محیط کشت DTM (درماتوفیت): ترکیب، آماده سازی، موارد استفاده

محیط کشت DTMء ^[۱] (درماتوفیت) یک محیط کشت انتخابی و افتراقی است. این محیط در قارچ‌شناسی پزشکی برای تمایز درماتوفیت‌ها از سایر قارچ‌ها استفاده می‌شود. درماتوفیت‌ها قارچ‌هایی هستند که برای رشد به کراتین نیاز دارند. این قارچ‌ها می‌توانند باعث عفونت‌های سطحی پوست، مو و ناخن شوند.

در این مقاله قصد داریم به بررسی محیط کشت DTM، کاربردها و روش آماده‌سازی آن بپردازیم. پس در ادامه با ما همراه باشید.

آنچه باید در مورد درماتوفیت‌ها بدانیم

پیش از اینکه به بررسی محیط کشت DTM بپردازیم، لازم است ابتدا یک آشنایی جزئی با درماتوفیت‌ها داشته باشیم. درماتوفیت‌ها قارچ‌هایی هستند که برای رشد به کراتین نیاز دارند. از همین رو، مو، ناخن و پوست را آلوده می‌کنند.

برخی از درماتوفیت‌ها مستقیماً از فردی به فرد دیگر (قارچ‌های انسان دوست) منتقل می‌شوند. برخی دیگر در خاک زندگی می‌کنند و از خاک به انسان منتقل می‌شوند (که به آن‌ها قارچ های ژئوفیلیک^[۲]  یا خاکدوست می‌گویند) و برخی دیگر از حیوانات به انسان سرایت می‌کنند. انتقال درماتوفیت‌ها همچنین ممکن است به‌طور غیر مستقیم (به عنوان مثال از طریق اثاثیه یا لوازم منزل، برس مو و کلاه) رخ دهد.

برآمدگی‌های بنفش، ضایعات بین انگشتی و پوسته پوسته شدن پوست و قرمزی و التهاب از علائم عفونت درماتوفیت‌ها است که در شکل ۱ نیز نشان داده شده است.

جهت بررسی و تشخیص عفونت درماتوفیت، روش‌های مختلفی وجود دارد که رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• بررسی میکروسکوپی و کشت نمونه‌ی گرفته شده از زخم‌های پوستی با استفاده از محیط کشت DTM
• بررسی هیستوپاتولوژیک بیوپسی پوست یا ناخن با استفاده از رنگ آمیزی پریودیک اسید شیف (PAS)
• آزمایش‌های آنتی ژن از جمله PCR

اصول محیط کشت DTM

محیط کشت DTM در واقع محیط کشتی است که از اصلاح سابورو دکستروز آگار ^[۳]، به وجود آمده است.

یکی از شاخصه‌های این محیط کشت، فنل قرمز (فنول رد) به عنوان نشانگر pH است.

رنگ محیط کشت DTM در pH زیر ۶٫۸، زرد است. اما در صورت وجود  درماتوفیت‌ها در نمونه‌ی کشت شده و حضور متابولیت‌های قلیایی (pH ≥ ۸٫۲)، رنگ محیط به صورتی تغییر خواهد کرد.

ترکیبات محیط کشت DTM

در ادامه به بررسی ترکیبات محیط کشت DTM خواهیم پرداخت.

جدول ۱. ترکیبات محیط کشت DTM

pH: 5.6 ± ۰٫۲ at 25°C

کاربرد هر یک از مواد تشکیل دهنده

• پپتون سویا: ترکیبات نیتروژنی و کربنی ضروری برای رشد میکروبی را فراهم می‌کند.
• دکستروز: به عنوان منبع انرژی برای متابولیسم عمل می‌کند.
• کلرامفنیکل و جنتامایسین سولفات: به عنوان یک عامل ضد میکروبی عمل کرده و طیف وسیعی از باکتری‌های گرم مثبت و گرم منفی را مهار می‌کنند.
• سیکلوهگزامید: یک عامل ضد قارچ، برای مهار قارچ های ساپروفیت است.
• فنل قرمز: نشانگر pH است.

آماده سازی محیط کشت

محیط کشت DTM به صورت تجاری (هم به صورت پودر و هم محیط آماده در پلیت یا لوله‌های آزمایشگاهی) در دسترس است. همچنین کاربران می‌توانند این محیط کشت را با استفاده از مواد تشکیل دهنده‌ای که در جدول ۱ ذکر شد، در آزمایشگاه خود آماده کنند. اما این کار به ندرت در آزمایشگاه‌ها انجام می‌شود.

روش تلقیح و انکوباسیون نمونه در محیط کشت DTM

همانطور که در قسمت‌های قبل گفته شد، قارچ‌های درماتوفیت برای رشد به کراتین نیاز دارند و بیشتر در پوست، مو و ناخن یافت می‌شوند. به همین دلیل نمونه‌های مناسب برای بررسی این عفونت عبارتند از: تار مو، نمونه پوست یا ناخن.

برای کشت نمونه در محیط DTM به روش زیر عمل کنید:

• قبل از تلقیح نمونه، اجازه دهید محیط کشت DTM در دمای اتاق قرار گیرد تا به تعادل دمایی با محیط برسد.
• مطمئن شوید که سطح آگار خشک است.
• نمونه را روی سطح محیط کشت قرار دهید و به کمک لوپ استریل آن را تا مرکز محیط کشت تلقیح کنید.
• پس از تلقیح، نمونه باید در دستگاه انکوباتور قرار گیرد. نمونه را در دمای ۲۵ درجه سانتی‌گراد و به مدت ۲ هفته انکوبه کنید.
• برای اطمینان از تبادل گاز در طول انکوباسیون، اجازه دهید درپوش روی لوله شل بماند.
• نتایج کشت باید در عرض ۲ هفته پس از انکوباسیون گزارش شود زیرا انکوباسیون طولانی‌تر، به دلیل رشد قارچ‌های ساپروفیت، ممکن است احتمال بروز نتایج مثبت کاذب را افزایش دهد.

در صورت وجود قارچ‌های درماتوفیت در نمونه‌ی مورد نظر، حدودا در عرض ۵ تا ۱۰ روز، رنگ محیط کشت DTM  به قرمز تغییر خواهد کرد و بخش سفیدی در محیط ظاهر خواهد شد. البته لازم به ذکر است که مانند هر آزمایش دیگری، تنها کشت نمونه نمی‌تواند یک نتیجه قطعی را نشان دهد. برای شناسایی قطعی درماتوفیت‌ها، آزمایشات دیگری نیز مورد نیاز است.

سایر روش‌های بررسی درماتوفیت‌ها

در ادامه به بررسی سایر روش‌هایی می‌پردازیم که‌ معمولا جهت تشخیص درماتوفیت‌، در کنار استفاده از محیط کشت DTM  استفاده می‌شود.

روش میکروسکوپی

بررسی میکروسکوپی نمونه روی لام، می‌تواند به تجسم هیف‌ها و تایید تشخیص عفونت درماتوفیت کمک کند.

• به این منظور لازم است یک نمونه با استفاده از سواب، از ضایعه گرفته شود. به عنوان مثال چندین تار مو از ناحیه آسیب دیده یا قسمتی از ناخن.
• سپس پوست، مو یا بخشی از ناخن روی یک لام شیشه‌ای تمیز قرار گرفته و چند قطره از KOH (10٪ تا ۲۰٪) به آن اضافه می‌گردد.
• نمونه زیر میکروسکوپ (×۴۰) مورد بررسی قرار می‌گیرد.
• این تکنیک به تجسم هیف‌ها (رشته‌های شاخه‌دار و میله‌ای شکل) کمک می‌کند. در کچلی مرتبط با عفونت، ساقه مو ممکن است با اسپورهای درماتوفیت پوشیده شده باشد.

بررسی با لامپ وود (اشعه ماوراء بنفش)

این روش به طور کلی کاربرد محدودی نسبت به سایر روش‌های بررسی درماتوفیت‌ها دارد. زیرا اکثر درماتوفیت‌ها فلورسانس نمی‌شوند.  اما بررسی با لامپ وود^[۴] ممکن است در شرایط زیر ارزشمند باشد:

• برای تشخیص بثورات قهوه‌ای پوسته پوسته در کیسه بیضه یا زیر بغل
• برای تشخیص کچلی که به رنگ زرد کم رنگ تا سفید فلورسانس می‌شود.
• برای تشخیص کچلی سر ناشی از دو گونه میکروسپوروم ژئوفیل که به رنگ آبی مایل به سبز فلورسانس می‌شود.

جمع‌بندی

درماتوفیت‌ها نوعی قارچ هستند که اغلب مو، پوست و ناخن افراد را آلوده می‌کنند و ممکن است از طرق مختلفی از یک فرد به فردی دیگر انتقال یابند. امروزه با توجه به گسترش فعالیت‌های آرایشی مانند کاشت ناخن، افراد بیشتر در معرض عفونت‌های ناشی از این قارچ‌ها قرار دارند. به همین دلیل در این مقاله سعی کردیم ضمن داشتن مروری اجمالی بر درماتوفیت‌ها، روش بررسی و کشت این گونه‌های قارچی در محیط کشت DTM را نیز بیان کنیم. امیدواریم این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد.

واژه نامه: