شناخت سرطان ریه و نشانه‌های آن

سرطان ریه، دومین سرطان شایع در سراسر جهان محسوب می‌شود که اغلب مردم، ابتلا به آن را در حکم مرگ خود می‌دانند.

این در حالی است که بر خلاف تصور عموم، با شناخت این بیماری و علائم آن و تشخیص به موقع، می‌توان میزان مرگ و میر ناشی از ابتلا به سرطان ریه را در سراسر جهان کاهش داد.

به همین دلیل در این مقاله قصد داریم تا به علل بروز، نشانه‌های ابتلا و راه‌های پیشگیری و درمان سرطان ریه بپردازیم.

پس اگر نگران سلامت خود و اطرافیانتان هستید، در ادامه‌ی این مطلب با ما همراه باشید.

ساختار و عملکرد طبیعی ریه‌‌ها در بدن

برای شناخت بیماری سرطان ریه، لازم است تا در ابتدا با ساختار و عملکرد ریه‌ها در بدن خود آشنا باشید. به همین دلیل در آغاز این مطلب، مروری کوتاه بر این موضوع خواهیم داشت.

ریه‌ها، 2 عضو اسفنج مانند در بدن هستند که در قسمت قفسه سینه قرار دارند. ریه سمت راست دارای 3 بخش است که با نام لوب^[1] شناخته می‌شود.

ریه سمت چپ بدن، به دلیل اینکه قلب قسمتی از فضای قفسه سینه را اشغال کرده است، کمی کوچکتر بوده و دارای 2 لوب است.

هنگامی که نفس می‌کشید، هوا از طریق دهان یا بینی وارد بدن شده و از طریق نای^[2] وارد ریه‌ها می‌گردد. نای به لوله‌هایی به نام برونش^[3] یا نایژه تقسیم می‌شود. این لوله‌ها نیز به لوله‌های کوچکتری به نام برونشیول^[4] یا نایژک تقسیم می‌شوند. در انتهای نایژک‌ها کیسه‌های هوایی کوچکی به نام آلوئول^[5] وجود دارد.

 آلوئول‌ها اکسیژن موجود در هوای استنشاق شده را جذب و وارد خون کرده و هنگام بازدم، دی‌اکسید کربن موجود در خون را گرفته و از بدن خارج می‌کنند. در حقیقت دریافت اکسیژن و دفع دی اکسید کربن از عملکردهای اصلی ریه است.

سرطان‌ ریه، بیماری است که ریه و اجزای مختلف آن را درگیر کرده و به‌طور معمول از سلول‌های پوشاننده نایژه، برونشیول‌ها و یا آلوئول‌ها آغاز می‌شود.

چه عواملی در ابتلا به سرطان ریه نقش دارند؟

هر فردی، فارغ از سن و جنسیت ممکن است به سرطان ریه مبتلا شود. احتمالا می‌دانید که سرطان به طور کلی به معنای رشد و تکثیر غیرطبیعی سلول‌های بدن است که برخی عوامل در بروز آن دخیل هستند. در ادامه به بررسی عواملی خواهیم پرداخت که در بروز سرطان ریه دخیل هستند:

1- سیگار کشیدن

90% موارد ابتلا به سرطان ریه، نتیجه استعمال دخانیات و سیگار کشیدن است. از لحظه استنشاق دود، آسیب به بافت ریه شروع می‌شود. سلول‌های ریه تلاش می‌کنند این آسیب را ترمیم کنند، اما قرار گرفتن مداوم در معرض دود، روند ترمیم را برای ریه دشوارتر می‌کند. در حقیقت هر روزی که سیگار می‌کشید، خطر ابتلا به سرطان ریه در شما افزایش می‌یابد.

2- قرار گرفتن در معرض دود سیگار

حتی اگر فردی سیگار نکشد، قرار گرفتن در معرض دود سیگار می‌تواند باعث ابتلای او به سرطان ریه شود.

3- قرار گرفتن در معرض گاز رادون

بر اساس تحقیقات صورت گرفته در انجمن ریه آمریکا^[6]، قرار گرفتن در معرض رادون، دومین علت ابتلا به سرطان ریه است.

رادون گازی است که در اثر تجزیه طبیعی اورانیوم در خاک و سنگ تولید می‌شود. در نتیجه این ماده در مصالح ساختمانی نیز با غلظت‌های مختلف یافت می‌شود. تجمع سطح زیادی از این گاز در ساختمان‌ها، در نهایت وارد هوا شده و بخشی از هوای تنفسی انسان می‌گردد.

همچنین، گاز رادون در برخی بیمارستان‌ها و به منظور پرتو درمانی نیز کاربرد دارد.

استنشاق رادون خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش می‌دهد.

4- پرتو درمانی

ممکن است فردی برای درمان نوع دیگری از سرطان تحت پرتودرمانی قرار گرفته باشد. این امر می‌تواند خطر بروز سرطان ریه را افزایش دهد.

5- تنفس مواد خطرناک

تنفس سایر مواد خطرناک، به ویژه در مدت زمان طولانی، نیز می‌تواند باعث بروز سرطان ریه شود.

به طور مثال، نوعی سرطان ریه به نام مزوتلیوما^[7] اغلب در اثر قرار گرفتن در معرض آزبست^[8] ایجاد می‌شود.

سایر موادی که می‌توانند باعث سرطان ریه شوند عبارتند از:

• آرسنیک
• کادمیوم
• کروم
• نیکل
• برخی از فرآورده‌های نفتی
• اورانیوم

6- سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان ریه

افرادی که والدین و یا اطرافیان نزدیک آن‌ها سابقه ابتلا به سرطان ریه را دارند نیز بیشتر از سایرین مستعد ابتلا به این بیماری هستند.

آیا سرطان ریه انواع مختلفی دارد؟

در پاسخ به این سوال ابتدا باید بگوییم که هر سرطانی به طور کلی در 2 دسته‌‌ی اولیه و ثانویه جای می‌گیرد. این موضوع در رابطه با سرطان ریه نیز صادق است. سرطانی که از ریه‌ها شروع می‌شود، سرطان اولیه و سرطانی که از قسمت دیگری در بدن شروع شده و به تدریج به ریه‌ها سرایت می‌کند به عنوان سرطان ثانویه شناخته می‌شود.

در این بخش قصد داریم انواع سرطان ریه‌ی اولیه را بیان کنیم.

سرطان ریه اولیه خود به 2 گروه تقسیم می‌شود. این تقسیم‌بندی بر اساس نوع سلول‌هایی است که سرطان در آن‌ها شروع به رشد می‌کند.

سرطان ریه سلول غیر کوچک^[9]

 شایع‌ترین نوع سرطان ریه، سرطان ریه سلول غیرکوچک است که حدود 85% از کل موارد ابتلا را به خود اختصاص داده است. 3 نوع فرعی این نوع سرطان ریه عبارتند از:

1- آدنوکارسینوما ^[10]: این نوع سرطان ریه از سلول‌های غدد مولد مخاط شروع می‌شود.

2- کارسینوم سلول سنگفرشی^[11]: این نوع سرطان ریه معمولاً در قسمت مرکزی ریه یا در یکی از مجاری اصلی هوا (برونش چپ یا راست) رخ می‌دهد.

3- کارسینوم سلول بزرگ^[12]: اغلب در نواحی خارجی ریه ایجاد می‌شود و تمایل به رشد سریع و گسترش شدیدتر از برخی دیگر از انواع سرطان ریه دارد.

سرطان ریه سلول کوچک^[13]

این نوع سرطان ریه نسبت به سرطان سلول غیر کوچک کمتر شایع است اما سریع‎تر گسترش می‌یابد. این نوع سرطان ریه بیشتر در بین افراد سیگاری شایع است.

مراحل پیشرفت سرطان ریه

مراحل پیشرفت سرطان ریه نشان می‌دهد که بیماری تا چه حد در بدن فرد گسترش یافته است.

با تشخیص به موقع و زودهنگام سرطان ریه، شانس درمان موفقیت‌آمیز نیز بیشتر خواهد بود. به همین دلیل آگاهی از مراحل پیشرفت سرطان در ارائه روش‌های درمانی بهتر و کمک به کند شدن روند پیشرفت سرطان ریه بسیار موثر است.

همانطور که گفته شد، سرطان ریه به طور کلی به 2 نوعِ سرطان سلول کوچک و سلول غیرکوچک تقسیم می‌شود.

سرطان ریه سلول غیرکوچک، 4 مرحله اصلی دارد که عبارتند از:

• مرحله 1: سرطان در ریه یافت می‌شود، اما به خارج از ریه گسترش نیافته است.
• مرحله 2: سرطان در ریه و غدد لنفاوی مجاور دیده می‌شود.
• مرحله 3: سرطان در ریه و غدد لنفاوی در وسط قفسه سینه دیده می‌شود. در این مرحله ممکن است غدد لنفاوی تنها در یک سمت از قفسه سینه درگیر شده باشند و یا سرطان به غدد لنفاوی طرف مقابل قفسه سینه نیز انتقال یابد.
• مرحله 4: سرطان به هر 2 ریه، نواحی اطراف ریه‌ها و همچنین سایر اندام‌ها نیز گسترش می‌یابد.

سرطان ریه سلول کوچک نیز دارای 2 مرحله اصلی است. در مرحله اول، سرطان فقط در یک ریه یا غدد لنفاوی مجاور در همان سمت قفسه سینه دیده می‌شود. اما در مرحله دوم  سرطان به‌طور گسترده‌ای پیشرفت کرده و سایر اندام‌ها را نیز درگیر می‌کند.

نشانه‌های ابتلا به سرطان ریه چیست؟

سرطان ریه نیز مانند انواع دیگر سرطان‌ها ممکن است در مراحل اولیه فاقد هرگونه علامت و نشانه‌ای باشد. اما در نهایت بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری علائم زیر را تجربه خواهند کرد:

• سرفه‌ای که بند نمی‌آید
• سرفه به همراه خون
• تنگی نفس
• خستگی و کاهش وزن بدون دلیل
• درد هنگام تنفس یا سرفه کردن

با گسترش سرطان به اندام‌های دیگر، ممکن است بیمار با مشکلات زیر نیز مواجه شود:

• بروز توده در گردن
• درد استخوان به ویژه در پشت، دنده و ستون فقرات
• سردرد
• سرگیجه
• مشکلات تعادلی
• بی‌حسی دست و پا
• زردی پوست و چشم

همچنین تومورهایی که در قسمت بالای ریه ایجاد شده‌اند، ممکن است روی اعصاب صورت تأثیر بگذارند و منجر به افتادگی یک پلک و کوچک شدن مردمک چشم شوند.

سرطان ریه گاهی اوقات باعث ایجاد اختلالی به نام سندرم پارانئوپلاستیک^[14] می‌شود که علائمی مانند ضعف عضلانی، حالت تهوع، استفراغ، تجمع مایع درون ریه، فشار خون بالا، تشنج وکما را به دنبال دارد.

روند تشخیص سرطان ریه

تشخیص به موقع سرطان ریه می‌تواند نجات بخش زندگی بیمار باشد.

پس از مراجعه به پزشک، آزمایشاتی برای تشخیص سرطان ریه انجام خواهد شد. در ادامه برخی از رایج‌ترین روش‌های تشخیصی سرطان ریه را مرور خواهیم کرد:

آزمایشات تصویربرداری: تصویربرداری از ریه مانند انجام ام.آر.آی. و سی.تی اسکن، امکان مشاهده و بررسی توده‌های غیرطبیعی را به پزشک می‎دهد.

سیتولوژی خلط: بررسی میکروسکوپی خلط تولید شده در اثر سرفه عمیق، می‌تواند به تشخیص سلول‌های سرطانی کمک کند.

نمونه‌برداری: نمونه‌برداری از غدد لنفاوی و ریه نیز می‌تواند در شناسایی سلول‌های سرطانی موثر باشد. این نمونه‌برداری معمولا از طریق برونکوسکوپی، مدیاستینوسکوپی و بیوپسی صورت می‌گیرد.

روش‌های درمانی سرطان ریه

درمان سرطان ریه به میزان گسترش سرطان و وضعیت سلامت عمومی بیمار بستگی دارد.

اگر این بیماری زود تشخیص داده شود و سلول‌های سرطانی یک منطقه کوچک را درگیر کرده باشند، ممکن است برای برداشتن ناحیه آسیب دیده، جراحی ریه توصیه شود.

اما اگر بیمار سلامت عمومی خوبی نداشته و یا به هر نحوی جراحی برای او مضر باشد، ممکن است به جای عمل جراحی، پرتو درمانی توصیه شود.

اگر سرطان بیش از حد گسترش یافته باشد و جراحی یا پرتودرمانی موثر واقع نگردد، معمولاً شیمی درمانی توصیه می‌شود.

دقت داشته باشید که درصورت مشاهده هرگونه علائم، مراجعه به پزشک لازم و ضروری است.

راه‌های جلوگیری از ابتلا به سرطان ریه

هیچ راه مطمئنی برای جلوگیری از سرطان ریه وجود ندارد، اما یکسری اقدامات وجود دارند که می‌توانند در کاهش خطر ابتلا به سرطان ریه موثر باشند.

• سیگار نکشید: اولین اقدام مهم برای جلوگیری از بروز سرطان ریه، سیگار نکشیدن است. اگر تا به حال هرگز سیگار نکشیده‌اید، این کار را شروع نکنید.
  در صورتی که سیگار می‌کشید، آن را ترک کنید. ترک سیگار پس از سال‌ها استعمال ممکن است کمی دشوار باشد. اما حتی اگر سال‌ها سیگار کشیده باشید، پزشک می‌تواند با ارائه‌ راهکارهایی مانند مصرف داروهای جایگزین نیکوتین به شما کمک کند.
  همچنین با فرزندان خود در رابطه با مضرات سیگار کشیدن صحبت کنید تا آن‌ها درک کنند که سیگار کشیدن چه خطراتی را برای سلامتی آن‌ها به دنبال دارد. به این ترتیب متوجه می‌شوند که چگونه در برابر فشار همسالان خود واکنش نشان دهند.

• از دود سیگار دور بمانید: اگر با افراد سیگاری زندگی یا کار می‌کنید، آن‌ها را ترغیب کنید که سیگار کشیدن را ترک کنند.
  در صورتی که این کار ممکن نبود، از آن‌ها بخواهید در محیط بسته‌ی کار یا خانه سیگار نکشند.

• سطح رادون را در خانه خود بررسی کنید: اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنید که رادون به عنوان یک مشکل شناخته شده است، سطح رادون را در خانه خود بررسی کنید و اقدامات لازم مانند پوشاندن ترک‌های ساختمان، استفاده از سیستم تهویه مناسب و … را انجام دهید.
• رژیم غذایی سالم داشته باشید: یک رژیم غذایی پر از میوه و سبزیجات را انتخاب کنید. مصرف مقادیر زیاد ویتامین به شکل قرص ممکن است مضر باشد.
  به یاد داشته باشید که ورزش منظم در کنار رعایت رژیم غذایی سالم در جلوگیری از بروز بسیاری از بیماری‌ها از جمله سرطان ریه، کارساز است.

جمع‌بندی

سرطان ریه یکی از شایع‌ترین انواع سرطان‌ها در سراسر جهان محسوب می‌شود. هر کسی می‌تواند به سرطان ریه مبتلا شود، اما سیگار کشیدن یا قرار گرفتن در معرض دود سیگار اصلی‌ترین علت ابتلا به سرطان ریه است.

شناخت نشانه‌های این بیماری می‌تواند به تشخیص به موقع آن کمک کند. به این ترتیب درمان بیماری موثرتر خواهد بود.

در این مقاله سعی کردیم تا به معرفی بیماری سرطان ریه و نشانه‌های آن بپرداریم. امیدواریم این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد.

واژه‌نامه: