ایمنی یا سل ارزنی جواب منفی کاذب نیز بدهد. البته در روش‌های جدید برای تشخیص با استفاده از واکنش‌های زنجیری پلیمراز^[8] به شناسای DNA باکتری و سنجش میزان آنتی بادی‌هایی که بدن در واکنش به باکتری‌ها ترشح می‌کند، می‌پردازد. این تست‌ها دقیق‌تر هستند. روش‌های معمول تشخیص بیماری سل عبارتنداز:

• آزمون توبر کولین
• کشت خلط
• رادیوگرافی سینه
• نمونه‌برداری بافتی

برای کشت نمونه خلط می‌بایست 3 نمونه خلط (3-5 cc) از بیمار گرفته و به آزمایشگاه ارسال گردد. نحوه گرفتن نمونه خلط:

• ابتدا در اولین مراجعه فرد مشکوک یک نمونه گرفته می‌شود
• ظرفی به بیمار داده می‌شود که مشخصات بیمار در سطح خارجی ظرف نوشته شده است و بیمار باید نمونه دوم خود را صبح زود و قبل از مراجعه دوم جمع‌آوری کند.
• در مراجعه دوم نمونه سوم از وی گرفته می‌شود.
• نمونه‌ها حداکثر ظرف مدت 72 ساعت باید به آزمایشگاه ارسال گردد.

درمان بیماری سل

دوره درمان و تعداد داروی مورد مصرف بسته به شدت بیماری سل و قسمت‌های درگیر بدن متفاوت است ولی به طور متوسط بین شش ماه تا یک سال می‌باشد. آلودگی هم زمان به بیماری ایدز می‌تواند درمان بیماری را بسیار مشکل کند. معالجه انواع مقاوم به درمان باسیل سل از چالش‌های پزشکی است. در گذشته تنها راه‌های درمانی استراحت در مناطق خوش آب و هوا و در زیر نور خورشید، نیروبخشی جسمانی، دوری از کارهای سخت و رنج‌آور، ورزش سبک، گردش و شادی و خوش‌گذرانی و دوری از غم و اندوه، خوردن خوراک‌های سودمند و نیرو بخش بود. طول مدت درمان معمول 6 ماه است که 2 ماه اول مرحله درمان حمله‌ای شامل 4 داروی ایزونیازید^[9]، ریفامپین^[10]، پیرازینامید^[11] و اتامبوتول^[12] است و 4 ماه بعدی در مرحله درمان نگهدارنده از 2 داروی ایزونیازید و ریفامپین استفاده می‌شود. برای جلوگیری از عوارض عصبی ایرونیازید، استفاده از پیریدوکسین توصیه میشود.

مشکل مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها، مقاوم شدن باکتری‌ها نسبت به آن‌ها است. استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها اغلب دارای عارضه از جمله عوارض کبدی است. مقاومت در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها که به طور منظم مصرف می‌شوند، شامل مقاومت اولیه و ثانویه است. در افراد آلوده به نوع شدید احتمال بیشتری برای بروز مقاومت اولیه وجود دارد. برای این افراد نباید فقط داروهای با کیفیت پایین استفاده کرد. موضوع مقاومت دارویی یک مساله فراگیر است چراکه هرچه طول درمان بیشتر باشد، نیاز به داروهای گرانتر (داروهای سری دوم درمان) بیشتر می‌شود. مقاومت می‌تواند به صورت مقاومت چند دارویی نیز باشد.

شرایط اتاق مبتلایان به بیماری سل

• نور خورشید به مقدار کافی به درون اتاق نفوذ کند
• به اندازه کافی پنجره داشته باشد (یک پنجم مساحت کف اتاق)
• از بستن پنجره اتاق بیمار خودداری کنید.

عوارض داروهای ضد سل

سرگیجه، تهوع، تاری دید، عدم تعادل، زرد شدن سفیدی چشم‌ها، دل درد، استفراغ و وزوز گوش. در صورت مشاهده این علائم باید مصرف داروها قطع شود و پزشک در جریان قرار گیرد.

نارنجی شدن و یا قرمز شدن رنگ ادرار یا سایر ترشحات بدن می‌تواند در اثر مصرف ریفامپین باشد و هیچگونه خطری ندارد.

پیشگیری از بیماری سل

پیشگیری اصلی‌ترین راه مبارزه با این بیماری و شامل شناسایی افراد مبتلا و درمان آن‌ها با داروهای ضد سل نیز می‌باشد.

• شناسایی افراد آلوده که هنوز به سل مبتلا نشده‌اند.
• واکسیناسیون توسط واکسن ب.ث.ژ
• ارتقا آموزش‌های بهداشتی و سطح اقتصادی و فرهنگی در جامعه موجب کاهش بیماری می‌گردد.
• مبارزه با بیماری ایدز زیرا که این بیماری موجب شیوع موج جدید از بیماری سل گردیده است.
• بعد از 2 هفته از شروع درمان، امکان انتقال بیماری به دیگران وجود ندارد ولی در 2 هفته اول درمان باید از تماس‌های مکرر با بیمار مبتلا به سل خودداری کرد.
• بیماران باید حتما از ماسک استفاده کنند. البته در بیماران مبتلا به سل خارج ریوی در صورتی که بیمار سرفه نداشته باشد، بیماری سل واگیردار نیست و نیاز به استفاده از ماسک نمی‌باشد.
• از بوسیدن کودکان خودداری شود.
• از پراکندگی اخلاط در هوا و زمین خودداری کنند.

پیشگیری در جامعه

اصلی‌ترین راه مبارزه با بیماری سل شناسایی افراد مبتلا و درمان آن‌ها با داروهای ضد سل می‌باشد (تحت نظارت مستقیم DOTS)

• شناسایی افراد آلوده که هنوز به سل مبتلا نشده‌اند
• ارتقا آموزش‌های بهداشتی و سطح اقتصادی و فرهنگی در جامعه موجب کاهش بیماری می‌گردد.
• مبارزه با بیماری ایدز، با توجه به این که بیماری ایدز موجب شیوع موج جدید از بیماری سل گردیده است.

با توجه به دستوالعمل‌های کشوری واکسن ب.ث.ژ در حال‌حاضر در بدو تولد و در یک نوبت تزریق می‌شود.

• تزریق مکرر واکسن سود بخش نیست و فقط یکبار تزریق کافی است.

باید دانست که واکسن ب.ث.ژ از بروز موارد خطرناک و مرگ‌ومیر بیماری سل منتشر اعضای بدن و مننژیت سلی جلوگیری به عمل می‌آورد ولی اثرات ناچیزی در پیشگیری از گسترش بیماری سل در جامعه دارد.

اهمیت مبارزه صحیح با بیماری سل

با تشخیص به موقع و درمان صحیح بیماران مبتلا به سل به راحتی می‌توان با این بیماری مبارزه کرد. ولی اگر بیماران را نتوانیم تشخیص دهیم، هر بیمار مسلول به راحتی سالانه 10 تا 15 نفر دیگر را در خانواده و نزدیکان خود آلوده می‌کند و مهم‌تر آنکه اگر بیمار مبتلا به سل ریوی را تشخیص دهیم ولی تحت درمان صحیح و دقیق قرار نگیرد، موجب به وجود آمدن میکروب سل مقاوم به دارو می‌گردد که در این صورت داروهای ضد سل معمولی دیگر بر آن اثر نمیکند و در نتیجه بیماری وخیم‌تر شده و به راحتی قابل درمان نیست و اگر به دیگران منتقل شود مشکلات زیادی را به وجود می‌آورد.

• عدم درمان صحیح و دقیق بیماران سل موجب بروز بیماری لاعلاجی می‌گردد.
• سل معمولا بیماری فقرا می‌باشد.

اقدامات لازم برای اطرافیان

احتیاط خاصی در مورد وسایل شخصی بیمار لازم نیست. اگر اطرافیان علائم بیماری را نداشته باشند، ضمن آموزش علائم بیماری باید به آن‌ها یادآور شد تا در صورت بروز علائم مراجعه نمایند. توصیه می‌شود که یک ماه بعد نیز این افراد مورد معاینه مجدد قرارگیرند. ولی کودکانی که در تماس با بیمار سل ریوی اسمیر مثبت قرار گرفته‌اند نیاز به بررسی خاص دارند.

لازم به یادآوری است که از افرادی که در تماس با بیماران قرار گرفته‌اند، به استثنای مجاورین نزدیک در داخل یک محوطه کوچک، تعداد نسبتا کمی دچار عفونت می‌شوند و از افراد عفونت‌یافته نیز تعداد کمی (5 تا 10 درصد) در طول عمر خود دچار بیماری می‌شوند.

جایگاه  PPD (تست پوستی توبر کولین TST)

آزمایش پوستی توبرکولین از نظر بالینی ارزش محدودی دارد، به این معنی که تست توبرکولین مثبت بیماری سل را همیشه به دنبال ندارد و از طرف دیگر وجود تست توبرکولین منفی تشخیص بیماری سل را کاملا رد نمی‌کند. این تست از نظر بالینی به ویژه در سنین زیر 5 سال دارای اهمیت است و یک تست مثبت می‌تواند نشانه عفونت جدید باشد.

واژه‌نامه