جلوگیری از نتایج مثبت و منفی کاذب در PCR
نتایج مثبت و منفی کاذب در PCR پیامدهای نامطلوبی هستند که حساسیت آزمایش PCR را به خطر می‌اندازند. اینگونه نتایج می‌توانند عواقب نامطلوبی را در آزمایش‌های بالینی به دنبال داشته باشند. نتایج منفی کاذب می‌تواند منجر به تشخیص نادرست یا دیرهنگام شود و سلامت بیمار را در معرض خطر قرار دهد. در حالی که نتایج مثبت کاذب می تواند منجر به آزمایشات اضافی، درمان غیرضروری و هزینه‌های اضافی شود. برای پیشگیری، شناسایی و کاهش این خطاها در تست‌های PCR می‌توان گام‌ها و اقدامات حفاظتی مختلفی را انجام داد. در این مطلب قصد داریم به بررسی روش‌های جلوگیری از نتایج مثبت و منفی کاذب در PCR بپردازیم. پس در ادامه با ما همراه باشید.
خطر نتایج مثبت و منفی کاذب در PCR
پیش از اینکه به سراغ روش‌های جلوگیری از نتایج مثبت و منفی کاذب در PCR برویم، بهتر است ابتدا به خطرات اینگونه نتایج بپرازیم.
فرض کنید در زمان شیوع بیماری همه‌گیری مانند کووید 19، آزمایش یک بیمار نتیجه کاذب منفی داشته باشد. این نتیجه می‌تواند منجر به تماس فرد آلوده با افراد سالم شده و گسترش پاتوژن را تسریع کند. این مشکل ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که یک آزمایشگاه از روش آزمایش گروهی یا آزمایش تلفیقی برای صرفه جویی در زمان و منابع استفاده کند. هنگام استفاده از این روش، نمونه‌های تعدادی از بیماران در یک ظرف آزمایش مخلوط می‌شوند. بنابراین، آزمایش گروهی می‌تواند به این معنی باشد که چندین بیمار تشخیص داده نشده‌اند.
از طرف دیگر یک نتیجه مثبت کاذب اغلب منجر به اتلاف وقت و منابع پزشکی می‌شود. همچنین ممکن است باعث ناراحتی روانی بیمار نیز گردد و هزینه‌های اضافی را برای او به دنبال داشته باشد. حتی در برخی موارد ممکن است زندگی بیمار نیز به خطر بیفتد. به عنوان مثال تشخیص نادرست بیماری لایم منجر به مرگ یک بیمار 30 ساله شد. این بیمار نه تنها تحت درمان گسترده با آنتی بیوتیک قرار گرفت. بلکه متعاقباً به دلیل کاتتریزاسیون طولانی مدت به عارضه کاندیدا (Candida) مبتلا شد.
خوشبختانه نتایج مثبت و منفی کاذب در آزمایش PCR در مقایسه با روش‌های دیگر، نسبتاً نادر است. با رعایت یکسری اقدامات ساده می‌توان به راحتی عوامل ایجاد اینگونه خطاها را شناسایی کرد و از آن‌ها جلوگیری نمود.
جلوگیری از نتایج مثبت و منفی کاذب در PCR
یکی از مهم‌ترین راهکارهای جلوگیری از بروز نتایج مثبت و منفی کاذب در PCR، شناختن منابع آلودگی و اطمینان از عملکرد خوب آزمایشگاهی است.
اکثریت قریب به اتفاق نتایج مثبت و منفی کاذب را می‌توان با رعایت موارد زیر کاهش داد:
- استفاده از روش‌های بهداشتی دقیق آزمایشگاهی
- تکنیک‌های خوب حجمبرداری
- استفاده از تجهیزات آزمایشگاهی استریل
- تخصیص اتاق‌های اختصاصی برای انجام تست PCR
برای مطالعه مقاله عملیات خوب آزمایشگاهی ، کلیک کنید.
شناخت علل آلودگی، گامی موثر در جلوگیری از نتایج مثبت و منفی کاذب در PCR
یکی از علل اصلی بروز نتایج مثبت و منفی کاذب در PCR ، آلوده شدن نمونه است. منابع آلودگی شامل پرسنل آزمایشگاه و آلودگی متقابل از نمونه به نمونه هستند. این آلودگی می‌تواند از راه‌های مختلفی به نمونه منتقل شود که مهم‌ترین آن‌ها در ادامه ذکر شده است.
- ذرات معلق در هوا: قطرات میکروسکوپی سیال که از طریق نشت نمونه، حجمبرداری نادرست، استفاده نادرست از شیکرها، دمای بالای محیط و غیره وارد هوا می‌شوند.
- آلاینده‌های روی روپوش آزمایشگاهی، ساعت، مو، پوست و غیره
- آلاینده‌های موجود در معرف‌های مورد استفاده در واکنش PCR.
- سمپلرهای آلوده، استفاده‌ی چندباره از نوک سمپلرهای یکبار مصرف، استفاده از لوله‌های غیر استریل، سایش ظروف شیشه‌ای و غیره.
تکنیک‌های جلوگیری از آلودگی
در ادامه به بررسی تکنیک‌های موثر برای جلوگیری از نتایج مثبت و منفی کاذب در PCR خواهیم پرداخت.
- در صورت امکان، مناطق یا اتاق‌های جداگانه‌ای را به مراحل پیش پردازش، آزمایش PCR و مراحل پس از PCR اختصاص دهید تا از آلودگی متقاطع جلوگیری شود.
- توصیه می‌شود درب این اتاق‌های آزمایش به‌گونه‌ای باشد که بدون استفاده از دست باز می شوند و همچنین جریان یک طرفه پرسنل را تضمین کند.
- استفاده از روش‌های خوب آزمایشگاهی و تکنیک‌های آسپتیک برای به حداقل رساندن آلاینده‌های موثر بر PCR
- مهر و موم نگه داشتن تمام ظروف نمونه و معرف تا حد امکان و استفاده از تکنیک‌های آسپتیک هنگام باز کردن درب بطری‌ها و لوله‌ها.
- عدم استفاده از ساعت، مچ بند و جواهرات.
- استفاده از ماسک و تعویض مرتب دستکش.
- تهیه مقادیر مناسبی از معرف‌ها به گونه‌ای که تنها یک بار مصرف شوند
- استفاده از هودهای ایمنی زیستی با جریان آرام
- حجمبرداری ملایم
- اتوکلاو کردن کلیه لوله‌ها، پیپت‌ها و غیره
- استریل کردن میز آزمایش و تجهیزات با اتانول 70 درصد ، هیپوکلریت سدیم 10 درصد (حداقل زمان تماس 10 دقیقه) و به دنبال آن آب استریل، کلرید هیدروژن 1 مولار و یا نور UV.
- سرویس منظم سمپلرها. بخش داخلی سمپلرها ممکن است به دلیل روش‌های نادرست حجمبرداری، آلوده شود. این می‌تواند منبعی پنهان از آلودگی باشد. سرویس و کالیبراسیون روتین سمپلرها، دقت این تجهیزات را نیز تضمین می‌کند.
جلوگیری از نتایج منفی کاذب در pcr
علل بروز نتایح منفی کاذب در PCR گسترده است. این نوع خطا اغلب به دلیل اسید نوکلئیک تخریب شده اتفاق می‌‌افتد و آلودگی نمونه کمتر در بروز این مسئله موثر است. چرخه‌های انجماد و ذوب بیش از حد می‌تواند سبب تخریب دلیل اسید نوکلئیک شود.
برای جلوگیری از بروز نتایج منفی کاذب در PCR لازم است اقدامات گفته شده برای جلوگیری از آلوده شدن نمونه صورت گیرد. اما علاوه بر آن، باید از آسیب دیدن اسید نوکلئیک نیز جلوگیری گردد.
برخی از این اقدامات عبارتند از:
- مواد شناخته شده و موثر در مهار PCR، مانند دستکش‌های پودری و سواب‌های پنبه‌ای چوبی یا آلژینات کلسیم باید جایگزین شوند.
- نمونه‌ها باید با دقت در دماهای پایین و در مقادیر کم در بافرهای مناسب نگهداری شوند.
- آب دپس DEPC اغلب حاوی مهارکننده‌های PCR است.توصیه می‌شود در آزمایشات PCR از آن اجتناب شود.
- رعایت دقیق رویه‌های عملیاتی استاندارد، استفاده از معرف‌ها و تجهیزات با کیفیت و سرویس‌دهی و کالیبراسیون منظم تجهیزات به تکرارپذیری و حساسیت کمک می‌کند.
سخن پایانی
آزمایش PCR یکی از تکنیک‌های رایج آزمایشگاهی برای بررسی بیماری‌های مختلف است. اما ممکن است مانند هر آزمایش دیگری دارای نتایج مثبت و منفی کاذب باشد.
نتایج مثبت و منفی کاذب در PCR می‌تواند مشکلات زیادی را به دنبال داشته باشد. به عنوان مثال ایجاد حس منفی در بیمار، هزینه‌های اضافی، همه‌گیری بیماری‌های ویروسی مختلف و حتی فوت بیمار . به همین دلیل جلوگیری از چنین خطاهایی از اهمیت زیادی برخوردار است.
خوشبختانه میزان بروز نتایج مثبت و منفی کاذب در PCR نسبت به آزمایش‌های دیگر کمتر است. با رعایت یکسری اقدامات ساده مانند به کارگیری عملیات خوب آزمایشگاهی (GLP) در آزمایشگاه می‌توان از بروز چنین نتایج کاذبی جلوگیری کرد. در این مقاله سعی کردیم به بررسی این اقدامات بپردازیم. امیدواریم این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد.
