تغییرات رنگ مدفوع نشانه چیست؟

تغییر رنگ مدفوع می‌تواند معانی مختلفی داشته باشد. اما شاید با دیدن مدفوع سبز، سفید یا زرد دچار وحشت و استرس شوید.

اغلب اوقات، تغییرات جزئی در رنگ و بافت مدفوع به دلیل رژیم غذایی است. اما گاهی اوقات این تغییر رنگ می‌تواند نشانه یک بیماری جدی یا مشکلات سیستم گوارش باشد. بنابراین مهم است که علل تغییر غیر طبیعی رنگ مدفوع را بشناسید و حتما برای بررسی این مورد به پزشک مراجعه کنید.

در این مطلب قصد داریم به بررسی این موضوع بپردازیم.

نمودار مدفوع بریستول

گاهی اوقات، مدفوع می‌تواند از نظر رنگ، بافت، مقدار و بو متفاوت باشد. به همین دلیل پیش از اینکه به سراغ موضوع تغییر رنگ مدفوع و علل آن برویم، بهتر است ابتدا مروری بر مدفوع نرمال داشته باشیم.

نمودار مدفوع بریستول (Bristol stool chart) بر اساس حرکات روده نزدیک به 2000 نفر طراحی شده است و انواع مختلف مدفوع را مشخص می‌کند. انواع 1 و 2 نشان‌دهنده یبوست، انواع 3 و 4 مدفوع سالم و انواع 5 تا 7 نشان دهنده اسهال هستند.

تصویر 1 نشان دهنده این نمودار است.

مدفوع نرمال

در اغلب موارد رنگ نرمال برای مدفوع قهوه‌ای است و مقداری صفرا در آن وجود دارد. صفرا مایعی است که کبد شما برای هضم چربی‌ها می‌سازد. احتمالا تصور می‌کنید که رنگ صفرا سبز یا زرد است. پس چطور رنگ مدفوع قهوه‌ای است؟

لازم به ذکر است که رنگدانه‌های صفرا حین حرکت در سیستم گوارش، تغییرات شیمیایی را پشت سر گذاشته و قهوه‌ای می‌شوند.

در ادامه به بررسی ویژگی‌های مدفوع نرمال خواهیم پرداخت.

• رنگ قهوه‌ای متوسط تا تیره.
• بوی تند: باکتری‌های موجود در مدفوع گازهایی از خود منتشر می‌کنند که علت بوی نامطبوع مدفوع است.
• دفع بدون درد: اجابت مزاج سالم باید بدون درد باشد و به حداقل فشار نیاز داشته باشد.
• بافت معمولی ( نه خیلی نرم و نه خیلی سفت)
• دفع مدفوع 1 یا 3 بار در روز
• ثبات ویژگی: مدفوع سالم از فردی به فرد دیگر متفاوت است. با این حال، افراد باید هرگونه تغییر در بو، بافت، دفعات دفع یا رنگ مدفوع را کنترل کنند زیرا هر تغییری می‌تواند نشان دهنده یک بیماری باشد.

رنگ مدفوع غیر طبیعی

در ادامه به بررسی رنگ  غیر طبیعی مدفوع خواهیم پرداخت. توجه داشته باشید که تغییرات غیر طبیعی مدفوع، چه در رنگ و چه در بافت و یا بوی مدفوع، ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد. گاهی این تغییرات به دلیل مصرف برخی مواد غذایی هستند  و گاهی ممکن است ناشی از فشار، استرس یا بیماری باشند. بنابراین توصیه می‌شود اگر تغییر غیرطبیعی مشاهده کردید، حتما با پزشک مشورت کنید.

مدفوع سبز

مدفوع شما گاهی اوقات ممکن است سبز دیده شود. این موضوع گاهی در اثر خوردن مواد غذایی که مصرف می‌کنید رخ می‌دهد.

غذاها و مکمل‌های زیر می‌توانند باعث سبز شدن مدفوع شما شوند:

• سبزیجات سبز مانند اسفناج یا کلم پیچ
• رنگ‌های خوراکی سبز در دسرها و نوشیدنی‌ها
• مکمل‌های آهن

اما مدفوع سبز رنگ همیشه به دلیل مصرف مواد غذایی رخ نمی‌دهد و گاهی می‌تواند نشانه‌ی بیماری باشد. به عنوان مثال اگر اسهال سبز دارید، این احتمال وجود دارد که وعده غذایی شما خیلی سریع در روده شما حرکت کند، بنابراین صفرای هضم کننده، زمان قهوه‌ای شدن را نداشته است.

مدفوع زرد

تغییر رنگ مدفوع گاهی ممکن است به رنگ زرد باشد. البته این موضوع برای خیلی از افراد عادی است، به ویژه در نوزادانی که شیر مادر می‌خورند.

اما اگر مدفوع زردی دارید که چرب به نظر می‌رسد و بوی بسیار بدی دارد، ممکن است چربی شما بالا باشد.

گاهی اوقات ابتلا به یک بیماری مانند سلیاک نیز می‌تواند سبب تغییر مدفوع به رنگ زرد شود. در این شرایط بدن شما نمی‌تواند پروتئینی به نام گلوتن را که در گندم، جو و چاودار است، تحمل کند. اگر این بیماری را دارید و غذاهای حاوی گلوتن مانند بسیاری از نان‌ها، پاستاها و کلوچه‌ها می‌خورید، روده‌های شما آنطور که باید، کار نمی‌کنند و ممکن است رنگ مدفوع شما غیرطبیعی به نظر برسد.

بنابراین توصیه می‌شود اگر اغلب اوقات این موضوع را تجربه می‌کنید، حتما برای یک چکاپ کامل به پزشک مراجعه کنید.

مدفوع سفید یا کم رنگ

گاهی اوقات ممکن است مدفوع شما بی‌رنگ یا سفید باشد. این موضوع در اغلب موارد ارتباطی با مواد غذایی که مصرف می‌کنید ندارد.

گاهی اوقات این تغییر رنگ می‌تواند به دلیل مصرف برخی داروها باشد. به عنوان مثال داروهای اسهال مانند بیسموت ساب سالیسیلات (Kaopectate، Pepto-Bismol) می‌توانند مدفوع کم رنگ ایجاد کنند.

باریم که قبل از گرفتن عکس اشعه ایکس از قسمت فوقانی دستگاه گوارش به بیمار داده می‌شود نیز ممکن است سبب مدفوع کم رنگ شود.

یک علت جدی‌تر در بروز مدفوع سفید، کمبود صفرا در مدفوع شما است. (به یاد داشته باشید ، صفرا باعث قهوه‌ای شدن رنگ مدفوع می‌شود.) بدن شما صفرا را در کبد می‌سازد، آن را در کیسه صفرا ذخیره می‌کند و برای کمک به هضم غذا در روده کوچک آزاد می‌کند. اگر مقدار کافی از آن برای دادن رنگ قهوه‌ای معمولی مدفوع شما وجود نداشته باشد، ممکن است مشکلی در مراحل هضم و گوارش غذا وجود داشته باشد.

بیماری کبد، مانند هپاتیت، نیز می‌تواند از ورود صفرا به مدفوع جلوگیری کرده و باعث مدفوع کم رنگ شود. همچنین انسداد در لوله‌هایی که صفرا را حمل می‌کنند نیز ممکن است در این موضوع دخیل باشد. این انسداد به دلیل سنگ کیسه صفرا، تومور و یا دلایل مادرزادی اتفاق می‌افتد.

مدفوع سیاه

مدفوع سیاه ممکن است در خیلی موارد امری طبیعی باشد. به عنوان مثال مدفوع نوزادان در چند روز اول پس از تولد سیاه است. گاهی اوقات نیز ممکن است در اثر مصرف برخی مواد غذایی (مانند شیرین بیان) مکمل‌هایی مثل آهن، مدفوع شما سیاه شود.

 اما این رنگ می‌تواند نشانه مشکل جدی‌تری نیز باشد. مانند خونریزی از زخم معده، زخم‌های خونریزی دهنده در مری به دلیل رفلاکس اسید، خونریزی از تومورهای غیر سرطانی در دستگاه گوارش فوقانی و یا سرطان.

بنابراین اگر فکر می‌کنید که مدفوع سیاه از چیزی که خورده‌اید به وجود نیامده است، حتما با پزشک خود صحبت کنید.

مدفوع قرمز

اگر مدفوع قرمز دارید، دچار استرس نشوید.  مدفوع قرمز خیلی مواقع به دلیل مواد غذایی که خورده‌اید رخ می‌دهد.

چغندر، سوپ گوجه، دسرها و نوشیدنی‌های قرمز ممکن است سبب ایجاد مدفوع قرمز شوند.

اما گاهی اوقات، رنگ قرمز مدفوع ممکن به دلیل وجود خون در مدفوع باشد. اگر قرمز روشن باشد، احتمالاً خون از قسمت پایینی دستگاه گوارش شما می‌آید. علل شایع عبارتند از:

اگر در مدفوع خود رنگ قرمزی مشاهده کردید، توصیه می‌شود حتما با پزشک مشورت کنید.

مدفوع نارنجی

تغییر مدفوع به رنگ نارنجی نیز می‌تواند ناشی از غذایی باشد که مصرف کرده‌اید. غذاهایی که دارای بتاکاروتن هستند (مانند هویج، کدو تنبل، سیب زمینی شیرین و دسرهای حاوی رنگ های خوراکی) می‌توانند مدفوع شما را نارنجی کنند.

همچنین آنتی بیوتیک‌ها و آنتی اسیدهایی که دارای هیدروکسید آلومینیوم هستند می توانند سبب این تغییر مدفوع شوند.

مشکلات کبدی که سبب کاهش تولید صفرا می‌شوند نیز به ندرت ممکن است باعث مدفوع نارنجی شوند.

بررسی علل تغییر رنگ مدفوع

ارزیابی تغییرات رنگ مدفوع معمولاً با معاینه فیزیکی کامل و سابقه پزشکی فرد شروع می‌شود. پزشک ممکن است در مورد مصرف الکل، سیگار کشیدن و سایر عادات فرد سوال کند. پیشینه ابتلا به سرطان، به ویژه کبد یا پانکراس، یا مشکلات خونریزی معده نیز باید بررسی گردد.

بررسی داروهایی که ممکن است بر رنگ و بافت مدفوع تأثیر بگذارند، یا هر گونه علائم مرتبط (مانند درد، تهوع، استفراغ، کاهش وزن و غیره) نیز می‌تواند سرنخ‌هایی را در ارزیابی علل زمینه‌ای تغییر رنگ مدفوع ارائه دهد.

آزمایش‌های تشخیصی برای یافتن علت تغییر رنگ مدفوع معمولاً با آزمایش‌های خون شامل شمارش کامل خون (CBC)، مواد شیمیایی خون، آنزیم‌های کبدی و تست‌های انعقادی شروع می‌شود. این آزمایشات می‌تواند به تشخیص کم خونی، بیماری کبد، بیماری کیسه صفرا یا سایر بیماری‌های زمینه‌ای که ممکن است مسئول تغییر رنگ مدفوع باشد، کمک کند.

اگر پزشک مشکوک به خونریزی از معده یا روده باشد اما مدفوع به وضوح سیاه نباشد، می‌توان آزمایش خون مخفی مدفوع را انجام داد.

سایر روش‌های ارزیابی تغییر رنگ و بافت مدفوع عبارتند از آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی و کولونوسکوپی. این آزمایشات توسط متخصصین گوارش برای بررسی داخل مری و معده (EGD) و روده بزرگ (کولونوسکوپی) با دوربین فیلمبرداری انجام می‌شود تا منبع خونریزی یا سایر موارد غیر طبیعی که ممکن است سبب تغییر رنگ مدفوع شوند، تشخیص داده شود.

در صورت لزوم می‌توان با این تکنیک‌ها بیوپسی نیز گرفت. کولونوسکوپی همراه با بیوپسی نیز ممکن است به تشخیص بیماری‌هایی مانند سلیاک کمک کند.

چه درمان‌هایی برای تغییر رنگ مدفوع وجود دارد؟

درمان تغییرات مدفوع در هر فرد بسته به علت آن می‌تواند بسیار متفاوت باشد.

به عنوان مثال، اگر علت تغییر رنگ مدفوع خونریزی باشد بسته به توضیحات بیمار، معاینه فیزیکی، سابقه پزشکی و نتایج آزمایشات تشخیصی، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که درمان را با داروهای زخم معده یا التهاب معده یا روده شروع کند.

گاهی اوقات نیز ممکن است نیاز به مصرف دارو نباشد و بیمار تنها با نخوردن یکسری مواد غذایی، درمان شود.

سخن پایانی

مدفوع افراد در حالت عادی به رنگ قهوه‌ای بوده، بافتی معمولی داشته و به‌راحتی قابل دفع است. اگر فردی تغییراتی را در مدفوع تجربه کرد، باید تغییرات را تحت نظر داشته باشد و اگر مشکل در عرض 2 هفته برطرف نشد با پزشک مشورت کند. البته لازم به ذکر است که گاهی تغییر مدفوع ممکن است بیانگر مشکلی اورژانسی باشد که در اسرع وقت نیازمند پیگیری است. پس در صورت بروز هرگونه مشکل حتما به پزشک مراجعه کنید.