تفاوت دوز تقویتی و دوز سوم واکسن کرونا
مقدمه
با ایجاد جهش‌های اخیر در ویروس کرونا، مقاومت این ویروس نسبت به آنتی‌بادی‌های ایجاد شده توسط ابتلای قبلی یا تزریق دوزهای اول و دوم واکسن، افزایش یافته است.
از آن‌جایی که مدت زمان ایمنی ایجاد شده توسط واکسن کرونا به طور دقیق مشخص نشده است و با مشاهدات انجام شده به نظر می‌رسد ایمنی حاصل از واکسن بعد از گذشت چند ماه از دریافت نوبت دوم واکسن به مقدار قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند، دانشمندان تزریق دوز تقویتی یا دوز سوم واکسن کرونا را برای حل این مشکل توصیه می‌کنند.
طبق مطالعات انجام شده مشخص شد واکسن تقویتی کرونا می‌تواند یک ایمنی طولانی مدت را برای فرد ایجاد کند.
در حال حاضر تعداد زیادی از کشورها تزریق دوز تقویتی واکسن کرونا [1] را آغاز کرده‌اند. همچنین در رابطه با دوز سوم واکسن کرونا نیز اقداماتی صورت گرفته است.
در ادامه به معرفی دوز تقویتی واکسن کرونا، تفاوت آن با دوز سوم، دلیل تزریق دوز اضافی واکسن کرونا و تعیین افراد واجد شرایط برای دریافت این دوزهای اضافی واکسن کرونا می‌پردازیم.
دوز سوم واکسن کرونا با دوز تقویتی آن چه تفاوتی دارد؟
دوز سوم واکسن کرونا: افرادی که دارای نقص سیستم ایمنی هستند، نمی‌توانند آنتی‌بادی کافی را بعد از تزریق دوز اول و دوم واکسن کرونا، ایجاد کنند. به همین دلیل بدن آن‌ها ایمنی لازم را برای جلوگیری از ابتلای شدید به بیماری و مرگ و میر ایجاد نمی‌کند.
این افراد به تزریق دوز سوم واکسن کرونا احتیاج دارند تا ایمنی کافی را در برابر ابتلا به بیماری شدید، بستری شدن و حتی مرگ و میر به دست آورند.
دوز تقویتی واکسن کرونا: برخلاف دوز سوم واکسن کرونا، دوز تقویتی واکسن کرونا برای افرادی مناسب است که سالم هستند و بدن آن‌ها ایمنی کافی را توسط تزریق دوزهای اول و دوم واکسن کرونا ایجاد کرده است. به عبارت دیگر دوز تقویتی واکسن کرونا برای جلوگیری از کاهش ایمنی طی گذشت زمان برای فرد تزریق می‌شود.
لازم به ذکر است که فرمولاسیون دوز سوم واکسن کرونا مشابه با دوز اول و دوم آن است. همچنین در اکثر مواقع فرمولاسیون دوز تقویتی واکسن کرونا مشابه با دوز اول و دوم همان واکسن است و تنها مقدار واکسن تزریقی در دوز تقویتی کم‌تر از دوز دوم آن است اما گاهی ممکن است چند نوع فرمولاسیون برای واکسن تقویتی وجود داشته باشد. به عنوان مثال برای دوز سوم واکسن مدرنا تا به امروز چند فرمولاسیون پیشنهاد شده است.
چه افرادی می‌توانند دوز سوم واکسن کرونا را دریافت کنند؟
همان‌طور که گفتیم طبق گزارش سازمان غذا و داروی آمریکا افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیفی هستند و نقص ایمنی متوسط تا شدید دارند، نمی‌توانند با دریافت دوز اول و دوم واکسن ایمنی مناسب را در بدن خود ایجاد کنند واجد شرایط دریافت دوز سوم واکسن کرونا [2] هستند. همچنین سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد دوز سوم فقط برای محافظت از افراد آسیب پذیر مانند افراد دارای نقص ایمنی و کادر درمان فعال در بخش‌های بیمارستانی است. در ادامه به ذکر چند نمونه از این دسته افراد می‌پردازیم:
- افرادی که به دلیل داشتن سرطان یا تومور تحت درمان‌های خاص مانند شیمی‌درمانی هستند.
- افرادی که مبتلا به ایدز (HIV) هستند.
- افرادی که پیوند عضو داشته‌اند و یا در دو سال گذشته پیوند مغز استخوان انجام داده‌اند و در حال مصرف داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی هستند.
- افرادی که داروهای کورتیکواستروئیدی مانند کورتون با دوز بالا مصرف می‌کنند.
- افرادی که به بیماری‌های سیستم ایمنی مانند سندروم دی‌جورج یا سندروم ویسکوت آلدریچ یا حتی مالتیپل اسکلروزیس (MS) مبتلا هستند.
- کادر درمان که در معرض شدید خطر ابتلا به بیماری هستند.
برای دوز سوم واکسن کرونا کدام واکسن مناسب‌تر است؟
سینوفارم: طبق بررسی‌های محققان چینی مشخص شد که ۵ ماه بعد از تزریق دوز دوم واکسن سینوفارم ایمنی ایجاد شده تا حدود ۷۰ درصد کاهش می‌یابد و بعد از دریافت دوز سوم واکسن سینوفارم میزان پادتن‌های بدن ۷/۲ برابر می‌شود. از طرفی برخی دیگر از پزشکان توصیه می‌کنند که برای دوز سوم بهتر است به جای سینوفارم از واکسن‌های پروتئینی و یا واکسن‌های حامل وکتور مانند اسپوتنیک و آسترازنکا جهت افزایش ایمنی ایجاد شده در بدن استفاده شود.
اسپوتنیک لایت: محققان روسی بعد از بررسی‌های انجام شده اعلام کردند که واکسن اسپوتنیک لایت، در برابر سویه دلتا تا ۷۰ درصد ایمنی ایجاد می‌کند اما این ایمنی پس از ۵ ماه نیاز به تقویت توسط تزریق دوز سوم دارد.
همچنین این محققان یادآور شدند که می‌توان در دوز سوم واکسن اسپوتنیک لایت (Sputnik Light ) را برای تمامی انواع واکسن‌های کرونا تزریق کرد همچنین افرادی که در دوزهای قبلی واکسن اسپوتنیک وی (Sputnik V) را دریافت کرده‌اند نیز می‌توانند دوز سوم اسپوتنیک لایت را بعد از گذشت حداقل ۶ ماه دریافت کنند.
آسترازنکا: افرادی که در دوز اول و دوم واکسن آسترازنکا دریافت کرده‌اند بهتر است برای دوز سوم همان آسترازنکا یا واکسن‌های حامل وکتور ویروس را تزریق کنند. در صورتی که فرد بعد از تزریق واکسن آسترازنکا دچار حساسیت شده باشد بعد از مشورت با پزشک می‌تواند واکسن دیگری را برای دوز سوم دریافت کند.
چه افرادی می‌توانند دوز تقویتی واکسن کرونا را دریافت کنند؟
طبق توصیه‌های CDC تمام افراد بالای ۱۸ سال می‌توانند دوز تقویتی واکسن کرونا را دریافت کنند که زمان مناسب برای تزریق بسته به نوع واکسن دریافتی در دوز اول و دوم مشخص می‌شود:
- افراد بالای ۱۸ سالی که در دوز اول و دوم، واکسن فایزر، بیون تک یا مدرنا را دریافت کرده‌اند بعد از گذشت حداقل ۶ ماه از تزریق آخرین دوز (دوز دوم)، می‌توانند دوز تقویتی واکسن کرونا را دریافت کنند.
- افراد بالای ۱۸ سالی که واکسن جانسون اند جانسون (Johnson & Johnson’s Janssen) را تزریق کرده‌اند، بعد از گذشت حداقل ۲ ماه از تزریق، می‌توانند دوز تقویتی واکسن کرونا را دریافت کنند.
همچنین زمان مناسب برای دریافت دوز تقویتی واکسن کرونا برای افراد بالای ۱۸ سالی که دوز اول و دوم را سینوفارم تزریق کرده‌اند به طور دقیق مشخص نیست اما توصیه می‌شود تزریق دوز تقویتی، حداقل ۳ یا ۴ ماه پس از دریافت دوز دوم صورت گیرد. همچنین در برخی منابع توصیه شده است که برای دریافت دوز سوم واکسن کرونا بهتر است ۶ ماه از تزریق دوز دوم گذشته باشد.
برای دوز تقویتی واکسن کرونا کدام واکسن مناسب است؟
برخی افراد ترجیح می‌دهند واکسنی که به عنوان واکسن تقویتی کرونا انتخاب می‌کنند، همان واکسنی باشد که در دوز اول و دوم دریافت کرده‌اند و برخی دیگر از افراد یک واکسن دیگر را برای واکسن تقویتی کرونا ترجیح می‌دهند.
طبق آخرین توصیه‌های CDC برای انتخاب دوز تقویتی واکسن کرونا محدودیتی وجود ندارد.
به عنوان مثال افرادی که دوز اول و دوم واکسن سینوفارم را تزریق کرده‌اند می‌توانند در واکسن تقویتی کرونا همان سینوفارم را دریافت کنند همچنین در صورت تمایل می‌توانند واکسن آسترازنکا را نیز تزریق کنند. از آن‌جا که واکسن چینی سینوفارم از نوع ویروس غیرفعال شده است، ایمنی آن نسبت به واکسن‌های حامل وکتور ویروسی و یا واکسن‌های mRNA کم‌تر بوده و مدت زمان کم‌تری ماندگاری دارد، بسیاری از کشورها مانند چین و امارات تزریق دوز تقویتی واکسن کرونا را با واکسن‌های پروتئینی یا واکسن‌های mRNA اجباری اعلام کرده‌اند.
آیا تزریق واکسن تقویتی کرونا عوارض دارد؟
دریافت واکسن تقویتی کرونا ممکن است عوارضی را به همراه داشته باشد. جای نگرانی نیست زیرا این علائم طبیعی هستند و بروز این علائم نشان می‌دهد که بدن شما در مقابل Covid-19 از خود محافظت می‌کند.
اثرگذاری دوز تقویتی واکسن کرونا به چه شکل است؟
تزریق واکسن کرونا در دوزهای مختلف باعث جلوگیری از ابتلا شدید به بیماری، بستری شدن در بیمارستان و حتی مرگ می‌شود و همان‌طور که گفتیم در مقابل سویه‌های فراگیر دلتا و اومیکرون نیز ایمنی مناسبی ایجاد می‌کند.
با این که هنوز اطلاعات زیادی در رابطه با گونه جهش یافته Omicron در دسترس نیست اما اکثر متخصصان تزریق واکسن تقویتی کرونا را توصیه می‌کنند و بر این باور هستند که دریافت دوز تقویتی واکسن کرونا احتمالا ایمنی بیش‌تری را ایجاد خواهد کرد.
واریانت اومیکرون (Omicron) حامل بیش از ۵۰ جهش ژنتیکی است که بیش از ۳۰ مورد آن‌ها روی سنبله ویروس است. (سنبله ویروس یک پروتئین سطحی روی ویروس و هدف اصلی واکسن‌های کرونای امروزی است.) تغییراتی که در سنبله ویروس ایجاد می‌شود ممکن است مقاومت ویروس را در مقابل آنتی‌بادی‌های ایجاد شده توسط واکسن، بالا ببرد اما بعید است که بتواند به طور کامل در برابر این واکسنها مقاومت کند. علاوه‌بر آن سیستم ایمنی بدن شما چندین خط دفاعی دارد که می‌تواند در مقابل ویروس‌ها از بدن محافظت کند.
تزریق دوز تقویتی واکسن کرونا آنتی‌بادی‌های بیش‌تری برای مبارزه با ویروس به بدن شما می‌دهد. طبق آزمایش‌های انجام شده سطح آنتی‌بادی در بدن افرادی که دوز سوم واکسن فایزر و بیونتک را دریافت کرده‌اند، نتایج امیدوارکننده‌ای را نشان می‌دهد. بررسی نمونه خون این افراد در آزمایشگاه مقدار قابل توجهی از آنتی‌بادی‌های مقاوم در برابر واریانت اومیکرون را نشان داده است.
باید به این نکته توجه داشت که هیچ واکسنی ایمنی ۱۰۰ درصد ایجاد نمی‌کند و ممکن است برخی افراد حتی بعد از واکسیناسیون کامل نیز به کرونا مبتلا شوند.
تفاوت فردی که واکسینه شده است با فردی که هیچ‌گونه واکسنی دریافت نکرده آن است که فرد واکسینه شده بیماری‌اش خفیف‌تر است و در اکثر مواقع نیاز به بستری شدن در بیمارستان ندارد.
اگر قبلا به کرونا مبتلا شده باشم آیا به واکسن تقویت‌کننده نیاز دارم؟
طبق تحقیقات صورت گرفته متخصصان توصیه می‌کنند که حتی اگر قبلا به کرونا مبتلا شده‌اید، دوز تقویتی واکسن کرونا را دریافت کنید. طبق این بررسی‌ها مشخص شد که آنتی‌بادی‌های حاصل از ابتلا به عفونت قبلی برای مقاومت در برابر گونه اومیکرون کافی نیست.
عوارض تزریق دوز تقویتی واکسن‌های کرونا چیست؟
طبق گزارش‌های CDC عوارض ناشی از تزریق واکسن تقویتی کرونا، مشابه دوز اول و دوم آن است. تب، سر درد و درد در محل تزریق شایع‌ترین عوارض جانبی گزارش شده است. در مجموع اکثر عوارض جانبی مشاهده شده خفیف تا متوسط بودند و عوارض جانبی شدید نادر است اما ممکن است در برخی افراد مشاهده شود.
بعد از دریافت دوز تقویتی واکسن کرونا چه مدت طول می‌کشد تا ایمنی لازم در بدن ایجاد شود؟
در حالت طبیعی یک هفته تا ۱۰ روز طول می‌کشد تا سیستم ایمنی بدن به اولین دوز واکسن تزریق شده پاسخ دهد اما دوز تقویتی واکسن کرونا بعد از گذشت چند روز اثرات خود را می‌گذارد. دلیل این امر آن است که سیستم ایمنی بدن شما برای شناسایی ویروس کرونا آماده شده است و با سرعت بیش‌تری ویروس جدید را شناسایی کرده و برای مقابله با آن با سرعت بیش‌تری آنتی‌بادی تولید می‌کند.
آیا دریافت هم‌زمان دوز تقویتی واکسن کرونا و واکسن سالانه آنفولانزا امکان‌پذیر است؟
اکثر افرادی که واجد شرایط دریافت واکسن تقویتی کرونا هستند، می‌توانند واکسن سالانه آنفولانزا را نیز تزریق کنند. تزریق هم‌زمان این دو واکسن بلامانع است و خطری را برای فرد ایجاد نمی‌کند.
جمع‌بندی
در حال حاضر بخش زیادی از افراد جامعه دوزهای اول و دوم واکسن کرونا را دریافت کرده‌اند. همان‌طور که گفته شد با وجود جهش‌های ایجاد شده در ویروس کرونا و گذشت مدت زمان زیادی از دریافت آخرین دوز واکسن کرونا در برخی از افراد ایمنی حاصل از این واکسنها تا حد زیادی کاهش یافته است و مقاومت سویه‌های جدید ویروس کرونا به مراتب افزایش یافته است.
در چنین وضعیتی دریافت دوز تقویتی واکسن کرونا برای افراد عادی و دریافت دوز سوم واکسن کرونا برای افراد مبتلا به نقص سیستم ایمنی، امری ضروری است.
هدف از نگارش این مطلب افزایش آگاهی شما در رابطه با دوز تقویتی و دوز سوم واکسن کرونا بود زیرا سلامت شما برای ما بسیار ارزشمند است. امیدواریم این مطلب برای شما مفید واقع شده باشد.
واژه‌نامه
| third dose of covid vaccine | [2] | covid-vaccine-booster | [1] |
