4 گام کلیدی برای کاهش خطا در آزمایشگاه‌های بالینی
نتایج ارائه شده توسط آزمایشگاه‌های بالینی در سلامت بیماران و حفظ جان آن‌ها تاثیر بسزایی دارد. با این وجود، در هر محیط آزمایشگاهی احتمال خطا وجود دارد. با توجه به اهمیت بالای نتایج آزمایشگاه های بالینی، مدیران و پرسنل آزمایشگاه باید همواره به دنبال راهکارهایی برای کاهش خطا در آزمایشگاه‌های بالینی باشند.
مطالعات متعدد نشان می دهد که اکثر خطاهای آزمایشگاهی پزشکی در مراحل قبل و بعد از آنالیز خارج از آزمایشگاه منشاء می‌گیرد. یعنی خطاهایی مانند نمونه گیری نادرست یا عدم اطلاع رسانی صحیح به بیماران از نتایج.
خطاهای داخل آزمایشگاه بالینی طی سال‌های اخیر به طور قابل توجهی کاهش یافته است. اما همچنان می‌تواند وجود داشته باشد و ایمنی کارکنان و بیمار را به خطر بیندازد.
اما کاهش خطا در آزمایشگاه‌های بالینی را از کجا باید شروع کنیم؟ در ادامه قصد داریم راهکارهایی را در این باره بیان کنیم. پس اگر به دنبال کاهش خطا در آزمایشگاه خود هستید، در ادامه با ما همراه باشید.
توضیحات اولیه
اطلاعات آماری ذکر شده در این مقاله به استناد مقاله منشتر شده در سایت “www.ncbi” نوشته شده است. این مطالب بر اساس مطالعاتی هستند که در سال 1391 در بیمارستان امام خمینی تهران انجام شده است.
بخش‌های موجود در آزمایشگاه این بیمارستان شامل هماتولوژی، بیوشیمی ادرار، انگل شناسی و میکروبیولوژی، بیوشیمی عمومی و تخصصی، هورمون شناسی، سرولوژی، انعقاد و فلوسیتومتری (FCM) است. در ان زمان، دو دانشیار و یک استادیار و همچنین 106 کارمند در این آزمایشگاه مشغول به کار بودند که آزمایشات آزمایشگاهی را برای بیماران بستری و سرپایی به صورت شبانه روزی انجام می‌دادند.
مروری بر انواع خطا در آزمایشگاه‌های بالینی
پیش از اینکه به سراغ نحوه کاهش خطا در آزمایشگاه‌های بالینی برویم، ابتدا باید با انواع خطاهای آزمایشگاهی آشنا شویم.
خطاها بسته به اینکه قبل، حین یا بعد از تجزیه و تحلیل انجام شده باشند به سه دسته طبقه بندی می‌شوند: خطاهای فاز پیش تحلیلی، تحلیلی و پس تحلیلی.
از آنجایی که هیچ روش مشخصی برای نمونه‌گیری وجود ندارد، بیشتر خطاها قبل از آزمایش، درست قبل از آماده‌سازی نمونه رخ می‌دهد (به عنوان مثال حین جمع‌آوری نمونه)
1- خطاهای پیش تحلیلی:
این خطاها به عنوان خطاهای رخ داده از دستور پزشک تا مرحله تحلیلی، شامل درخواست آزمایش، شناسایی بیمار، جمع آوری، حمل و نقل و آماده سازی نمونه تعریف می شوند. این گونه از خطاها برای طبقه بندی و نظارت بهتر به دو بخش تقسیم می‌شوند:
الف/ خطاهایی که در خارج از آزمایشگاه رخ می‌دهد: مانند درخواست آزمایش نامناسب، خطاهای ثبت سفارش، شناسایی اشتباه بیمار، ظرف نامناسب، برچسب نامناسب، جمع‌آوری و حمل و نقل نادرست نمونه و…
ب/ خطاهایی که در آزمایشگاه رخ می‌دهد: از جمله خطاهای مرتب سازی، خطاهای pour-off و خطاهای برچسب گذاری.
2- خطاهای تحلیلی:
این خطاها در طول آزمایش رخ می‌دهند و شامل خرابی تجهیزات، مخلوط شدن نمونه‌ها، تداخل، کنترل کیفیت و رعایت نشدن دستورالعمل‌ها می‌شوند.
3- خطاهای پس از تحلیل:
این خطاها پس از انجام آزمایش اتفاق می‌افتند و شامل عدم موفقیت در گزارش‌دهی، اعتبارسنجی اشتباه داده‌های تحلیلی، ورود نامناسب داده‌ها هستند.
نتایج بررسی خطا در آزمایشگاه‌های بالینی
در مجموع 303866 نمونه برای تجزیه و تحلیل دریافت شد.
تعداد کل خطاها 153148 بود. تعداد و فراوانی سه گروه اصلی خطا در بیماران بستری و سرپایی در جدول 1 شان داده شده است.
جدول 1- میزان خطا در آزمایشگاه های بالینی
| تعداد نمونه | تعداد آزماشات لازم | تعداد خطاهای پیش تحلیلی | تعداد خطاهای تحلیلی | تعداد خطا پس از تحلیل |
| 303866 | 2430928 | 99695 | 35531 | 17902 |
اکثر خطاهای آزمایشگاهی پزشکی در مراحل قبل و بعد از آنالیز خارج از آزمایشگاه منشاء می‌گیرد. یعنی خطاهایی مانند نمونه گیری نادرست یا عدم اطلاع رسانی صحیح به بیماران از نتایج.
با این وجود خطا در آزمایشگاه‌های بالینی همچنان می‌تواند وجود داشته باشد و ایمنی کارکنان و بیمار را به خطر بیندازد. پس هر سه مرحله آزمایشات آزمایشگاهی برای بهبود کیفیت نتایج نیاز به نظارت کامل دارند.
4 گام کلیدی برای کاهش خطا در آزمایشگاه بالینی
خطاهای آزمایشگاهی منشاء های مختلفی دارند و می‌توانند به طور سیستماتیک یا تصادفی ایجاد شوند. به همین دلیل، برای کاهش خطا در آزمایشگاه‌های بالینی، مهم است که جنبه‌های مختلف از جمله فناوری آزمایشگاه، رویه‌ها و تجربه پرسنل را در نظر بگیرید. در ادامه 4 گام کلیدی برای کاهش خطا در آزمایشگاه‌های بالینی را مرور خواهیم کرد.
1- اطمینان حاصل کنید که روش‌های آزمایشگاهی کامل هستند
یکی از علل اصلی بروز خطا در نتایج، رویه های و دستورالعل‌های ناقص در آزمایشگاه است. بنابراین قدم اول در کاهش خطا در آزمایشگاه‌های بالینی اصلاح و تکمیل این رویه‌ها است.
مراحل آزمایشگاهی باید از همان ابتدای فرآیند آزمایش یعنی از شناسایی بیمار، جمع‌آوری خون و رسیدگی به نمونه کامل و واضح نوشته شده باشند.
این دستورالعمل‌ها نه تنها باید کامل باشند، بلکه باید شامل بهترین روش‌ها را برای آماده‌سازی نمونه، سانتریفیوژ، پیپت کردن، مرتب‌سازی، ذخیره‌سازی و بازیابی نمونه باشند.
توجه داشته باشد که صرفاً مرور و بهینه‌سازی این رویه‌ها به طور منظم کافی نیست. بلکه باید اطمینان حاصل کنید تمامی کارکنان نسبت به آن آگاهی داشته باشند.
2- کاهش خطا در آزمایشگاه‌های بالینی با آموزش پرسنل
دانش و آموزش ناکافی کارکنان آزمایشگاه عامل ثابت شده‌ای در بروز خطاهای آزمایشگاهی است. نکته قابل توجه این است که کارکنان ممکن است هنگام آماده‌سازی یا بررسی نمونه‌ها از شکاف دانش خود آگاه نباشند. یا ممکن است در راه اندازی فناوری جدید آزمایشگاهی دچار مشکل شوند.
درست است که آموزش پرسنل آزمایشگاهی، ممکن است هزینه‌بر باشد. اما تاثیر مستقیمی بر کاهش خطا در این نوع محیط دارد و به این ترتیب باید در اولویت قرار گیرد.
3- مقایسات بین آزمایشگاهی انجام دهید.
یکی از راه‌های مؤثر برای بررسی دقت و درستی نتایج آزمایشگاه ، استفاده از طرح‌های ارزیابی خارجی است. به این ترتیب که هر آزمایشگاه نتایج خود را برای یک آزمایشگاه دارای صلاحیت دیگر ارسال می‌کندتا عملکرد خود را در برابر مشخصات کیفی مطلوب ارزیابی کند.
4- اتوماسیون، راهکاری برای کاهش خطا در آزمایشگاه‌های بالینی
امروزه به لطف پیشرفت تکنولوژی، پرخطاترین و پیچیده‌ترین فرآیندهای آزمایشگاهی را می‌توان به سادگی انجام داد. با به کار گیری اتوماسیون در ازمایشگاه، از ازدحام کاری پرسنل کم شده و تمرکز آن‌ها یشتر خواهد شد. به همین دلیل اتوماسیون را می‌توان یکی از راه‌های کاهش خطا در آزمایشگاه‌های بالینی تلقی کرد.
با استفاده از اتوماسیون نمونه‌ها اغلب نیازی به پردازش فیزیکی ندارند. این می‌تواند خطر اختلاط و اشتباهات را کاهش دهد و در عین حال پروتکل‌های ایمنی زیستی را بهبود بخشد.
تجهیزات آزمایشگاهی خودکار و مناسب نه تنها به سرعت و کاهش خطار در آزمایشگاه کمک می‌کنند.
سخن پایانی
به‌طور طبیعی، شناسایی منبع دقیق تغییر یا خطا در هر آزمایشگاه خاص مستلزم بررسی کامل فرآیندها، فناوری‌ها و مهارت کارکنان است.
کاهش خطا در آزمایشگاهای بالینی مزایای زیادی دارد. دقت بیشتر ، اعتماد به نتایج شما را افزایش می دهد و در نهایت به پزشکان کمک می کند تا سطح بالاتری از مراقبت را به بیماران ارائه دهند.
امیدواریم با به کار گیری این گام‌های ساده بتوانید خطاهای آزمایشگاه خود را تا حد زیادی کاهش دهید.
