پلاسما درمانی بیماران کرونایی

امروزه کووید 19 نامی آشنا برای مردم سراسر جهان است. با اینکه این بیماری شیوع گسترده‌ای در سراسر جهان داشته است، اما هنوز هم واکسن موثری برای آن ساخته نشده و این بیماری همچنان در حال گرفتن قربانی در تمام دنیا است.

علی‌رغم اینکه روش درمانی خاصی برای بیماری کووید 19 یافت نشده است، اما محققین همواره در تلاش هستند تا با یافتن راهکارهایی مناسب، از آمار مرگ و میر در اثر این بیماری بکاهند. یکی از روش‌هایی که تاکنون مورد استفاده قرار گرفته و در بهبود افراد بستری شده موثر بوده است، پلاسما درمانی بیماران کرونایی است. در این روش، پلاسمای افرادی که به کووید 19 مبتلا شده و بهبود یافته‌اند، برای درمان بیماران کرونایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش در تقویت سیستم ایمنی فرد مبتلا نقش داشته و می‌تواند به بهبود او کمک کند.

به مناسبت روز ملی انتقال خون که مصادف است با 9 ام مرداد ماه 1399، تصمیم داریم تا مروری بر آخرین یافته‌ها در رابطه با پلاسما درمانی بیماران کرونایی داشته باشیم. پس در ادامه این مطلب با ما همراه باشید.

پلاسما درمانی بیماران کرونایی چیست؟

احتمالاً طی این چند ماه که ویروس کرونا در سراسر جهان شیوع بالایی داشته است، پلاسما درمانی بیماران کرونایی به گوشتان خورده است. پلاسمای خون مایع زرد رنگی است که حدود 55% درصد از خون انسان را تشکیل می‌دهد. این مایع حاوی سلول‌های خونی، پروتئین‌ها و آنتی‌بادی‌هایی است که می‌تواند بدن فرد را در برابر ویروس‌ها و بیماری‌ها محافظت کند. چنانچه فردی به بیماری کووید 19 مبتلا شده و به طور کامل بهبود یافته باشد، می‌تواند با اهدای پلاسمای خود به بیمارانی که در حال حاضر با این عفونت مبارزه می‌کنند، کمک کند. از آنجایی که بدن این افراد قبلاً با عفونت مبارزه کرده است، پلاسمای آن‌ها اکنون حاوی آنتی بادی ویروس کرونا است. بنابراین از این پلاسما می‌توان برای مقابله با بیماری کووید 19 استفاده کرد. این روش تاکنون در بهبود تعداد زیادی از افراد مبتلا موثر بوده است. اما ممکن است در رابطه با این روش سوالاتی متفاوتی در ذهن ایجاد شود. از جمله اینکه:

• آیا پلاسما درمانی بیماران کرونایی یک روش مورد تایید است؟
• آیا تزریق پلاسمای یک فرد بهبود یافته به یک فرد کرونایی، خطرناک است؟
• آیا اهدای پلاسما خطری را برا اهداکننده به همراه دارد؟

در ادامه‌ی این مطلب تصمیم داریم تا شما را با فرآیند پلاسما درمانی بیماران کرونایی بیشتر آشنا کنیم و با استناد به منابع معتبر به برخی از پرسش‌های متداولی که در این باره مطرح هستند، پاسخ دهیم.

1- آیا اهدای پلاسمای خون خطرناک است؟

ممکن است تصور کنید که اهدای پلاسما خطرناک است و باعث کاهش ایمنی شما در برابر بیماری‌ها می‌شود. اما علی رغم این تصور اشتباه، اهدای پلاسما یک فرآیند کاملا ایمن است و بدن قادر است تا به سرعت و طی 24 الی 48 ساعت، مجددا پلاسمای انتقال یافته را جایگزین کند.

اهدای پلاسمای خون هیچ خطری برای سلامتی اهداکننده ایجاد نمی‌کند. اما ممکن است برخی اهداکنندگان عوارض جانبی جزئی مانند کم آبی و خستگی را تجربه کنند. به همین دلیل توصیه می‌شود پس از اهدای پلاسما موارد زیر رعایت شوند:

• نوشیدن مایعات فراوان
• اجتناب از حمام آب گرم بلافاصله پس از اهدای پلاسما
• اجتناب از انجام ورزش سنگین بلافاصله پس از اهدای پلاسما

2- آیا پلاسما درمانی بیماران کرونایی به عنوان یک روش درمان، مورد تایید است؟

سازمان غذا و دارو آمریکا (^[1]FDA)  نقش اساسی در محافظت از مردم دنیا در برابر تهدیدات سلامتی از جمله بیماری‌های عفونی نو ظهور، مانند کووید 19 را ایفا می‌کند. این سازمان متعهد است تا برای محافظت از مردم دنیا در برابر این گونه بیماری‌ها، دستورالعمل و راهنمایی‌های خود را در زمان مناسب ارائه نماید.

همانطور که گفته شد، پلاسما درمانی بیماران کرونایی یکی از روش‌های تحقیقاتی است که تا به امروز در رابطه با بیماری کووید 19، مورد بررسی قرار گرفته است. این روش در گذشته نیز برای درمان بیماران مبتلا به عفونت‌هایی مانند سارس، مرس و آنفلانزا نیز مورد استفاده قرار گرفته بود. اگرچه پلاسما درمانی در بیماران مبتلا به کووید 19 تاکنون نتایج موفق و امیدوارکننده‌ای را در پی داشته، اما هنوز از طرف سازمان غذا و دارو به عنوان یک روش درمانی موثر پذیرفته نشده است. بنابراین، بررسی و تحقیق در رابطه با ایمنی و اثربخشی پلاسما در آزمایشات بالینی بسیار مهم است.

3- کدام دسته از بیماران مبتلا به کووید 19، می‌توانند از روش پلاسما درمانی استفاده کنند؟

با توجه به اینکه آمار بیماران کرونایی در سراسر جهان در حال افزایش است، ارائه دهندگان خدمات بهداشتی-درمانی ممکن است با این چالش مواجه شوند که پلاسما درمانی را بر روی چه بیمارانی انجام دهند. جهت پاسخ به این چالش، سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) شرایطی را برای این کار در نظر گرفته است. معیارهای واجد شرایط بودن بیمار برای استفاده از روش پلاسما درمانی بیماران کرونایی شامل موارد زیر می‌شود:

• تایید آزمایشگاه برای ابتلای بیمار به کووید 19
• رضایت بیمار (در حالت هوشیار)

علاوه‌بر موارد ذکر شده، پلاسما درمانی بیماران کرونایی بر روی افرادی انجام می‌شود که شدت بیماری آن‌ها زیاد بوده و یا احتمال فوت آن‌ها بالا است. لازم به ذکر است که شدید بودن و کشنده بودن بیماری کووید 19 در این دستورالعمل، به صورت زیر تعریف می‌شود:

1. کسانی به کووید 19 شدید مبتلا هستند که یک یا چند مورد از علائم زیر را داشته باشند:

   • تنگی نفس یا دیسپنا^[2]
   • افرادی که فرکانس تنفسی^[3] آن‌ها بیشتر از 30 بار در دقیقه است.
   • افرادی که میزان اشباع اکسیژن خون^[4] آن‌ها کمتر از 93٪ باشد. ( در افراد عادی میزان اشباع اکسیژن خون که توسط دستگاه پالس اکسیمتری سنجیده می‌شود، بین 95 الی 100 درصد است)
   • افرادی که نسبت فشار جزئی (پاراشیال) اکسیژن خون به اکسیژن استنشاق شده^[5] در بدن آن‌ها کمتر از 300 است.
   • کسانی که عفونت ریوی^[6] آن‌ها طی 24 الی 48 ساعت به بیش از 50% رسیده است.

    

2. کسانی در خطر مرگ در اثر ابتلا به کووید 19 قرار دارند که یک یا چند مورد از علائم زیر را داشته باشند:

   • نارسایی تنفسی^[7]
   • شوک عفونی یا سپتیک^[8]
   • اختلال عملکرد یا نارسایی چند اندام

    

4- چه کسانی می‌توانند پلاسمای خود را جهت پلاسما درمانی بیماران کرونایی اهدا کنند؟

افرادی که مایل هستند پلاسمای خون خود را اهدا کرده و به این طریق در نجات جان هم نوعان خود سهیم شوند، باید از شرایط زیر برخوردار باشند:

• سن بالای 17 سال
• دارا بودن مدارک و شواهد مربوط به ابتلا به کووید 19 که توسط یک آزمایشگاه تایید شده باشد:

1. نتیجه مثبت آزمایش تشخیصی کرونا (به عنوان مثال، سواب نازوفارنکس)
2. نتیجه مثبت تست سرولوژیکی کرونا پس از بهبود

• عدم بارداری

1. چنانچه خانمی به تازگی زایمان کرده و قصد اهدای پلاسمای خون خود را دارد، لازم است ابتدا آزمایشاتی برای بررسی وجود آنتی بادی HLA در بدن او صورت گیرد.

• گذشت 14 روز از رفع کامل علائم بیماری کووید 19

5- پلاسما درمانی بیماران کرونایی در ایران

کشور ایران یکی از کشورهایی است که قبل از شیوع بیماری کووید 19 به فناوری‌های اهدای پلاسمای خون دسترسی داشته است. پس از شیوع بیماری کووید 19، سازمان انتقال خون ایران نیز از اردیبهشت ماه 1399، شروع به جمع‌آوری و ذخیره سازی پلاسمای بهبودیافتگان ویروس کرونا نمود. به گفته دکتر پیمان عشقی، مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران، شرکت در این پروژه کاملا داوطلبانه است و افرادی که حداقل یک ماه از بهبودی کامل آنان سپری شده است، قادر به اهدای پلاسمای خون خود هستند. داوطلبین اهدای پلاسما با مراجعه به مراکز معتبر، ابتدا مورد معاینه وآزمایشات اولیه قرار گرفته و چنانچه واجد شرایط اهدا باشند، می‌توانند پلاسمای خود را اهدا کنند. اهدای پلاسما جهت پلاسما درمانی بیماران کرونایی، اکنون در 24 مرکز در سراسر کشور انجام می‌شود.

جهت مشاهده اطلاعات این مراکز می‌توانید به سایت مرکز انتقال خون ایران به آدرس زیر مراجعه نمایید.

جمع‌بندی

ویرس کرونا در سراسر جهان شیوع گسترده‌ای یافته و روزانه افراد بسیار زیادی جان خود را در اثر ابتلا به این ویروس از دست می‌دهند. با توجه به اینکه تاکنون هیچ روش درمانی برای این بیماری یافت نشده است، محققین همواره در تلاش‌ هستند تا با این ویروس مقابله کنند. همانطور که در این مقاله بیان شد، پلاسما درمانی بیماران کرونایی یکی از روش‌های موثری بوده که تاکنون مورد استفاده قرار گرفته است. علی‌رغم اینکه این روش هنوز به عنوان یک درمان برای بیماران مبتلا به کرونا توسط سازمان غذاو داروی آمریکا تایید نشده، اما بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد که در بهبود مبتلایان موثر بوده است. این روش در ایران نیز در حال اجرا است و مراکز مختلفی در کشور در حال دریافت پلاسماهای اهدایی از افرادی هستند که قبلا به بیماری کووید 19 مبتلا شده‌اند.

به مناسبت روز ملی انتقال خون، سعی کردیم تا اطلاعاتی در رابطه با پلاسما درمانی بیماران کرونایی ارائه کنیم. امیدواریم این مقاله مورد توجه شما قرار گرفته باشد.

واژه‌نامه: