هر آنچه باید در مورد عفونت های مجاری ادراری بدانید
عفونتهای ادراری (UTI) از شایع‌ترین عفونت‌ها در انسان است که می‌تواند در هر قسمت از سیستم ادراری شما مانند: کلیه‌ها، لوله‌های حالب‌ها[1] (لوله‌هایی که کلیه‌ها را به مثانه متصل می‌کنند)، مثانه و مجاری ادرار به وجود بیاید. اغلب عفونتهای ادراری ناشی از باکتری‌ها هستند اما برخی دیگر نیز از قارچ‌ها و ویروس‌ها نشات می‌گیرند. ابتلا به عفونتهای ادراری می‌تواند باعث سوزش ادرار شود و هنگام دفع ادرار احساس درد ناخوشایندی را برای شخص ایجاد کند. این عفونت‌ها بیشتر، دستگاه ادراری تحتانی مانند مثانه و مجاری ادرار را درگیر می‌کنند.
وجود عفونت در مثانه می‌تواند بسیار دردناک و آزاردهنده باشد همچنین گسترش عفونت و راهیابی آن به کلیه‌ها عواقب جدی را به همراه خواهد داشت.
به طور کلی زنان بیشتر از مردان در معرض خطر ابتلا به عفونتهای ادراری قرار دارند. این عفونت‌ها اغلب بین سنین 16 تا 35 سالگی رخ می‌دهد و در هر یک سال، حدود 10% از زنان به این عفونت مبتلا می‌شوند. به همین جهت بیشتر مطالب این مقاله را به عفونتهای مجاری ادراری در زنان اختصاص داده‌ایم و در برخی قسمت‌های دیگر این مقاله به طور مختصر به بیان مطالبی در ارتباط با عفونتهای مجاری ادراری در سایر افراد پرداخته‌ایم. در ادامه با ما همراه باشید تا با عفونتهای مجاری ادراری بیشتر آشنا شوید:
عفونتهای مجاری ادرار به چه دلایلی به وجود می‌آیند؟
عفونتهای دستگاه ادراری معمولا زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری‌ها از مجاری ادراری وارد مثانه شده و ایجاد عفونت می‌کنند.
اگرچه سیستم ادراری به گونه‌ای طراحی شده است که می‌تواند تا حدودی از ورود اینگونه مهاجمین میکروسکوپی جلوگیری کند اما این مقابله گاهی با شکست مواجه می‌شود و باکتری‌ها وارد دستگاه ادراری شده و به یک عفونت کامل در دستگاه ادراری مبدل خواهند شد.
شایع‌ترین عفونتهای ادراری عمدتا در زنان اتفاق می‌افتد و مثانه و مجاری ادرار را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
علائم ابتلا به عفونتهای ادراری
عفونتهای ادراری ممکن است هیچگونه علائمی نداشته باشند اما در مواردی که از خود علائم نشان می‌دهند، ممکن است موارد زیر را مشاهده کنید:
- نیاز شدید و مکرر به دفع ادرار
- احساس سوزش حین دفع ادرار
- دفع ادرار به مقدار کم و مکرر
- ادرار ابری (کدر شدن رنگ و حالت غیر طبیعی ادرار)
- ادراری که صورتی رنگ به نظر می‌رسد (تغییر رنگ ادرار نشانه‌ای از وجود خون در ادرار است)
- ادرار با بوی نامطبوع و شدید
- درد لگن در زنان (به ویژه در مرکز لگن و ناحیه اطراف استخوان عانه (پلوبیس یا استخوان شرمگاهی)
انواع عفونت ادراری:
بسته به این که کدام قسمت از دستگاه ادراری شما آلوده شده باشد، علائم و نشانه‌های خاصی را مشاهده خواهید کرد.
| نام عفونت | قسمت‌های عفونی شده دستگاه ادراری | علائم و نشانه‌ها |
| پیلونفریت حاد | کلیه‌ها | درد فوقانی در ناحیه پشت و پهلو[2]
تب شدید لرز حالت تهوع استفراغ |
| سیستیت[3] | مثانه | فشار لگن
احساس ناراحتی در پایین شکم ادرار مکرر و دردناک وجود خون در ادرار |
| اورتریت[4] | مجاری ادرار | سوزش ادرار
مشاهده ترشحات واژن |
عفونت مثانه (سیستیت)[5]:
این نوع از عفونتهای مجاری ادراری معمولا به دلیل وجود باکتری اشریشیا کلی (E.coli) که اغلب در دستگاه گوارش (GI) وجود دارند، ایجاد می‌شوند. با این وجود گاهی باکتری‌های دیگر نیز باعث ایجاد این عفونت‌ها می‌شوند. مقاربت جنسی نیز می‌تواند منجر به التهاب مثانه شود و این عفونت را در بدن فرد گسترش دهد.
همه خانم‌ها به دلیل آناتومی خاص بدنشان – به خصوص فاصله کوتاه میان مجرای ادرار تا مقعد و فاصله کم میان دهانه مجرای ادرار تا مثانه – در معرض خطر ابتلا به سیستیت قرار دارند.
عفونت مجرای ادرار (اورتریت)[6]:
این نوع از عفونتهای مجاری ادراری می‌توانند زمانی رخ دهند که باکتری‌های دستگاه گوارش (GI[7]) از مقعد به مجرای ادرار راه پیدا کنند و در آن‌جا گسترش یابند. از آن‌جا که مجرای ادرار در زنان به واژن نزدیک است، عفونت‌هایی که از راه جنسی منتقل می‌شوند – عفونت‌هایی مانند تبخال تناسلی، سوزاک، کلامیدیا و مایکو پلاسما – می‌توانند باعث اورتریت شوند.
عفونتهای ادراری (UIT) ممکن است در افراد مسن نادیده گرفته شود یا با بیماری‌های دیگر اشتباه گرفته شود. معمولا پزشکان برای درمان عفونتهای دستگاه ادراری، از آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده می‌کنند.
پیلونفریت (عفونت کلیه):
پیلونفریت یک عفونت باکتریایی در قسمت لگنچه‌ها، توبول‌ها و بافت بینابینی کلیه می‌باشد و انواع مختلفی دارد که عبارتند از:
- پیلونفریت حاد
- پیلونفریت مزمن
- پیلونفریت آمفیزماتو
به دلیل نقش مهم کلیه‌ها در بدن، این بیماری می‌تواند جزو بیماری‌های خطرناک به شمار رود. آمار ابتلا به پیلونفریت (عفونتهای کلیوی) در زنان بیشتر از مردان است. این بیماری در زنان باردار باعث درد و زایمان زودرس خواهد شد.
پیلونفریت حاد باعث بروز التهاب لگنچه و بافت کلیه می‌شود. اگرچه میکروب‌های مختلفی در ایجاد این بیماری سهیم هستند اما رایج‌ترین عامل ایجاد آن، باکتری اشریشیاکلی (E.Coli) می‌باشد.
باکتری اغلب از بخش‌های پایینی دستگاه ادراری وارد بدن شده و به سمت کلیه‌ها حرکت می‌کند و آن‌ها را درگیر می‌کند. ریفلاکس ادرار موجب افزایش احتمال ابتلا به پیلونفریت حاد خواهد شد.
بررسی عواملی که خطر ابتلا به عفونتهای ادراری در زنان را افزایش می‌دهد:
1- آناتومی زنانه:
مجرای خروجی ادرار در زنان نسبت به مردان کوتاه‌تر است و این مسئله راه رسیدن باکتری‌ها به مثانه را آسان‌تر می‌کند. به همین دلیل احتمال ابتلا به عفونتهای ادراری در زنان بیشتر از مردان است.
2- رابطه جنسی:
افرادی که رابطه جنسی دارند نسبت به دیگر افراد بیشتر در معرض ابتلا به عفونتهای ادراری قرار دارند. داشتن یک شریک جنسی جدید نیز خطر ابتلا را افزایش می‌دهد.
3- اقدامات پیشگیری از بارداری:
استفاده از دیافراگم برای پیشگیری از بارداری خطر ابتلا به عفونتهای ادراری را افزایش می‌دهد. همچنین استفاده از اسپرم‌کش‌ها نیز در بالا رفتن احتمال ابتلا به عفونتهای ادراری موثر است.
4- یائسگی:
پس از یائسگی به دلیل کاهش هورمون استروژن، تغییراتی در دستگاه ادراری به وجود می‌آید که فرد را در برابر عفونت‌ها آسیب‌پذیر می‌کند. به همین دلیل احتمال ابتلا به عفونتهای ادراری بعد از یائسگی افزایش خواهد یافت.
عوامل خطر برای ابتلا به عفونتهای ادراری در سایر افراد:
• ناهنجاری‌های دستگاه ادراری:
نوزادانی که با ناهنجاری‌های دستگاه ادراری متولد می‌شوند و نمی‌توانند به طور طبیعی ادرار خود را دفع کنند، به دلیل جمع شدن ادرار در مجاری ادراری، بیشتر در معرض ابتلا به عفونتهای ادراری قرار دارند.
• انسداد و گرفتگی در دستگاه ادراری:
وجود سنگ در کلیه و یا بزرگ شدن پروستات می‌تواند ادرار را در مثانه به دام بیندازد و خطر عفونت را افزایش دهد.
• سیستم ایمنی سرکوب شده:
دیابت و سایر بیماری‌هایی که سیستم ایمنی بدن را مختل می‌کنند، می‌توانند خطر ابتلا به عفونتهای ادراری را افزایش دهند.
• استفاده از سوند پزشکی:
افرادی که در دفع ادرار مشکل دارند و برای این منظور از تجهیزاتی مانند سوند پزشکی استفاده می‌کنند، در معرض ابتلا به عفونتهای ادراری قرار دارند. مانند افرادی که دارای معلولیت جسمی هستند، افرادی که در کنترل ادرار خود با مشکل مواجه هستند و یا بیمارانی که در بیمارستان‌ها بستری هستند.
• مشکلات دستگاه ادراری:
تجهیزاتی که برای جراحی یا معاینه دستگاه ادراری استفاده می‌شوند، در صورت آلوده بودن، خطر ابتلا به عفونتهای ادراری را افزایش می‌دهند.
عفونت ادراری چه مشکلاتی را برای فرد ایجاد می‌کند؟
در صورت درمان مناسب، عفونتهای دستگاه ادراری تحتانی مشکل‌ساز نخواهند شد. اما اگر این عفونت‌ها به موقع درمان نشوند، می‌توانند مشکلات زیادی را برای فرد ایجاد کنند که در ادامه به ذکر این مشکلات خواهیم پرداخت:
- ایجاد عفونتهای مکرر در افراد به خصوص در زنان.
- آسیب دائمی به کلیه در اثر عفونت حاد یا مزمن کلیه (پیلو نفریت).
- افزایش خطر تولد نوزادان نارس یا نوزادانی با وزن کم در زنان باردار.
- تنگی مجاری ادرار[8] در مردان.
- بروز بیماری سپسیس[9] یا عفونت خون (عارضه‌ای خطرناک و کشنده، به ویژه اگر این عفونت در دستگاه ادراری باشد.)
چه موقع باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده علائم و نشانه‌های ذکر شده در قسمت‌های قبل، حتما به پزشک مراجعه کنید.
روش‌های پیشگیری از ابتلا به عفونتهای ادراری:
با توجه به مشکل مقاوم بودن برخی از باکتری‌ها به آنتی‌بیوتیک و سخت بودن درمان، پزشکان سعی دارند راهکارهایی را برای پیشگیری از ابتلا به عفونتهای مجاری ادراری به بیماران پیشنهاد دهند که در ادامه به برخی از این راهکارها می‌پردازیم:
1- نوشیدن مایعات فراوان به ویژه آب : نوشیدن آب به رقیق شدن ادرار کمک می‌کند و باعث دفع باکتری‌های موجود در دستگاه ادرار شما شده و از بروز عفونت جلوگیری می‌کند.
2- نوشیدن آب زغال اخته : نتایج برخی تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد که آب زغال اخته از بروز عفونتهای ادراری جلوگیری می‌کند.
3- تمیز کردن مقعد : بعد از دفع ادرار و مدفوع، مقعد را تمیز کنید. این کار از انتقال باکتری‌های ناحیه مقعد به واژن و مجاری ادراری جلوگیری می‌کند. یکی از کارآمدترین تجهیزات برای تمیز نگه‌داشتن ناحیه پرینه و جلوگیری از ابتلا به عفونت، سیتزبث می‌باشد. برای آشنایی بیشتر با سیتزبث به بخش (سیتزبث چیست و نحوه استفاده از آن چگونه است؟) در ادامه مطلب مراجعه فرمایید.
4- تخلیه مثانه پس از مقاربت جنسی : بعد از مقاربت جنسی فورا مثانه خود را خالی کنید و برای کمک به دفع باکتری‌ها، یک لیوان کامل آب بنوشید.
5- پرهیز از استفاده از اسپری‌ها و محصولات خوشبو کننده در ناحیه تناسلی: استفاده از دئودورانت‌ها و سایر محصولات مشابه در ناحیه تناسلی، خطر ابتلا به عفونتهای ادراری را افزایش می‌دهد. همچنین برخی از روش‌های کنترل بارداری نیز می‌توانند در رشد باکتری‌ها نقش داشته باشند.
6- استفاده از D-مانوز:
D-mannose قندی است که به طور طبیعی در برخی میوه‌ها مانند زغال‌اخته و بلوبری وجود دارد. مطالعات جدید نشان داده است که این ماده می‌تواند به اندازه آنتی‌بیوتیک‌ها در جلوگیری از ابتلا به عفونتهای مجاری ادراری موثر باشد. در داروخانه‌ها مکمل‌هایی عرضه می‌شوند که این قند را برای بدن تامین می‌کنند. می‌توانید با تجویز پزشک از مکمل‌های D-مانوز استفاده کنید. توجه داشته باشید که بدون مشورت با پزشک مربوطه، مصرف هیچگونه دارو یا مکملی مجاز نمی‌باشد.
سیتزبث چیست و نحوه استفاده از آن چگونه است؟
سیتزبث (لگن هموروئید) جهت آب درمانی ناحیه‌ی تناسلی به کار می‌رود و به بهبود درد، سوزش و تورم در این ناحیه کمک می‌کند. استفاده از سیتزبث برای افرادی که در ناحیه‌ی مقعدی دچار مشکل هستند، برای مثال مبتلا به هموروئید می‌باشند و یا افرادی که دچار عفونت در ناحیه‌ی مقعدی-تناسلی هستند، توصیه می‌شود.
همچنین به منظور شست‌وشوی ناحیه‌ی اطراف مقعد و ناحیه‌ی تناسلی نیز از سیتزبث استفاده می‌شود.
طریقه استفاده از سیتزبث بسیار آسان است. جهت استفاده از سیتزبث ابتدا باید آن را با مواد شوینده مناسب تمیز کنید سپس آن را روی انواع توالت فرنگی‌های استاندارد قرار داده و درون آن را با آب سرد یا آب گرم پر کنید. اکنون می‌توانید به راحتی به مدت 15 تا 20 دقیقه از آن استفاده کنید.
توجه داشته باشید که بعد از تخلیه سیتزبث آن را با مواد شوینده شسته و خشک کنید. همچنین در صورت امکان توالت فرنگی را نیز با مواد شوینده تمیز کنید.
حتما توجه داشته باشید که پیش از استفاده از سیتزبث، باید با پزشک خود مشورت کنید.
جمع‌بندی
همان‌طور که گفته شد عفونت مجاری ادراری از جمله بیماری‌های شایع و دردناک به شمار می‌رود. این بیماری اغلب توسط باکتری‌ها و گاهی توسط عوامل میکروبی دیگر ایجاد می‌شود و می‌تواند بخش‌های مختلف از سیستم ادراری افراد را درگیر کند.
این بیماری در میان زنان به دلیل آناتومی خاص بدنی که دارند، شیوع بیش‌تری دارد پس لازم است اقدامات پیشگیرانه را جدی بگیرند.
در این مطلب سعی داشتیم علائم ابتلا به این بیماری، راه‌های جلوگیری از ایجاد این عفونت‌ها، راه‌های درمان آن و … را بیان کنیم. امیدواریم این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد.
واژه‌نامه:
| Bladder (cystitis) | [3] | flank | [2] | ureter | [1] |
| Infection of the urethra (urethritis) | [6] | Infection of the bladder (cystitis) | [5] | Urethra (urethritis) | [4] |
| Sepsis | [9] | Stricture | [8] | gastrointestinal | [7] |
بسیار خوب بود..مساله ای که اغلب اهمیت نمیدن همین نوع خاص آناتومی…بود..و قطعا آلودگی با ئی کولای…سپاس