آبله میمون: ماهیت، راه‌های انتقال و پیشگیری از ابتلا

آبله میمون در هفته‌های اخیر سرو صدای زیادی در جهان برپا کرده است. آبله میمون یا monkeypox یک بیماری ویروسی نادر است که اخیرا در کشورهای مختلف جهان شیوع یافته است.

دانشمندان در  تلاش هستند تا بفهمند چرا این ویروس، که یکی از اعضای ویروس‌های آبله است، در بسیاری از جمعیت‌های سراسر جهان ظاهر شده است.

از آنجایی که آبله میمون تا به حال کمتر شایع بوده است، در این مطلب قصد داریم اطلاعات کاملی از آن و علائم بیماری آبله میمون ارائه کنیم. شناخت هرچه بیشتر این بیماری می‌تواند تاثیر بسزایی در کاهش شیوع آن داشته باشد. پس در ادامه با ما همراه باشید.

لازم به ذکر است مطالب این مقاله برگرفته از سایت سازمان بهداشت جهانی (WHO) و مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) است.

آبله میمون چیست؟

آبله میمون یک بیماری نادر است که در اثر عفونت با ویروس آبله میمون ایجاد می‌شود. ویروس آبله میمون از جنس Orthopoxvirus از خانواده Poxviridae است. جنس Orthopoxvirus همچنین شامل ویروس واریولا (که باعث آبله می‌شود)، ویروس واکسینیا (مورد استفاده در واکسن آبله) و ویروس آبله گاوی است.

آبله میمون از کجا آغاز شد؟

محققان، آبله میمون را برای اولین بار در سال 1958 در میمون‌های آزمایشگاهی شناسایی کردند. اولین مورد انسانی آبله میمون در سال 1970 در جمهوری کنگو ثبت شد. این ویروس از حیوانات وحشی مانند جوندگان یا از طریق افراد آلوده به یک فرد سالم منتقل می‌شود.

سالانه چند هزار مورد از این بیماری در آفریقا و اغلب در بخش‌های غربی و مرکزی این قاره رخ می‌دهد. اما موارد خارج از آفریقا به تعداد انگشت شماری محدود شده است که با سفر به آفریقا یا واردات حیوانات آلوده مرتبط است.

چرا دانشمندان در حالت آماده باش هستند؟

تعداد موارد ابتلا به آبله میمون در خارج از آفریقا که در هفته‌های اخیر رخ داده،  از سال 1970 بی‌سابقه بوده است.  این گسترش سریع همان چیزی است که دانشمندان را در حالت آماده باش قرار داده و نگران کرده است.

محققین بر این عقیده بودند که آبله میمون به آسانی از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود و از آنجایی که مربوط به ویروس آبله است، درمان‌ها و واکسن‌هایی برای جلوگیری از انتشار آن وجود دارد.

آنچه محققین را در رابطه با آبله میمون نگران کرده این است که:

1. سویه‌های مختلفی از این ویروس وجود دارد. به عنوان مثال سویه‌ای که عمدتاً در غرب آفریقا یافت می‌شود، باعث بیماری خفیف‌ شده و نرخ مرگ و میر کمی در مقایسه با گونه‌ای که در آفریقای مرکزی یافت می‌شود، دارد.

اما آیا آبله میمون در حال گسترش، سویه متفاوتی است؟ آیا افزایش ناگهانی موارد ابتلا، ناشی از جهشی است که به این ویروس اجازه می‌دهد سریع‌تر از گذشته منتقل شود؟

2. تشخیص آبله میمون در افرادی که ظاهرا هیچ ارتباط با یکدیگر ندارند، نشان می‌دهد که ویروس ممکن است بی‌صدا در حال گسترش باشد. اگر این بیماری بدون علامت گسترش یابد، نگران کننده خواهد بود زیرا ردیابی ویروس را سخت‌تر می‌کند.

علائم آبله میمون

در انسان علائم آبله میمون مشابه علائم آبله اما خفیف‌تر است. آبله میمون با تب، سردرد، دردهای عضلانی و خستگی شروع می‌شود. تفاوت اصلی بین علائم آبله و آبله میمون در این است که آبله میمون باعث تورم غدد لنفاوی (لنفادنوپاتی^[1]) می‌شود درحالی‌که آبله اینطور نیست.

غدد لنفاوی ممکن است در گردن (زیر فکی و گردنی)، زیر بغل یا کشاله ران متورم شوند. این عارضه ممکن است در هر دو طرف بدن یا فقط در یک طرف بدن ایجاد شوند.

دوره کمون (زمان ابتلا به عفونت تا زمان ظهور علائم) برای آبله میمون معمولاً 7-14 روز است اما می‌تواند 5-21 روز نیز باشد.

آبله میمون با علائم زیر شروع می‌شود:

• تب
• سردرد
• دردهای عضلانی
• كمر درد
• تورم غدد لنفاوی
• لرز
• خستگی

در عرض 1 تا 3 روز (گاهی اوقات طولانی‌تر) پس از ظهور تب، بیمار دچار بثورات می‌شود. این بثورات پوستی اغلب از صورت شروع شده و سپس به سایر قسمت‌های بدن گسترش می‌یابند.

این بیماری معمولاً 2 تا 4 هفته طول می‌کشد. در آفریقا، از هر 10 نفر مبتلا به آبله میمون، 1 نفر جان خود را از دست می‌دهد.

مراحل پیشرفت ضایعات پوستی

ضایعات پوستی ناشی از آبله میمون در طول دوره بیماری به صورت زیر پیشرفت می‌کنند. در نهایت خشک شده و از بین می‌روند اما آثار آن ممکن است روی پوست باقی بماند.

• ماکول ‌(Macules): ماکول ها ضایعات مسطحی هستند که اندازه آن‌ها کمتر از 1 سانتی‌متر است. به سادگی با چشم غیر مسلح و لمس کردن شناسایی می‌شوند. ماکول بر اساس علت می‌تواند رنگ‌های مختلفی داشته باشد.

• پاپول (Papules): پاپول ناحیه برجسته‌ای از بافت پوست است. پاپول می‌تواند مرزهای مشخص یا نامشخصی داشته باشد و در اشکال، رنگ‌ها و اندازه‌های مختلف ظاهر شود.

• وزیکول (Vesicles): وزیکول یا تاول پر از مایع با دیواره نازک و معمولاً شفاف و کوچک است.

• پوسچول (Pustules): پوسچول یک قسمت برآمده از پوسته پر از مایع زرد رنگی به نام چرک است. این در اصل یک جوش بزرگ است.

• دلمه(Scabs): دلمه یک پوشش محافظ بافتی است که پس از آسیب دیدن پوست ایجاد می‌شود.

نحوه انتقال آبله میمون

انتقال ویروس آبله میمون زمانی اتفاق می‌افتد که فرد از طریق حیوان، انسان یا مواد آلوده به ویروس با آن تماس پیدا کند.

راه‌های انتقال

ویروس از طریق پوست آسیب دیده (حتی آسیب‌دیدگی جزئی که قابل مشاهده نباشد)، دستگاه تنفسی یا غشاهای مخاطی (چشم، بینی یا دهان) وارد بدن می‌شود.

حیوان به انسان

 انتقال از حیوان به انسان ممکن است از طریق گاز گرفتن یا چنگ انداختن، مصرف گوشت شکار، تماس مستقیم با مایعات بدن یا مدفوع حیوانات، یا تماس غیرمستقیم از طریق بسترهای آلوده رخ دهد.

انسان به انسان

انتقال آبله میمون از انسان به انسانی دیگر می‌‌تواند از طریق قطرات تنفسی بزرگ اتفاق بیفتد. قطرات تنفسی معمولاً نمی‌توانند بیش از چند فوت حرکت کنند، بنابراین تماس چهره به چهره طولانی مدت برای انتقال ویروس لازم است.

آبله میمون از طریق تماس با مایعات بدن یا مدفوع و ادرار فرد آلوده و همچنین و لباس‌ها یا ملحفه‌های آلوده نیز ممکن است انتقال یابد.

چگونه بفهمیم آبله میمون داریم؟

اگر فردی با حیوانات یا افرادی که تایید شده به آبله میمون مبتلا هستند تماس داشته باشد، باید به مدت 21 روز پس از آخرین تماس از نظر علائم تحت نظر قرار گیرد.

علائم نگران کننده عبارتند از:

• تب بالای 38 درجه سانتی‌گراد
• لرز
• تورم غدد لنفاوی (گوش، زیر بغل، گردنی یا کشاله ران)
• بثورات پوستی جدید

 توجه: تب و بثورات تقریباً در همه افراد آلوده به ویروس آبله میمون رخ می‌دهد.

اگر به آبله میمون مبتلا شدیم، چه کار کنیم؟

• افرادی مشکوک به ابتلا، باید دمای بدن خود را دو بار در روز کنترل کنند. اگر فقط دچار لرز یا لنفادنوپاتی شدید، به مدت 24 ساعت خود را قرنطینه کنید. در طول این مدت، درجه حرارت بدن خود را کنترل کنید. در صورت ایجاد تب یا بثورات پوستی، فوراً با مراکز درمانی تماس بگیرید.
• اگر تب یا بثورات پوستی ایجاد نشد و لرز یا لنفادنوپاتی ادامه پیدا کرد، به پزشک مراجعه کنید.
• بر اساس اطلاعات مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) افراد بدون علامت می‌توانند به فعالیت‌های معمول روزانه خود ادامه دهند (مانند رفتن به محل کار و مدرسه). اما باید توجه داشته باشند که مایعات بدن ( خون، ادرار، منی، یا مادران شیرده) با سایر افراد تماس پیدا نکند.
• افراد مبتلا به آبله میمون باید در صورت امکان از تماس با پستانداران وحشی یا اهلی خودداری کنند.

نحوه تشخیص و جمع آوری نمونه

یکی از موارد مهم برای کاهش شیوع آبله میمون، ارتباط موثر و اقدامات پیشگیرانه بین تیم‌های جمع آوری نمونه و کارکنان آزمایشگاه است. اگر نمونه گرفته شده از فرد مشکوک به درستی جمع‌آوری نشود، نه تنها تشخیص اشتباه رخ داده بلکه ممکن است شیوع آلودگی بیشتر شود.

این امر به ویژه در محیط‌های بیمارستانی و آزمایشگاه‌هایی به طور معمول نمونه‌های بیماران مبتلا به انواع شرایط عفونی و یا غیرعفونی را پردازش می‌کنند، مهم است.

جمع‌آوری نمونه

حین جمع‌آوری نمونه، چه به عنوان بیمار و چه تکنسین مراکز درمانی، به موارد زیر توجه داشته باشید:

• ظرف حاوی نمونه حتما باید دارای یک برچسب باشد. این برچسب حاوی اطلاعات بیمار، نمونه و زمان جمع‌آوری نمونه است.
• ویروس آبله میمون می‌تواند از طریق سوزن آلوده و یا تماس مستقیم با نمونه یا ذرات معلق در هوا به افراد دیگر انتقال یابد. پس دقت داشته باشید که سوزن‌ها را حتما در سیفتی‌باکس دفع کرده و به روشی صحیح امحاء کنید.
• روش جمع‌آوری نمونه در افراد مشکوک به آبله میمون و همچنین مواد مورد استفاده، بسته به مرحله بثورات متفاوت است.
• پرسنلی که نمونه‌ها را جمع‌آوری می‌کنند باید از تجهیزات حفاظت شخصی (PPE) استفاده کنند.
• در صورت امکان، توصیه می‌شود برای جمع‌آوری نمونه از لوله یا ظروف پلاستیکی به جای شیشه استفاده شود.
• نمونه باید از بیش از یک ضایعه گرفته شود. ترجیحاً از نقاط مختلف بدن و یا از ضایعات با ظاهر متفاوت.
• ذخیره‌سازی، بسته‌بندی و حمل نمونه، باید مطابق دستورالعمل‌ مرکز شما صورت گیرد.

تشخیص آبله میمون

تشخیص بالینی آبله میمون شامل روش‌‌هایی است که برای تشخیص سایر بیماری‌های راش مانند استفاده می‌شود. (مانند آبله مرغان، سرخک، عفونت‌های پوستی باکتریایی، گال، سیفلیس و آلرژی‌های مرتبط با دارو )

در صورت مشکوک شدن به آبله میمون، کارکنان بهداشتی باید نمونه مناسبی را جمع‌آوری کرده و به طور ایمن به آزمایشگاهی با قابلیت مناسب انتقال دهند.

تایید آبله میمون به نوع و کیفیت نمونه و نوع آزمایش بستگی دارد. بنابراین، نمونه‌ها باید مطابق با الزامات ملی و بین‌المللی بسته‌بندی و ارسال شوند.

در حال حاضر واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR) با توجه به دقت و حساسیتی که دارد، بهترین آزمایش برای تشخیص این بیماری محسوب می‌شود.

برای این منظور، نمونه‌های مناسب برای تشخیص آبله میمون از ضایعات پوستی (مایع وزیکول‌ها و پوسچول‌ها و پوسته‌های خشک) گرفته می‌شود. در صورت امکان، بیوپسی نیز یک گزینه نمونه خواهد بود.

 نمونه‌ها باید در یک لوله خشک و استریل (بدون محیط انتقال ویروس) و سرد نگهداری شوند.

آزمایشات خون PCR معمولاً نتیجه قطعی ارائه نمی‌دهند و نباید به طور معمول از بیماران جمع‌آوری شود.

به منظور تفسیر نتایج آزمایش، ضروری است که اطلاعات بیمار با نمونه‌ها ارائه شود. این اطلاعات عبارتند از:

 الف) تاریخ شروع تب،

ب) تاریخ شروع بثورات،

ج) تاریخ جمع آوری نمونه،

د) وضعیت فعلی فرد. (مرحله راش)

ه) سن

چگونه از ابتلا به آبله میمون جلوگیری کنیم؟

برای جلوگیری از ابتلا به ویروس آبله میمون اقدامات متعددی وجود دارد که در ادامه به بررسی مهم‌ترین آن‌ها خواهیم پرداخت.

• از تماس با حیواناتی که می‌توانند حامل ویروس باشند (از جمله حیواناتی که بیمار هستند یا در مناطقی که آبله میمون شایع است زندگی می‌کنند) خودداری کنید.
• نباید از افرادی که در معرض تماس قرار گرفته‌اند و یا بیمار هستند، بازدید کرد.
• حیوانات خانگی باید از محیط فرد بیمار حذف شوند.
• افراد مبتلا باید از ماسک استفاده کنند. به خصوص کسانی که علائم تنفسی دارند (مانند سرفه، تنگی نفس، گلودرد). اگر این امکان پذیر نیست (به عنوان مثال، در صورتی که کودک به آبله میمون مبتلا شده است)، سایر اعضای خانواده باید هنگام حضور فرد مبتلا ، از ماسک استفاده کنند.
• حین تماس با پوست، ادرار و دیگر مایعات بدن فرد بیمار باید از دستکش یکبار مصرف استفاده کرد و پس از استفاده آن را به روشی ایمن دفع کرد.
• ضایعات پوستی باید تا حد ممکن پوشانده شوند (مانند آستین بلند، شلوار بلند) تا خطر تماس با دیگران به حداقل برسد.
• نگهداری و دفع صحیح زباله‌های آلوده (مانند پانسمان‌ها) باید مطابق با دستورالعمل‎های خاص صورت گیرد. به همین دلیل اگر در منزل از بیمار نگهداری می‌کنید، حتما در این باره با یک مرکز درمانی مشورت کنید.
• هنگام دست زدن به لباس‌های کثیف (مانند ملحفه، حوله، لباس شخصی) مراقب باشید.
• لباس‌های کثیف را هرگز نباید تکان داد یا طوری با آن برخورد کرد که ذرات عفونی را پراکنده کند.
• مراکز درمانی باید توجه داشته باشند که بیماران آلوده را از سایر افراد جداگانه بستری کنند. همچنین اگر در خانه از فرد مبتلا نگهداری می‌کنید، اتاق او را از سایر اعضای خانواده جدا کنید.
• پس از تماس با انسان یا حیوان آلوده و یا مشکوک به ابتلا، دستان خود را کاملا ضدعفونی کنید. (شستن دست ها با آب و صابون یا استفاده از ضدعفونی کننده دست مبتنی بر الکل)
• هنگام مراقبت از بیماران از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) استفاده کنید.

آیا آبله میمون قابل درمان است؟

در حال حاضر، هیچ درمان مطمئن و اثبات شده‌ای برای ویروس آبله میمون وجود ندارد. با این وجود برای کنترل شیوع آبله میمون در ایالات متحده، از واکسن آبله، داروهای ضد ویروسی و گلوبولین ایمنی واکسینیا ^[2] (VIG) استفاده شده است.

مدت زمان قرنطینه افراد مبتلا به آبله میمون

همانطور که در قسمت‌های قبلی گفته شد، افراد مبتلا به آبله میمون باید در اتاق‌های جدا ( چه در خانه چه در بیمارستان) بستری شوند. مدت زمان قرنطینه این افراد هنوز به طور دقیق اعلام نشده است و بستگی به تشخیص پزشک دارد.

اما این قرنطینه باید تا زمانی که تمام ضایعات برطرف شده و لایه‌ای تازه از پوست تشکیل شود، ادامه یابد.

با این وجود توصیه شده است، افراد مبتلا از تماس نزدیک با افراد دارای نقص ایمنی اجتناب کنند، تا زمانی که تمام پوسته‌ها و آثار پوستی از بین بروند.

آبله میمون: توصیه‌هایی برای پرستاران و دامپزشکان

• هر پرسنل بهداشتی که از بیمار مبتلا مراقبت کرده است، باید نسبت به بروز علائمی که می‌تواند نشان دهنده عفونت باشد هوشیار باشد. به ویژه در بازه زمانی 21 روزه پس از آخرین تاریخ مراقبت.
• اگر کارکنان مراقبت‌های بهداشتی تصادفا با بیماران مبتلا به آبله میمون تماس داشتند و در آن زمان از تجهیزات حفاظت فردی استفاده نکردند، باید تحت نظارت فعال قرار گیرند که شامل اندازه گیری دما حداقل دو بار در روز به مدت 21 روز است.
• دامپزشکان باید همه پستانداران مستعد ابتلا به آبله میمون را در نظر بگیرند و از نحوه انتقال بیماری از حیوانی به حیوان دیگر آگاه باشند.
• از آنجایی که انواع حیواناتی که ممکن است به آبله میمون مبتلا شوند در حال حاضر ناشناخته است، همه پستانداران باید برای احتیاط مستعد در نظر گرفته شوند.
• مسیر انتقال از حیوان به حیوان ممکن است از طریق قطرات تنفسی، استنشاق آئروسل ویروس یا مواد آلی حاوی ذرات ویروس (به عنوان مثال بستر آلوده)، ساییدگی پوست، چشم، یا از طریق بلعیدن رخ دهد.
• دامپزشکانی که تصمیم به درمان حیوانات مشکوک به آبله میمون دارند باید از اقدامات احتیاطی کنترل عفونت برای محافظت از خود، کارکنان، مشتریان و همچنین سایر حیوانات در کلینیک استفاده کنند.
• علائم آبله میمون ممکن است در میان گونه‌های حیوانی متفاوت باشد. این علائم معمولا شامل سرفه، تب، ورم ملتحمه، کمبود اشتها، علائم تنفسی و بثورات پوستی است. برخی از حیوانات ممکن است نوع خفیف‌تری از بیماری را تجربه کنند که علائم خفیف‌تری دارد.
• حیواناتی که مشکوک به آلودگی هستند نباید به اتاق درمان مشترک برده شوند. همچنین تعداد کارکنان مجاز در اتاق و افرادی که با حیوان در تماس هستند باید به کمترین تعداد ممکن محدود شود.
• پس از تماس با حیوان بیمار و سطوح آلوده، شستن دست‌ها ضروری است
• برای هرگونه تماس با حیوان بیمار و سطوح آلوده از روپوش و دستکش استفاده کنید.
• اگر احتمال پاشش مایعات بدن وجود دارد، از محافظ چشم (مانند عینک‌های محکم یا محافظ صورت) استفاده کنید.
• برای ورود به اتاق معاینه یا ناحیه مراقبت از بیمار از محافظ تنفسی، از جمله ماسک یکبار مصرف استفاده کنید.
• سطوح آلوده را به روشی مطمئن ضد عفونی کنید.

سخن پایانی

همانطور که گفته شد آبله میمون یک بیماری مشترک بین انسان و دام است که در هفته‌های اخیر توجه زیادی را به خود جلب کرده، زیرا نه تنها کشورهای غرب و مرکز آفریقا، بلکه سایر نقاط جهان را نیز درگیر کرده است.

آبله میمون توسط ویروس آبله میمون، عضوی از جنس Orthopoxvirus در خانواده Poxviridae ایجاد می‌شود.

این بیماری معمولاً از نظر بالینی با تب، بثورات و غدد لنفاوی متورم شناخته شده و ممکن است منجر به طیف وسیعی از عوارض پزشکی شود.

این بیماری از طریق تماس نزدیک با شخص یا حیوان آلوده یا مواد آلوده به ویروس به انسان منتقل می‌شود. در حال حاضر واکسن‌های مورد استفاده در برنامه ریشه کنی آبله، محافظت در برابر آبله میمون را فراهم کردند. اما محققین در تلاش هستند واکسن های جدیدتری برای درمان این بیماری کشف کنند.

خوشحال می‌شویم دیدگاه‌های خود را درباره بیماری آبله میمون با ما و دیگر خوانندگان این مطلب به اشتراک بگذارید.

واژه نامه