چه چیزهایی باید در رابطه با گرفتگی‌های قاعدگی بدانیم؟

حدود 80٪ از خانم‌ها در طول زندگی خود، از ابتدای نوجوانی تا زمان یائسگی، دچار دردهای دوران قاعدگی در ناحیه‌ی شکم، کمر و پا می‌شوند. این دردها با نام گرفتگی‌های قاعدگی^[1] شناخته می‌شوند که در برخی زنان با ناراحتی‌های جدی همراه نیست و مشکلات خاصی به وجود نمی‌آورد. اما در 5 الی 10 درصد از خانم‌ها، گرفتگی‌های قاعدگی به اندازه‌ای شدید و آزاردهنده است که ممکن است برای مدتی فعالیت‌های روزمره‌ی آنان را با مشکل مواجه سازد. همچنین در 40٪ از خانم‌ها دردهای قاعدگی با علائمی مانند نفخ، درد سینه، ورم معده، عدم تمرکز، تغییر در خلق و خو، بی‌حسی و خستگی همراه است که سبب تشدید ناراحتی‌های دوران قاعدگی می‌شود.

گرفتگی‌های قاعدگی معمولاً به علت ترشح پروستاگلاندین^[2] رخ می‌دهد اما این دردها ممکن است ناشی از اختلالات سلامت دیگری مانند آندومتریوز یا فیبروئید رحم نیز باشند. درمان این اختلالات می‌تواند به کاهش دردهای دوران قاعدگی کمک بسیاری کند. به همین دلیل آگاهی نسبت به عوامل بروز گرفتگی قاعدگی، راه‌های تشخیص و درمان آن کمک بسیاری به تسکین این دردها خواهد کرد.

در این مقاله قصد داریم، تا ضمن ارائه‌ی توضیحاتی در رابطه با علل بروز گرفتگی‌های قاعدگی، علائم و روش‌های درمان آن را نیز بیان کنیم. امیدواریم که این مطالب مورد توجه شما واقع شود.

گرفتگی قاعدگی چیست؟

بدن یک خانم هر ماه پوشش داخلی رحم را برای رشد جنین آماده می‌سازد. چنانچه در این دوره بارداری رخ ندهد، این پوشش تخریب شده و به صورت خون و بافت از بدن خارج می‌شود. دوران قاعدگی ممکن است دردهای شدیدی را به همراه داشته باشد که با نام گرفتگی‌های قاعدگی شناخته می‌شوند.

گرفتگی‌ قاعدگی یا درد دوره‌ای که در اصطلاح پزشکی دیسمنوره^[3] نامیده می‌شود، معمولاً پس از تخمک‌گذاری و زمانی که تخمک در لوله فالوپ^[4] حرکت می‌کند آغاز شده و دردهایی در قسمت تحتانی شکم، کمر و ران‌ها را به دنبال دارد. به طور کلی گرفتگی قاعدگی را با توجه به علل بروز آن به 2 دسته‌ی دیسمنوره اولیه و دیسمنوره‌ی ثانویه طبقه‌بندی می‌کنند.

1- چنانچه علت بروز گرفتگی قاعدگی ترشح پروستاگلاندین باشد، به آن دیسمنوره اولیه گفته می‌شود. پروستاگلاندین‌ها ترکیبات هورمون مانندی هستند که در دوران قاعدگی به انقباض رحم و دفع پوشش داخلی آن از بدن به صورت خون کمک می‌کنند. وجود سطح بالایی از این هورمون در بدن، یکی از علل اصلی بروز گرفتگی‌های قاعدگی در بانوان است و هرچه میزان ترشح این ماده در بدن بیشتر باشد، شدت گرفتگی‌های قاعدگی نیز بیشتر خواهد بود.

دیسمنوره اولیه معمولاً در دختران نوجوان و جوانی رخ می‌دهد که به تازگی وارد دوران قاعدگی خود شده‌اند. این دردها عمدتاً در قسمت تحتانی شکم ایجاد می‌شود اما می‌تواند در قسمت پایینی کمر و ران‌ها نیز بروز کند. بعضی از خانم‌ها همزمان با این دردها، از حالت تهوع نیز رنج می‌برند. دیسمنوره اولیه یک شرایط کاملاً طبیعی است و برای بسیاری از خانم‌ها بسیار خفیف است.

شدت دیسمنوره اولیه ممکن است با استفاده از قرص‌های ضد بارداری و همچنین برخی از تکنیک‌های تسکینی، که در ادامه‌ی مقاله ذکر شده‌اند، کاهش یابد.

2- دیسمنوره ثانویه معمولاً از اواسط بیست سالگی یا سنین بالاتر شروع می‌شود. این دردها به دوران قاعدگی محدود نمی‌شوند و ممکن است بین 2 دوره نیز رخ دهند. علاوه‌بر این، این نوع گرفتگی قاعدگی ممکن است با خون‌ریزی‌های شدید و طولانی مدت همراه باشد. دیسمنوره ثانویه معمولاً به دلیل ابتلا به مشکلاتی از جمله اندومتریوز^[5]، فیبروم رحم^[6] یا بیماری التهابی لگن و اغلب در سنین بالا رخ می‌دهد و نیاز است تا فوراً مورد بررسی قرار گیرد. پس چنانچه در سنین بزرگسالی، به این گونه دردها دچار شدید، حتماً با پزشک متخصص مشورت کنید.

گرفتگی‌ قاعدگی چه مشکلاتی را  به همراه دارد؟

همانطور که گفته شد، اغلب بانوان در دوره‌ی قاعدگی دردهایی را تجربه می‌کنند. این دردها می‌توانند خفیف باشند و مشکل خاصی برای فرد ایجاد نکنند. اما در مواردی نیز دردهای ناشی از گرفتگی قاعدگی بسیار شدید بوده و حتی ممکن است باعث مختل شدن کارهای روزمره‌ی شخص شوند.

همچنین گرفتگی‌های قاعدگی ممکن است عوارضی را در پی داشته باشند که ناراحتی‌های ناشی از قاعدگی را بیشتر می‌کند. از جمله این عوارض می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• تهوع و استفراغ
• تعریق
• ضعف و سرگیجه
• اسهال
• یبوست
• نفخ
• سردرد

لازم به تاکید است که چنانچه علائم ذکر شده به تدریج تشدید شدند، بهتر است حتماً به پزشک مراجعه شود.

آیا گرفتگی‌های قاعدگی قابل درمان هستند؟

پس از تشخیص علل بروز گرفتگی‌های قاعدگی، پزشک، بسته به علل ایجاد درد، راه‌های درمانی را ارائه خواهد داد. در ادامه برخی از این روش‌های درمانی توضیح داده شده‌اند. لازم به تاکید است که انجام خودسرانه‌ی این روش‌ها بدون تجویز پزشک، ممکن است آسیب‌های جدی و عوارض جبران ناپذیری را در پی داشته باشد.

• مصرف مسکن‌ها: استفاده از داروهای مسکنی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن می‌تواند به کاهش گرفتگی‌های قاعدگی کمک کند.
• داروهای ضدبارداری: قرص‌های ضد بارداری خوراکی حاوی هورمون‌هایی هستند که از تخمک گذاری جلوگیری می‌کند و شدت گرفتگی قاعدگی را کاهش می دهد.
• عمل جراحی: اگر اختلالاتی مانند اندومتریوز یا فیبروم رحم سبب بروز گرفتگی‌های قاعدگی شده باشند، انجام عمل جراحی می‌تواند موثر باشد و چنانچه قصد بچه‌دار شدن ندارید، عمل جراحی برای برداشتن رحم نیز به کاهش گرفتگی‌های قاعدگی و همچنین جلوگیری از بروز خون‌ریزی‌های شدید کمک خواهد نمود.

چگونه در خانه، به تسکین گرفتگی‌های قاعدگی بپردازیم؟

برای تسکین گرفتگی‌های قاعدگی، می‌توان از برخی روش‌های خانگی نیز استفاده کرد:

• استفاده از روش آب درمانی (هیدروتراپی) یکی از موثرترین روش‌های خانگی برای بهبود گرفتگی قاعگی است که لازم است بیشتر مورد توجه قرار گیرد. آب درمانی شاخه‌ای از علم پزشکی است که در آن به منظور تسکین درد، از آب استفاده می‌شود. آب درمانی ناحیه‌ی پرینه با استفاده از آب گرم باعث می‌شود تا جریان خون در ناحیه‌ی پرینه و لگن افزایش یافته و دردهای ناشی از قاعدگی تا حد زیادی تسکین یابد.
  سیتزبث یا لگن هموروئید از جمله وسایل بسیار کاربردی است که به منظور کاهش گرفتگی قاعدگی می‌توان از آن استفاده نمود. استفاده از سیتزبث بسیار آسان و راحت است. به این منظور کافی است که کاربر درون سیتزبث را با آب پر کرده و سپس بر روی آن بنشیند.

• استفاده از کیسه‌ی آب گرم بر روی شکم و کمر نیز دردهای ناشی از قاعدگی را کاهش می‌دهد.
• ماساژ کمر و شکم
• استفاده از لباس‌های راحت و گشاد
• انجام برخی حرکات ورزشی مانند یوگا، به جلوگیری از انقباض شدید ماهیچه‌ها کمک می‌کند و خون رسانی به ناحیه لگن را بهبود می‌بخشد.

رعایت یک سبک زندگی صحیح، می‌تواند تاثیر بسزایی در کاهش بروز گرفتگی‌های قاعدگی داشته باشد

تحقیقات نشان می‌دهد که با حفظ یک سبک زندگی صحیح، می‌توان گرفتگی‌های قاعدگی را بهبود بخشید. به این منظور با رعایت نکات ساده‌ی زیر می‌توانید از دردهای آزاردهنده‌ی قاعدگی و عوارض جانبی آن پیشگیری کنید.

1. قبل از هرچیز، مصرف سیگار را به تدریج محدود و در نهایت ترک کنید. سیگار کشیدن با کاهش منابع اکسیژن، میزان بروز گرفتگی قاعدگی را افزایش می‌دهد.
2. از مصرف الکل خودداری کنید.
3. به مصرف غذاهای سرشار از فیبر مانند سبزیجات و انواع سالادها بپردازید.
4. مصرف ویتامین E، به کاهش دردهای ناشی از قاعدگی کمک می‌کند.
5. مصرف گوشت قرمز را محدود کرده و از مرغ و ماهی استفاده کنید.
6. کاهش مصرف شیرینی‌جات مانند شکلات و بیسکوییت، می‌تواند گرفتگی قاعدگی را بهبود بخشد.
7. مصرف نمک را کاهش دهید.
8. آب معدنی و آب میوه‌های خالص و طبیعی را جایگزین نوشیدنی‌های شیرین کنید.
9. روغن گل پامچال، روغن گل آفتابگردان و مصرف ویتامین B6 می‌تواند به حفظ تعادل هورمونی و تسکین گرفتگی قاعدگی کمک کند.

چه کسانی بیشتر از گرفتگی‌های قاعدگی رنج می‌برند؟

همانطور که گفته شد اغلب بانوان یک بار در ماه گرفتگی‌های قاعدگی را تجربه می‌کنند که ممکن است خفیف باشد. همچنین ممکن است فرد، دردهای غیرقابل تحملی را تجربه کند که همراه با عوارض جانبی ناخوشایندی هستند. در این بین، عواملی وجود دارند که دردهای ناشی از گرفتگی قاعدگی را تشدید می‌کنند. در ادامه به بررسی برخی از شایع‌ترین این عوامل می‌پردازیم.

• منوراژی^[7]: منوراژی یک اصطلاح پزشکی برای دوره‌های قاعدگی است که با خونریزی غیرطبیعی و طولانی مدت همراه هستند. منوراژی ممکن است باعث گرفتگی‌های دردناک قاعدگی (دیسمنوره) شود. گاهی اوقات گرفتگی‌های مرتبط با منوراژی به اندازه‌ای شدید هستند که فرد مجبور است به پزشک مراجعه کند.
• سن کمتر از 20 سال: نوجوانانی که به تازگی دوران قاعدگی را تجربه می‌کنند، ممکن است بیشتر از سایر بانوان از گرفتگی‌های قاعدگی رنج ببرند.
• آندومتریوز: آندومتریوز یا نابه‌جایی آستر رحم شرایطی است که در آن بافت داخلی رحم، در بیرون رحم و در نقاطی مانند شکم و لگن رشد می‌کند و حتی ممکن است بافت ریه را نیز درگیر کند.

• فیبروم رحمی: فیبروم رحم شایع‌ترین تومور خوش خیم در زنان است. فیبروم‌های رحم ممکن است بسیار کوچک باشند. اما در مواردی نیز بسیار حجیم بوده و حتی ممکن است سبب بزرگ شدن رحم و اضافه وزن شوند.

• آدنومیوز^[8]: آدنومیوز که به آن عارضه نفوذ آستر رحم به ماهیچه نیز گفته می‌شود یکی از عواملی است که باعث تشدید گرفتگی‌های قاعدگی و بروز خون‌ریزی‌های غیرطبیعی در بانوان می‌شود. آندومتر یا آستر رحم، در این بیماری به داخل میومتر (ماهیچه‌ی رحم) نفوذ کرده و باعث درد و خون‌ریزی‌های شدید می‌شود.

• بیماری التهابی لگن (^[9]PID): بیماری التهابی لگن یک نوع عفونت شایع در دستگاه تولید مثل زنان است. این عفونت معمولاً در اثر روابط جنسی ایجاد می‌شود و علت بروز آن نوعی باکتری می‌باشد. این بیماری باعث درد در ناحیه شکم، ایجاد ترشحات واژن، تب، سوزش ادرار، درد در حین آمیزش و یا قاعدگی نامنظم می‌شود.
• تنگی دهانه‌ی رحم^[10]: تنگی دهانه‌ی رحم به این معنا است که قطر دهانه رحم بنا به دلایلی کاهش یافته باشد. این بیماری یکی از علل بروز دردهای قاعدگی و قاعدگی‌های نامظم است.

علل بروز گرفتگی‌های قاعدگی، چگونه تشخیص داده می‌شود؟

اگر دچار گرفتگی‌های قاعدگی شدیدی هستید و از عوارض جانبی این دردها مانند حالت تهوع، ضعف و سرگیجه و سردرد رنج می‌برید لازم است تا حتماً به یک پزشک متخصص مراجعه کنید. همانطور که گفته شد، برخی از اختلالات مربوط به سلامتی در بانوان، ممکن است سبب بروز گرفتگی‌های قاعدگی شوند. به همین دلیل، پزشک ابتدا پس از مرور سوابق پزشکی شما، معایناتی را انجام خواهد داد تا وجود اختلالاتی مانند عفونت، بررسی شوند. همچنین ممکن است آزمایش‌های دیگری نیز در طول معاینات انجام شود که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سونوگرافی: در این آزمایش از امواج صوتی استفاده می‌شود تا رحم، دهانه رحم، لوله‌های فالوپی و تخمدان مورد بررسی قرار گیرند.
• برخی آزمایشات تصویربرداری: آزمایشات سی.تی.اسکن یا ام.آر.آی، جزئیات بیشتری را نسبت به سونوگرافی در مورد وضعیت فرد ارائه می‌دهند و به پزشک کمک می‌کنند تا تشخیص دقیق‌تری از وضعیت سلامت شما انجام دهد.
• لاپاروسکوپی: لاپاروسکوپی معمولاً برای تشخیص گرفتگی قاعدگی لازم نیست، اما می‌تواند به تشخیص یک بیماری زمینه‌ای مانند اندومتریوز، فیبروم رحم، کیست تخمدان و… کمک کند. در طول فرآیند تشخیصی، پزشک، با ایجاد برش‌های ریزی در شکم و وارد کردن یک لوله، حفره شکمی و اندام‌های تولید مثل شما را بررسی می‌کند.

سخن پایانی

تقریباً همه‌ی خانم‌ها درد قاعدگی را تجربه کرده‌اند. اما این دردها در برخی از بانوان به قدری شدید است که حتی شخص را از انجام کارهای روزانه باز می‌دارد. دردهای قاعدگی ممکن است به دلیل مشکلات پزشکی جدی رخ دهد و به همین دلیل نباید ساده از آن گذشت. ما در این مقاله سعی کردیم تا شما را با گرفتگی‌های قاعدگی، علائم آن و برخی از علل شایع بروز این عارضه آشنا کنیم تا به محض تجربه‌ی این دردها، حتماً جهت معاینه‌ی بیشتر به پزشک مراجعه نمایید.

همچنین در این مقاله به بررسی روش‌های خانگی برای تسکین گرفتگی‌های قاعدگی و استفاده از سیتزبث نیز پرداخته‌ایم که می‌تواند تاثیر بسزایی در کاهش دردهای این دوره داشته باشد. امیدواریم که این مطالب مورد توجه شما واقع شده باشد.

واژه‌نامه: