بیماری نیستاگموس: علت حرکات غیرارادی چشم

ممکن است برای شما هم پیش آمده باشد که ناگهان چشمانتان به صورت غیرارادی حرکت کنند. یا حین صحبت کردن با شخص دیگری این مورد را در او مشاهده کرده باشید.

آیا می‌دانید نام این بیماری چیست؟

بیماری نیستاگموس (Nystagmus) یا چشم‌های رقصنده باعث این امر است. در افراد مبتلا به این بیماری، چشم‌‌ها به سمت بالا و پایین، پهلو به پهلو یا به صورت دایره‌ای حرکت می‌کنند و فرد قادر به کنترل حرکات چشم خود نیست.

در این مطلب قصد داریم به بررسی این بیماری، علل و راه‌های کنترل آن بپردازیم. پس در ادامه با ما همراه باشید.

بیماری نیستاگموس چیست؟

بیماری نیستاگموس وضعیتی است که باعث حرکت غیرارادی و سریع یک یا هر دو چشم می‌شود و اغلب با مشکلات بینایی از جمله تاری دید همراه است. این حرکات چشم می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی در بینایی، حساسیت به نور، سرگیجه و عدم تعادل شوند.

این موضوع زمانی اتفاق می‌افتد که بخشی از مغز یا گوش داخلی که حرکت و موقعیت چشم را تنظیم می‌کند به درستی عمل نکند. نیستاگموس می‌تواند ژنتیکی یا اکتسابی باشد.

انواع نیستاگموس

همان‌طور که گفته شد بیماری چشم‌های رقصنده ممکن است ژنتیکی باشد و فرد از زمان تولد به آن مبتلا باشد و یا به‌صورت اکتسابی در طول زندگی یک فرد ایجاد شود.

الف/ سندرم نیستاگموس نوزادی

نیستاگموس مادرزادی را سندرم نیستاگموس نوزادی نیز ^[1] (INS) می‌نامند. INS معمولاً در شش هفته تا سه ماه اول زندگی کودک ظاهر می‌شود.

این سندروم معمولاً خفیف است و نشانگر وجود بیماری خاصی نیست.

اما در موارد نادر، یک بیماری مادرزادی (مانند آلبینیسم ^[2]) می‌تواند باعث INS شود.

اکثر افراد مبتلا به INS نیازی به درمان ندارند و در زندگی دچار عوارضی نمی‌شوند. در واقع، بسیاری از افراد مبتلا به INS حتی متوجه حرکات چشم خود نمی‌شوند.

در برخی موارد نیز فرد به دلیل نیستاگموس مادرزادی دچار اختلالات بینایی می‌شود.

مشکلات بینایی می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. برخی افراد برای رفع آن به لنز نیاز دارند و برخی باید تحت عمل جراحی قرار گیرند.

ب/ نیستاگموس اکتسابی

بیماری نیستاگموس اکتسابی یا حاد می‌تواند در هر مرحله از زندگی ایجاد شود. این اختلال اغلب به دلیل آسیب یا ابتلا به یک بیماری خاص رخ می‌دهد که بر لابیرنت^[3] گوش داخلی تأثیر می‌گذارند.

علل احتمالی نیستاگموس اکتسابی

علل احتمالی نیستاگموس اکتسابی عبارتند از:

• سکته
• برخی داروها، از جمله آرام بخش‌ها و داروهای ضد تشنج مانند فنی‌توئین
• مصرف بیش از حد الکل
• ضربه به سر
• بیماری‌های چشم
• بیماری‌های گوش داخلی
• کمبود B-12 یا تیامین
• تومورهای مغزی
• بیماری‌های سیستم عصبی مرکزی، از جمله مولتیپل اسکلروزیس (ام.اس)

علائم بیماری نیستاگموس

نیستاگموس معمولا باعث ایجاد حرکات سریع و غیرقابل کنترل چشم می‌شود. این حرکات ممکن است در چند جهت ایجاد شوند. در واقع این اختلال را می‌توان بر اساس جهت حرکت چشم، به چند دسته تقسیم کرد. این حرکات ممکن است در یک یا هر دو چشم بسته به علت ایجاد شود.

• نیستاگموس افقی شامل حرکات چشم از پهلو به پهلو است.
• نیستاگموس عمودی شامل حرکات چشم به سمت بالا و پایین است.
• نیستاگموس چرخشی یا پیچشی شامل حرکات دایره‌ای است.

نیستاگموس ‌می‌تواند یک یا هر دو چشم را تحت تاثیر قرار دهد. برخی از رایج‌ترین علائم هشدار دهنده عبارتند از:

• حرکت غیر قابل کنترل چشم
• لرزش یا تاری دید
• مشکلات تعادل
• سرگیجه
• حساسیت به نور
• مشکلات بینایی در شب

اگر نیستاگموس دارید، ممکن است سر خود را در حالت کج نگه دارید. این کار تمرکز را بهبود می‌بخشد و کمک می‌کند محیط  واضح‌تر به نظر برسد.

چه زمانی باید برای درمان اقدام کرد

با مشاهده علائم باید به پزشک مراجعه کرد. همانطور که گفته شد، نیستاگموس مادرزادی ممکن است علائم خاصی را به همراه نداشته باشد. اما نیستاگموس اکتسابی اغلب به دلیل یک بیماری یا حادثه رخ می‌دهد و نیاز به پیگیری و بررسی دارد.

همچنین اگر به طور مادرزادی به این بیماری مبتلا هستید، یا وضعیت شما بدتر شده است، باید به یک چشم پزشک مراجعه کنید.

چشم پزشک با انجام معاینه چشم می‌تواند بیماری نیستاگموس را تشخیص دهد.

ممکن است پزشک از شما در مورد سابقه پزشکی و خانوادگی سوالاتی بپرسد تا تعیین کند که آیا مشکلات سلامتی زمینه‌ای، داروها یا شرایط محیطی ممکن است در مشکلات بینایی شما نقش داشته باشد یا خیر.

همچنین ممکن است معاینات زیر نیز صورت گیرد:

• سنجش بینایی
• آزمایش انکسار را برای تعیین قدرت عدسی که برای جبران مشکلات بینایی خود نیاز دارید
• نحوه تمرکز، حرکت و عملکرد چشمانتان

اگر چشم پزشک تشخیص دهد که شما به بیماری چشم‌های رقصنده مبتلا هستید، ممکن است شما را به سایر متخصصین ارجاع دهد. از این امر تعجب نکنید. زیرا همانطور که گفته شد این بیماری ممکن است ناشی از یکسری بیماری‌‌های زمینه‌ای باشد.

متخصصی که به او مراجعه می‌کنید، می تواند به تعیین علت نیستاگموس شما کمک کند. ابتدا در مورد سابقه پزشکی شما سوالاتی پرسیده شده و معاینات فیزیکی صورت می‌گیرد.

اگر پزشک پس از گرفتن شرح حال و انجام معاینه فیزیکی نتواند علت نیستاگموس شما را تعیین کند، آزمایشات مختلفی را انجام خواهد داد. به عنوان مثال، آزمایش خون می‌تواند به پزشک شما کمک کند تا کمبود ویتامین بدن را بررسی کند.

آزمایشات تصویربرداری مانند اشعه ایکس، سی.تی اسکن و ام.آر.آی نیز به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دهد که آیا ناهنجاری‌های ساختاری در مغز یا سر باعث ایجاد نیستاگموس شده است یا خیر.

درمان نیستاگموس

درمان بیماری نیستاگموس بستگی به مادرزادی یا اکتسابی بودن این بیماری دارد.

نیستاگموس مادرزادی

نیستاگموس مادرزادی معمولا درمانی ندارد. اما اقدامات زیر می‌تواند در بهبود وضعیت بینایی فرد موثر باشد:

• استفاده از عینک با تجویز پزشک
• استفاده لنزهای تماسی
• افزایش روشنایی منزل

گاهی اوقات نیز‌، نیستاگموس مادرزادی در طول دوران کودکی بدون درمان بهبود می‌‌یابد.

اگر کودک شما به نیستاگموس شدید مبتلا باشد، پزشک ممکن است جراحی به نام تنوتومی (tenotomy ) را برای بهبود عضلات کنترل کننده حرکت چشم تجویز کند.

البته توجه داشته باشید که چنین جراحی نمی‌تواند نیستاگموس را درمان کند، اما می تواند بینایی را بهبود بخشد.

نیستاگموس اکتسابی

اگر نیستاگموس اکتسابی داشته باشید، درمان بر روی علت زمینه‌ای متمرکز خواهد بود. برخی از درمان‌های رایج برای نیستاگموس اکتسابی عبارتند از:

• تغییر داروها
• رفع کمبود ویتامین با مکمل‌ها و تنظیم رژیم غذایی
• قطره چشمی دارویی برای عفونت چشم
• آنتی بیوتیک برای عفونت‌های گوش داخلی
• سم بوتولینوم برای درمان اختلالات شدید بینایی ناشی از حرکت چشم
• عدسی‌های مخصوص عینک به نام منشور
• جراحی مغز برای اختلالات سیستم عصبی مرکزی یا بیماری‌های مغزی

راهکارهایی برای بهبود نیستاگموس

• از کتاب‌هایی با چاپ بزرگ استفاده کنید و اندازه فونت نوشته را در رایانه، تبلت و تلفن خود افزایش دهید. نور بیشتر ممکن است به بینایی نیز کمک کند.
• اگر کودک شما نیستاگموس دارد، او را تشویق کنید که از عینک خود استفاده کند. استفاده از اسباب بازی‌های بزرگ و رنگ‌های روشن نیز موثر خواهد بود.
• اجازه دهید فرزندتان کتاب‌ها را نزدیک چشمانش نگه دارد و سرش را کج کند.
• از عینک رنگی استفاده کنید. این کار، حتی در داخل خانه، می‌تواند به کاهش حساسیت به نور کمک کند.
• خواندن کتاب یا دیدن تخته ممکن است برای فرزند شما سخت باشد. با معلم فرزندتان صحبت کنید تا جای مناسبی برای نشستن فرزند شما در کلاس درس پیدا کند.

سخن پایانی

همانطور که گفته شد بیماری نیستاگموس اختلالی است که می‌تواند مشکلات زیادی را برای یک فرد در طول زندگی او ایجاد کند. اما کارهایی برای مقابله با “چشم‌های رقصنده” وجود دارد. در این مطلب سعی کردیم اطلاعاتی در مورد این بیماری و همچنین راهکارهای بهبود ان ارائه کنیم. امیدواریم این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد.

آیا شما تابه حال این اختلال را تجربه کرده‌اید؟

واژه نامه