بیماری‌ هاشیموتو اصلی‌ترین علت کم‌کاری تیروئید

بدون شک بارها نام غده تیروئید را شنیده‌اید و تا حدودی کم کاری یا پرکاری تیروئید و علائم این اختلالات را می‌شناسید. اما ممکن است با بیماری هاشیموتو (Hashimoto Disease) که یکی از علل اصلی کم کاری تیروئید است آشنا نباشید.

بیماری هاشیموتو یکی از اختلالات خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن، به غده تیروئید حمله کرده و سبب بروز کم کاری تیروئید می‌شود. به این ترتیب فعالیت های متابولیک بدن کاهش یافته و در نتیجه بیمار دچار افزایش وزن، اختلال در حافظه، ضعف و … می‌‎شود.

در این مقاله تصمیم داریم تا شما را با یکی از اصلی‌ترین علل بروز اختلال کم کاری تیروئید، یعنی بیماری هاشیموتو ، آشنا کنیم. پس در ادامه با ما همراه باشید.

بیماری خود ایمنی هاشیموتو ، اصلی‌ترین علت بروز اختلال کم کاری تیروئید

همانطور که می‌دانید سیستم ایمنی بدن انسان، یک سیستم دفاعی قوی در برابر عوامل بیماری‌زا است. اما گاهی اوقات سیستم ایمنی بدن دچار مشکلاتی می‌شود و به اشتباه اندام‌های داخلی بدن را بیگانه شناخته و به آن‌ها حمله می‌کند که باعث بروز مشکلات و بیماری در بدن می‌شود.

حمله سیستم ایمنی بدن به غده‌ی تیروئید یکی از این قبیل مشکلات است که با نام بیماری هاشیموتو شناخته می‌شود. زمانی که سیستم ایمنی به غده تیروئید حمله می‌کند، تولید و ترشح هورمون‌های T3 و T4 کاهش یافته و در نتیجه فرد دچار کم کاری تیروئید می‌شود. به این ترتیب فعالیت‌های متابولیک بدن، قلب، ریه و سایر اندام‌ها مختل می‌شود.

بیماری هاشیموتو با عناوین تیروئیدیت هاشیموتو^[1]، تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن^[2]، یا تیروئیدیت خودایمن^[3] نیز شناخته می‌شود.

چگونه از ابتلا به بیماری هاشیموتو آگاه شویم؟

بیماری هاشیموتو به طور معمول با گذشت زمان و طی سال‌ها به آرامی پیشرفت می‌کند و باعث آسیب مزمن و افت سطح هورمون تیروئید در خون می‌شود.

این بیماری نیز مانند سایر بیماری‌ها، باعث بروز علائمی در بدن می‌شود که از اولین نشانه‌های آن می‌توان به تورم قسمت جلوی گردن اشاره کرد.

علائم و نشانه‌های بیماری هاشیموتو عمدتا با علائم کم کاری تیروئید مشابه هستند و از شایع‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خستگی و سستی
• افزایش حساسیت به سرما
• یبوست
• پوست رنگ پریده و خشک
• صورت پف کرده
• ناخن شکننده
• ریزش مو
• تورم زبان
• افزایش وزن بدون دلیل
• درد عضلات و مفاصل
• ضعف عضلانی
• خونریزی قاعدگی شدید یا طولانی مدت
• افسردگی
• کاهش حافظ

چه افرادی در معرض ابتلا به بیماری هاشیموتو قرار دارند؟

برخی افراد بیشتر از سایرین مستعد ابتلا به بیماری هاشیموتو هستند. اما علت چیست؟

در ادامه به بررسی عواملی خواهیم پرداخت که خطر ابتلا به بیماری هاشیموتو را افزایش می‌دهند.

1- جنسیت:

 بیماری هاشیموتو در زنان حداقل 8 برابر بیشتر از مردان شایع است.

2- سن:

 بیماری هاشیموتو ممکن است در هر سنی رخ دهد اما بروز آن بیشتر در سنین میانسالی ( 40 الی 60 سالگی) رایج است.

3- وراثت:

چنانچه فردی دارای پیشینه خانوادگی ابتلا به تیروئید و یا بیماری‌های خودایمنی باشد، بیشتر در معرض ابتلا به بیماری هاشیموتو قرار دارد.

4- ابتلا به سایر بیماری‌ها:

 سن، جنسیت و وراثت سه عامل اصلی در بروز بیماری هاشیموتو هستند. اما ابتلا به برخی بیماری‌ها از جمله موارد زیر نیز می‌تواند خطر بروز بیماری هاشیموتو را در افراد افزایش دهد.

• بیماری آدیسون^[4]: نارسایی غده فوق کلیه
• هپاتیت خود ایمنی^[5]: بیماری که در آن سیستم ایمنی بدن به کبد حمله می‌کند
• بیماری سلیاک^[6]: یک اختلال گوارشی
• لوپوس: نوعی بیماری خودایمنی که پوست و اندام‌های داخلی بدن را درگیر می‌کند.
• آرتریت روماتوئید^[7]: روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید یک بیماری خودایمنی مزمن بوده که سبب التهاب مفاصل می‌شود.
• سندورم شوگرن^[8]: اختلال در عملکرد غدد درون‌ریز و بروز خشکی دهان و چشم
• دیابت نوع 1
• ویتیلیگو^[9]: نوعی بیماری خودایمنی که در آن برخی قسمت‌های پوست فاقد رنگدانه هستند.

عوارض ناشی از بیماری خودایمنی هاشیموتو چیست؟

بیماری هاشیموتو در صورت عدم درمان، کم کاری تیروئید را به دنبال داشته که سبب بروز مشکلات و عوارض جدی و متعددی می‌شود. شایع‌ترین عوارض ناشی از این بیماری در ادامه مطرح شده اند:

گواتر: کم کاری تیروئید یکی از علل شایع گواتر است. تحریک مداوم تیروئید برای ترشح بیشتر هورمون‌ها ممکن است باعث بزرگ شدن غده و بروز گواتر شود. این معضل می‌تواند باعث بروز مشکلات بلع و تنفس شده و در ظاهر افراد نیز تاثیر منفی بگذارد.

مشکلات قلبی: در افراد مبتلا به کم کاری تیروئید، میزان کلسترول بد (LDL) افزایش می‌یابد. همچنین چنانچه کم کاری تیروئید درمان نشود، باعث بزرگ شدن ماهیچه قلب و نارسایی قلبی می‌گردد.

مشکلاتی سلامت روان: افسردگی یکی از عوارضی است که به دنبال ابتلا به بیماری هاشیموتو رخ می‌دهد و با گذشت زمان شدیدتر خواهد شد. همچنین افراد مبتلا به این بیماری ممکن است با کاهش میل جنسی مواجه شده و عملکرد ذهنی آنان نیز ضعیف شود.

کما میکسدم^[10]: این بیماری نادر و تهدید کننده زندگی می‌تواند به دلیل کم کاری تیروئید شدید و به دنبال بیماری هاشیموتو درمان نشده ایجاد شود. علائم و نشانه های آن شامل خواب آلودگی و به دنبال آن رخوت عمیق و بیهوشی است که ممکن است سبب مرگ بیمار شود.

نقص مادرزادی: چنانچه خانم بارداری به بیماری هاشیموتو و کم کاری تیروئید مبتلا باشد، احتمال بروز نقایص مادرزادی در نوزاد افزایش خواهد یافت. این کودکان بیشتر در معرض مشکلات ذهنی، نقص قلب، مغز و کلیه و اختلالات رشد هستند.

چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟

با مطالعه مطالب گفته شده ممکن است در ذهن خود با این سوال مواجه شوید که برای تشخیص و درمان بیماری هاشیموتو چه زمانی باید به پزشک مراجعه نمود؟

علی‌رغم اینکه علائم بیماری هاشیموتو به آرامی و با گذشت زمان پدیدار می‌شوند، اما درصورت مشاهده هریک از علائمی که در قسمت‌های قبلی مطلب ذکر شدند، مراجعه به پزشک ضروری است.

در شرایط زیر و در صورت مشاهده علائم مطرح شده، جهت بررسی عملکرد غده تیروئید به پزشک مراجعه کنید.

• خستگی بدون دلیل مشخص
• پوست خشک
• صورت رنگ پریده و پف کرده
• یبوست
• انجام جراحی تیروئید
• پرتو درمانی
• مصرف داروهای ضد تیروئیدی
• کلسترول بالا

همچنین مراجعه مداوم و منظم به پزشک، زمانی که تحت درمان بیماری هاشیموتو و کم کاری تیروئید هستید نیز توصیه می‌شود. به این ترتیب می‌‎توانید اطمینان حاصل کنید که دوز مناسبی از داروها را دریافت می‌کنید. با گذشت زمان ممکن است دوز داروها برای عملکرد صحیح غده تیروئید تغییر کند.

بیماری هاشیموتو چگونه تشخیص داده می‌شود؟

با مراجعه به پزشک، آزمایشاتی جهت تشخیص بیماری هاشیموتو انجام خواهد شد. یکی از رایج‌ترین آزمایشاتی که جهت تشخیص این بیماری صورت می‌گیرد، بررسی سطح هورمون تحریک کننده تیروئید (^[11]TSH) است. این هورمون موجب افزایش ترشح هورمون‌های تیروئیدی می‌شود و درصورتی که سطح هورمون‌های تولید شده توسط غده تیروئید در بدن کاهش یابد، مقدار هورمون TSH افزایش خواهد یافت.

انجام آزمایشات آنتی بادی و کلسترول نیز می‌تواند در تشخیص بیماری هاشیموتو موثر باشد.

آیا بیماری خودایمنی هاشیموتو قابل درمان است؟

کم کاری تیروئید ناشی از بیماری هاشیمتو از آن دسته بیماری‌هایی است که معمولا فرد مبتلا تا پایان عمر نیاز به استفاده از دارو دارد. لووتیروکسین^[12] یک هورمون مصنوعی است که جایگزین هورمون تیروکسین تیروئید (T4) می‌شود. مصرف منظم این دارو می‌تواند سطح هورمون تیروئید را به حد نرمال برساند. به این ترتیب علائم بیماری به مرور زمان از بین می‌روند. نکته‌ی حائز اهمیت این است که حتی در صورت از بین رفتن علائم نیز مراجعه منظم به پزشک و مصرف داروهای تجویز شده ضرورت دارد.

جمع‌بندی

همانطور که گفته شد بیماری هاشیموتو اصلی‌ترین علت بروز کم کاری تیروئید در افراد است که در دسته‌ی بیماری‌های خود ایمنی قرار می‌گیرد. این بیماری در صورت عدم درمان می‌تواند مشکلات زیادی از جمله مشکلات قلبی، ناباروری، نقص مادرزادی هنگام تولد نوزادان و اختلال در رشد را به دنبال داشته باشد. درحالی که با مراجعه به پزشک و کنترل سطح هورمون‌های ترشح شده از غده تیروئید، می‌توان به راحتی از بروز چنین عوارضی جلوگیری کرد.

یکی از نکات مهم در رابطه با بیماری‌هایی مانند هاشیموتو، شناخت دلایل بروز و علائم این بیماری‌ها است که اغلب افراد از آن بی‌خبر هستند. به همین دلیل معمولا زمانی نسبت به تشخیص و درمان آن اقدام می‌کنند که دچار عوارضی جدی شده‌اند.

در این مقاله سعی کردیم تا اطلاعاتی در رابطه با بیماری هاشیموتو، علائم، عوارض و نحوه تشخیص این بیماری ارائه نماییم. امیدواریم با ارائه این اطلاعات در افزایش سطح آگاهی عمومی نقش خود را ایفا کرده باشیم.

واژه‌نامه: