ستریماید آگار: ترکیبات ، آماده سازی و موارد استفاده

ستریماید آگار (Cetrimide agar) به نام آگار کاذب (pseudosel agar) نیز شناخته می‌شود. این محیط کشت در آزمایشگاه‌های میکروبیولوژی، برای جداسازی انتخابی و شناسایی احتمالی سودوموناس آئروژینوزا (Pseudomonas aeruginosa) مورد استفاده قرار می‌گیرد.

سودوموناس آئروژینوزا می‌تواند باعث ایجاد عفونت در خون، ریه‌ها (پنومونی) یا سایر قسمت‌های بدن، به‌ویژه پس از جراحی شود. مقاومت آنتی بیوتیکی بالای این باکتری، آن‌را به یک ارگانیسم بسیار چالش برانگیز برای درمان در پزشکی مدرن تبدیل می‌کند. به همین دلیل شناسایی و تشخیص به موقع آن در فرد، اهمیت بالایی در درمان عفونت دارد.

در این مقاله قصد داریم به بررسی ستریماید آگار که یک محیط کشت اختصاصی سودوموناس آئروژینوزا است بپردازیم.

مروری بر سودوموناس آئروژینوزا

سودوموناس نوعی باکتری است که معمولاً در خاک و آب یافت می‌شود. از میان انواع مختلف سودوموناس، سودوموناس آئروژینوزا اغلب باعث عفونت در انسان می‌شود.

این باکتری‌ دائماً در حال یافتن راه‌های جدیدی برای جلوگیری از اثرات آنتی‌بیوتیک‌ها است. به‌همین دلیل یکی از معضلات اصلی برای افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند محسوب می‌شود. سودوموناس آئروژینوزا می‌تواند از طریق دست‌ها، تجهیزات یا سطوح آلوده، به‌ویژه در محیط‌های بیمارستانی از فردی به فرد دیگر منتقل شود.

ستریماید آگار چیست؟

ستریماید آگار یکی از محیط کشت‌های مناسب برای تشخیص سودوموناس آئروژینوزا است. این محیط برای اولین بار توسط فردی به نام Lowburry توسعه داده شد. سپس به مرور زمان اصلاح گردید. این آگار، امروزه برای مهار انتخابی ارگانیسم‌هایی غیر از سودوموناس آئروژینوزا نیز مناسب است.

اصول محیط کشت ستریماید آگار چیست؟

سودوموناس آئروژینوزا حین کشت، رنگدانه‌های محلول در آب از جمله رنگدانه فلورسنت زرد – سبز یا زرد – قهوه‌ای پیووردین تولید می‌کند. رنگدانه پيوردين به عنوان بيوماركر در شناسايي سودوموناس مورد استفاده قرار می‌گیرد.  

از طرف دیگر محیط کشت ستریماید آگار ، حاوی ستریماید  است که تولید پیوسیانین و رنگدانه فلورسین را افزایش می‌دهد.

هنگامی که پیووردین (رنگدانه‌ی سودوموناس آئروژینوزا) با رنگدانه پیوسیانین (موجود در محیط کشت) ترکیب می‌شود، رنگ سبز روشن ایجاد می‌گردد. این رنگ مشخصه سودوموناس آئروژینوزا است.

ترکیبات محیط کشت ستریماید آگار

ترکیبات محیط کشت ستریماید آگار در جدول 1 ذکر شده است. کاربران می‌توانند این محیط کشت را در آزمایشگاه آماده کنند. اما اغلب آزمایشگاه‌ها ترجیح می‌دهند آن‌را به صورت آماده از فروشگاه‌های معتبر خریداری کنند.

جدول 1. ترکیبات محیط کشت ستریماید اگار

• ستریماید (Cetrimide) یک نمک آمونیوم چهارتایی است که در تماس با سلول باکتری به عنوان یک شوینده کاتیونی عمل می‌کند. این نمک در تماس با باکتری، باعث آزاد شدن نیتروژن و فسفر می‌شود. نیتروژن و فسفر به نوبه خود روی پروتئین‌های غشای سلول باکتری اثرات دناتوره‌ای دارند که سبب ایجاد رنگدانه می‌گردد.

• آنزیم هضم ژلاتین نیز نیتروژن، ویتامین‌ها، مواد معدنی و اسیدهای آمینه ضروری برای رشد را فراهم می‌کند.
• گلیسرول به عنوان منبع کربن عمل می‌کند.
• کلرید منیزیم و کلرید پتاسیم تولید پیوسیانین و فلورسین را افزایش می‌دهند.
• آگار عامل انجماد است.

نحوه آماده‌سازی محیط کشت اختصاصی ستریماید آگار

• 45/3 گرم از محیط (ترکیب تمامی مواد گفته شده در جدول 1) را به همراه 10 میلی‌لیتر گلیسرول، در یک لیتر آب تصفیه شده حل کنید.
• محلول را روی هات پلیت قرار دهید و اجازه دهید 1 دقیقه بجوشد تا محیط کاملاً حل شود.
• سپس محیط کشت آماده شده را در دمای 121 درجه سانتیگراد به مدت 15 دقیقه اتوکلاو کنید.
• pH نهایی محلول در دمای 25 درجه سانتی‌گراد باید حدود 0.2 ± 7.2 باشد.
• محیط کشت را در پتری دیش‌های استریل بریزید و اجازه دهید خنک شود.

کنترل کیفیت محیط کشت ستریماید آگار

هر زمان که محیط جدیدی خریداری می‌کنید و یا آن‌را تازه آماده می‌کنید، باید کنترل کیفیت نیز انجام شود. این کار با استفاده از میکروارگانیسم‌های زیر صورت می‌گیرد:

• aeruginosa : رشد مناسب و تولید رنگدانه زرد-سبز تا آبی
• اشریشیا کلی: مهار شده

همچنین پیش از استفاده از محیط کشت حتما آن‌را از نظر آلودگی، ترک، کم آبی و وجود حباب بررسی کنید.

نحوه استفاده از ستریماید آگار

برای انجام آزمایش ستریماید، ابتدا نمونه‌ی مشکوک کشت داده می‌شود تا کلنی‌هایی روی آن تشکیل گردد. سپس کلنی‌های مشکوک به سودوموناس آئروژینوزا (‌میله‌ای شکل و گرم منفی) جدا شده و روی اسلنت ستریماید آگار تلقیح می‌شوند. اسلنت به معنای محیط کشت مایل است.

روش کشت

• با استفاده از لوپ استریل، کلنی را در آگار تلقیح کنید.
• درب لوله را ببندید. اما آن‌را خیلی محکم نکنید.
• لوله را به مدت 7 روز در دمای 35 تا 37 درجه سانتی‌گراد انکوبه کنید.
• پس از گذشت 7 روز، رشد کلنی و رنگدانه را بررسی نمایید.
• اگر رنگدانه‌ای قابل مشاهده نیست، رشد را زیر نور UV بررسی کنید.

نتایج مورد انتظار

• مثبت: رشد ارگانیسم در بخش مایل آگار مشاهده می‌شود. ممکن است یک رنگ زرد-سبز (فلورسین) یا آبی-سبز تیره (پیوسیانین) مشاهده شود.
• منفی: بدون رشد

باسیل‌های گرم منفی اکسیداز مثبت که در ستریماید آگار رشد می کنند و رنگدانه سبز آبی (پیوسیانین) تولید می‌کنند را می‌توان به عنوان سودوموناس آئروژینوزا شناسایی کرد.

گونه‌های Pseudomonas fluorescens و Pseudomonas putida نیز ممکن است روی ستریماید آگار رشد کرده و رنگدانه فلورسنت تولید کنند.

توضیحات کلی

توجه: برخی از سویه‌های سودوموناس آئروژینوزا ممکن است پیوسیانین تولید نکنند. برای بررسی گونه‌هایی از سودوموناس که رنگدانه تولید نمی‌کنند، می‌توانید به مقاله ” تشخیص سودوموناس آئروژینوزاهای بدون پیگمان‌” مراجعه کنید.

کشت نمونه روی ستریماید آگار به تنهایی برای شناسایی گونه‌های سودوموناس آئروژینوزا کافی نیست.  به‌عنوان مثال برخی گونه‌های تخمیرکننده گلوکز مانند Alcaligenes faecalis نیز ممکن است در این آگار رشد کرده و رنگدانه تولید کنند. اما سودوموناس آئروژینوزا نیستند. بنابراین آزمایشات دیگری مانند تست‌های بیوشیمیایی نیز لازم است.

همچنین عدم رشد در ستریماید آگار، تشخیص P. aeruginosa را رد نمی‌کند.

جمع‌بندی

ستریماید آگار را می‌توان یک محیط کشت اختصاصی برای سودوموناس آئروژینوزا به شمار آورد. به‌همین دلیل در آزمایشگاه‌های میکروبیولوژی و تشخیصی کاربرد زیادی دارد. این آگار با ترکیبات خود، ضمن مهار رشد گونه‌های دیگر باکتریایی، به ایجاد پیگمنت (رنگدانه‌) ویژه باکتری سودوموناس آئروژینوزا کمک می‌کند. به این ترتیب تشخیص راحت‌تر صورت خواهد گرفت. توجه داشته باشید که برخی گونه‌های سودوموناس آئروژینوزا پیگمنت تولید نمی‌کنند. همچنین ممکن است گونه‌های دیگر باکتریایی رنگدانه‌های مشابه سودوموناس آئروژینوزا تولید نمایند. به همین دلیل استفاده از این آگار در کنار سایر تست‌های بیوشیمیایی، نتایج دقیق‌تری را به همراه خواهد داشت.

امیدواریم این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد.