سندرم تخمدان پلی‌کیستیک

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک ^[1] که در اصطلاح علمی با نام اختصاری PCOS نیز شناخته می‌شود، وضعیتی است که در آن تخمدان‌ها مقدار غیر طبیعی از آندروژن‌ها را تولید می‌کنند. آندروژن‌ها هورمون‌های جنسی مردانه‌ای هستند که در حالت نرمال مقدار کمی از آن‌ در بدن یک خانم وجود دارد. در این مقاله قصد داریم به بررسی علل ابتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، نحوه درمان و بهبود آن بپردازیم. پس در ادامه با ماه همراه باشید.

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک چیست؟

تخمک‌گذاری زمانی اتفاق می‌افتد که یک تخمک بالغ از تخمدان آزاد شود تا توسط یک اسپرم بارور گردد. اگر تخمک بارور نشود، در طول دوره قاعدگی یک زن، به خارج از بدن فرستاده خواهد شد.

اما در برخی موارد، بدن یک خانم به اندازه کافی هورمون‌های مورد نیاز برای تخمک‌گذاری را تولید نمی‌کند. وقتی تخمک‌گذاری اتفاق نمی‌افتد، تخمدان‌ها کیست‌های کوچک زیادی ایجاد می‌کنند. این کیست‌ها هورمون‌هایی به نام آندروژن می‌سازند که یکی از هورمون‌های جنسی مردانه است. به این ترتیب سندرم تخمدان پلی‌کیستیک اتفاق خواهد افتاد.

 خانم‌های مبتلا به این سندرم علائم زیادی از جمله مشکلات دوران قاعدگی را تحمل می‌کنند.

آیا PCOS یک بیماری تخمدان است؟

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یک بیماری نیست بلکه یک اختلال در غدد درون ریز است که تخمدان‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. نام سندرم تخمدان پلی‌کیستیک در ابتدا به این دلیل انتخاب شد که افراد مبتلا به این سندرم اغلب کیست‌های متعددی در تخمدان خود داشتند. اما بعد از تحقیقات صورت گرفته مشخص شد که کیست یک مشخصه ثابت برای این اختلال نیست و لزوما تمام افراد مبتلا به این سندرم کیست ندارند. حتی گاهی اوقات برخی خانم‌ها کیست‌های متعددی در تخمدان خود دارند اما به سندرم تخمدان پلی کیستیک مبتلا نیستند.

امروزه گروه‌های بالینی و تحقیقاتی در حال تلاش برای تغییر نام این اختلال هستند و استدلال می‌کنند که نام فعلی مانع پیشرفت در تحقیقات و ایجاد سردرگمی می‌شود. یک پیشنهاد برای نام جدید این اختلال “سندرم متابولیک تولید مثل ^[2]” است.

علت بروز سندرم تخمدان پلی‌کیستیک چیست؟

علت دقیق بروز سندرم تخمدان پلی‌کیستیک مشخص نیست. اما طبق بررسی‌های صورت گرفته، عوامل زیر نقش موثری در بروز سندرم تخمدان پلی کیستیک دارند.

انسولین اضافی

انسولین هورمونی است که در لوزالمعده تولید می‌شود و به سلول‌ها اجازه می‌دهد از قند، که منبع انرژی اولیه بدن شما است، استفاده کنند. اگر سلول‌های شما نسبت به عملکرد انسولین مقاوم شوند، سطح قند خون شما افزایش می‌یابد و بدن شما ممکن است انسولین بیشتری تولید کند. انسولین اضافی ممکن است تولید آندروژن را افزایش داده و باعث مشکل در تخمک گذاری شود.

التهاب درجه پایین ^[3]

اصطلاح التهاب درجه پایین را می‌توان برای توصیف تولید مواد تولید شده توسط گلبول‌های سفید خون برای مبارزه با عفونت استفاده کرد. تحقیقات نشان داده است که زنان مبتلا به PCOS نوعی التهاب با درجه پایین دارند که تخمدان‌ها را برای تولید آندروژن تحریک می‌کند.

وراثت

یکی دیگر از علل بروز این سندورم را می‌توان سابقه خانوادگی یا وراثت تلقی کرد. زنانی که خواهر یا مادر آن‌ها دچار تخمدان پلی‌کیستیک است، به احتمال زیاد با این اختلال مواجه خواهند شد.

چاقی

چاقی نیز می‌تواند باعث افزایش سطح انسولین در بدن شود و علائم و عوارض ناشی از تخمدان پلی‌کیستیک را تشدید کند.

مصرف دخانیات

سیگار کشیدن نیز در بروز سندرم تخمدان پلی‌کیستیک موثر است. زیرا نیکوتین ممکن است فعالیت آندروژنی را افزایش دهد. سیگار کشیدن با افزایش سطح تستوسترون آزاد و انسولین ناشتا در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک همراه است که منجر به تشدید مقاومت به انسولین می‌شود.

علائم تخمدان پلی‌کیستیک چیست؟

افرادی که به سندرم پلی‌کیستیک دچارهستند ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:

• پریودهای نامنظم یا پریودهای بسیار سبک
• تخمدان‌هایی که بزرگ هستند یا کیست‌های زیادی دارند
• موهای زائد بدن، به ویژه در قسمت قفسه سینه، شکم و پشت (هیرسوتیسم)
• افزایش وزن و تجمع چربی به خصوص در اطراف شکم
• آکنه یا پوست چرب
• طاسی یا کم پشتی مو با الگوی مردانه
• ناباروری
• پوست اضافی روی گردن یا زیر بغل (skin tag)
• لکه های پوستی تیره در پشت گردن، زیر بغل و زیر سینه‌ها

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک چگونه تشخیص داده می‌شود؟

در صورت داشتن علائم و یا مشکلاتی که می‌تواند با سندرم تخمدان پلی‌کیستیک مرتبط باشد، حتما به پزشک مراجعه کنید. جهت تشخیص این اختلال، پزشک ابتدا در مورد سابقه پزشکی و علائم شما سوال خواهد کرد. یک معاینه فیزیکی نیز انجام خواهد شد که احتمالاً شامل معاینه لگن نیز می‌شود. پزشک به کمک این معاینه سلامت اندام‌های تناسلی شما را بررسی می‌کند.

در ادامه ممکن است انجام آزمایش‌های زیر توسط پزشک تجویز شود:

سونوگرافی

 در این آزمایش از امواج اولتراسوند برای ایجاد تصاویری از رگ‌های خونی، بافت‌ها و اندام‌های شما استفاده می‌شود که به بررسی اندازه تخمدان‌ها و دیدن کیست در آن‌ها کمک خواهد کرد.

آزمایش خون

به کمک آزمایش خون، سطوح بالای آندروژن و سایر هورمون‌ها بررسی خواهد شد. پزشک ممکن است سطح گلوکز، کلسترول و تری گلیسیرید خون شما را نیز بررسی کند.

آیا سندرم تخمدان پلی‌کیستیک قابل درمان است؟

درمان PCOS به عوامل مختلفی بستگی دارد. به عنوان مثال سن شما و شدت علائمی که دارید می‌تواند در تصمیم پزشک برای ارائه یک روش درمانی موثر باشد.

یکی از اصلی‌ترین عواملی که در نوع درمان سندرم تخمدان پلی‌کیستیک تاثیر خواهد گذاشت، تصمیم فرد برای بارداری است.

اگر قصد بارداری دارید، درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تغییر در رژیم غذایی
• فعالیت بدنی بیشتر
• کاهش وزن درصورت ابتلا به اضافه وزن
• تجویز دارو برای کمک به بدن در استفاده موثرتر از انسولین وکاهش سطح گلوکز خون
• تجویز داروهایی که باعث تخمک‌گذاری می‌شوند. البته این داروها مشکلاتی نیز دارند. به‌طور مثال ممکن است شانس زایمان چند قلو را افزایش دهند، باعث تحریک بیش از حد تخمدان شوند و علائمی مانند نفخ شکم و درد لگن ایجاد کنند.

اگر قصد بارداری ندارید، درمان شما ممکن است شامل موارد زیر باشد:

· قرص های ضد بارداری

این قرص‌ها به کنترل چرخه‌های قاعدگی، کاهش سطح آندروژن و کاهش آکنه کمک می‌کنند.

·  داروی دیابت

 داروی دیابت اغلب برای کاهش مقاومت به انسولین استفاده می‌شود و ممکن است به کاهش سطح آندروژن و تخمک گذاری منظم کمک کنند.

· تغییر در رژیم غذایی و فعالیت

همانطور که پیشتر هم گفته شد یک رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی بیشتر می‌تواند به کاهش وزن و در نتیجه به کاهش علائم کمک کند. این کار در استفاده موثرتر از انسولین و کاهش سطح گلوکز خون نیز موثر است.

· داروهایی برای درمان علائم دیگر

مصرف برخی از داروها می‌تواند به افزایش رشد مو یا کاهش آکنه کمک کند.

سندرم تخمدان چه مشکلاتی را به دنبال دارد؟

در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک احتمال ابتلا به برخی از مشکلات سلامتی افزایش می‌یابد. به طور مثال:

• دیابت نوع 2
• فشار خون بالا
• مشکلات قلب و عروق
• سرطان رحم
• عدم باردار شدن
• آپنه خواب (اختلال تنفسی در خواب)
• بیماری کبد چرب غیر الکلی
• افسردگی

چگونه می‌توان مشکلات ناشی از سندرم تخمدان پلی کیستیک را بهبود بخشید؟

تا به اینجای مطلب در رابطه با علل بروز و علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک اطلاعاتی ارائه کردیم. درد ناحیه لگن و مشکلات پوستی ناشی از این اختلال از مشکلاتی هستند که خیلی از افراد از آن رنج می‌برند. به همین دلیل در ادامه قصد داریم راهکارهایی برای بهبود این مشکلات ارائه کنیم.

۱. آب درمانی

یکی از راه‌های مهم در کاهش درد ناحیه لگن، آب درمانی است. در آب درمانی معمولا از آب گرم استفاده می‌شود. گرمای آب موجب افزایش جریان خون در پوست و عضلات شده و تنش داخلی عضلات را کم می‌کند. اما همیشه لازم نیست برای اب درمانی به استخر مراجعه کرد. بلکه می‌توان این کار را در خانه نیز به راحتی انجام داد.

 برای استفاده از سیتزبث کافی است:

1. سیتزبث را روی توالت فرنگی قرار دهید
2. آن را با آب ولرم پر کنید
3. 10 تا 20 دقیقه در آب بنشینید.
4. در صورت تمایل می‌توانید آب گرم بیشتری اضافه کنید.
5. در نهایت به آرامی ناحیه مقعد، پرینه و اندام تناسلی خود را با یک حوله تمیز خشک کنید.
6. 2 تا 3 بار در روز استفاده از سیتزبث می‌تواند در کاهش درد بسیار موثر باشد.

۲. رعایت رژیم غذایی پرفیبر

غذاهای پر فیبر با کاهش سرعت هضم و کاهش تاثیر قند بر خون، به مقابله با مقاومت به انسولین کمک کرده و برای زنان مبتلا به PCOS مفید هستند.

گزینه‌های عالی برای غذاهای پر فیبر عبارتند از:

• سبزیجات مانند کلم بروکلی، گل کلم و کلم بروکسل
• فلفل سبز و قرمز
• لوبیا و عدس
• بادام‌ها
• انواع توت‌ها
• سیب زمینی های شیرین
• کدو

منابع پروتئین بدون چربی مانند مرغ و ماهی فیبر ندارند اما برای زنان مبتلا به PCOS یک گزینه غذایی سالم هستند.

از آنجایی که التهاب نیز یکی از عوامل دخیل در بروز سندرم تخمدان پلی‌کیستیک است، غذاهایی که به کاهش التهاب کمک می‌کنند نیز ممکن است برای خانم‌های مبتلا به این اختلال مفید باشند. برخی از این مواد غذایی عبارتند از:

• گوجه فرنگی
• کلم پیچ
• اسفناج
• بادام و گردو
• روغن زیتون
• میوه هایی مانند زغال اخته و توت فرنگی
• ماهی های چرب سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 مانند سالمون و ساردین

جمع‌بندی

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یک بیماری تخمدان نیست، بلکه یک اختلال هورمونی است که سبب بروز علائم مختلفی مانند کیست‌های متعدد در تخمدان، درد ناحیه لگن، ریزش مو و … می‌‌گردد. اما اگر نادیده گرفته شود، می‌تواند عوارضی جدی مانند ناباروری را به دنبال داشته باشد. به همین دلیل در این مطلب سعی کردیم به معرفی این اختلال و راهکارهایی برای بهبود عوارض ناشی از آن بپردازیم. امیدواریم این مقاله مورد توجه شما قرار گرفته باشد.

واژه نامه: