نقش آزمایش واکنش سریع پلاسما (راژین سریع پلاسما) در تشخیص سیفلیس
آزمون راژین سریع پلاسما (RPR)[1] یک آزمایش ماکروسکوپی و غیرترپونمال[۲] است که برای غربالگری سیفلیس، ناشی از باکتری Treponema pallidum، استفاده می‌شود. این آزمایش ساده است و در عرض چند دقیقه قابل انجام می‌باشد. با این حال، این تست در مراحل اولیه عفونت سیفلیس حساسیت کمتری نسبت به آزمایش‌های ترپونمال دارد. در ادامه قصد داریم به بررسی این روش برای تشخیص سیفلیس بپردازیم. پس با ما همراه باشید.
آزمایش‌های غیرترپونمال یکی از روش‌های غیرمستقیم برای تشخیص بیماری سیفلیس هستند. این آزمایش‌های خون به دو دسته‌ی غیرترپونمال و ترپونمال تقسیم می‌شوند. معمولاً ابتدا از تست‌های غیرترپونمال استفاده می‌شود، مانند آزمایش VDRL (بررسی آزمایشگاهی بیماری‌های آمیزشی) و آزمون راژین سریع پلاسما .(RPR) با این حال، به دلیل احتمال اندک نتایج مثبت کاذب در این آزمایش‌ها، برای تأیید نهایی بیماری، انجام آزمایش‌های ترپونمال مانند TPHA (آزمون لختگی ذرات ترپونمال پالیدوم) یا FTA-Abs (آزمون جذب آنتی‌بادی فلورسنت ترپونمال) ضروری است.
نحوه عملکرد آزمون راژین سریع پلاسما
دو نوع آنتی‌بادی در پاسخ به عفونت سیفلیس تولید می‌شود. آنتی‌بادی‌های اتوایمیون (مثل کاردیولیپین) و آنتی‌بادی‌های ترپونمال.
آنتی‌بادی‌های اتوایمیون حدود ۲ الی ۳ هفته پس از عفونت ترپونمال و به دلیل آسیب به بافت‌های بدن تولید می‌شوند. این آنتی‌بادی‌ها در آزمایش‌های سرولوژیکی به کمک آنتی‌ژن‌های کاردیولیپین قابل تشخیص هستند.
آزمون RPR به دنبال آنتی‌بادی‌های مربوط به خود باکتری نیست، بلکه به دنبال آنتی‌بادی‌هایی است که در پاسخ به تخریب سلول‌های بدن توسط باکتری تولید می‌شوند. آنتی‌بادی‌های ضد مواد لیپیدی (آنتی‌بادی‌هایی که علیه مواد چربی تولید می‌شوند) تنها در سیفلیس ایجاد نمی‌شوند، بلکه در دیگر بیماری‌های غیرترپونمالی (چه حاد و چه مزمن) که با آسیب به بافت‌ها همراه هستند، نیز مشاهده می‌شوند.
در آزمون راژین سریع پلاسما ، آنتی‌بادی‌های IgM و IgG که علیه مواد لیپیدی آزاد شده از سلول‌های آسیب‌دیده و مواد شبه‌لیپوپروتئین تولید می‌شوند، اندازه‌گیری می‌شود. مواد آنتی‌ژنی که در این آزمون استفاده می‌شوند، شامل کاردیولیپین، لسیتین، کلسترول، EDTA و ذرات زغال هستند. آزمون RPR برای مایع مغزی نخاعی قابل استفاده نیست و برای این تست از سرم یا پلاسما استفاده می‌شود.
اصول آزمون RPR
آزمون RPR یک آزمایش فلوکولاسیون ماکروسکوپی است که از یک آنتی‌ژن تهیه شده از ترکیب اصلاح‌شدهVDRL استفاده می‌کند. در این تست، آنتی‌ژن به همراه ذرات زغال به عنوان عامل قابل مشاهده با سرم غیرحرارت‌دیده روی یک کارت پلاستیکی مخلوط می‌شود. اگر آنتی‌بادی‌ها در سرم وجود داشته باشند، با ذرات چربی آنتی‌ژن ترکیب شده و باعث ایجاد تجمع (آگلوتیناسیون) می‌شود. در صورت حضور آنتی‌بادی، تجمع سیاه‌رنگ بر روی کارت سفید مشاهده می‌شود. در صورت عدم حضور آنتی‌بادی، مخلوط به رنگ خاکستری یکنواخت باقی می‌ماند.
دقت و حساسیت تست
حساسیت آزمون RPR در سیفلیس اولیه حدود ۶۰ الی۷۰% و در سیفلیس ثانویه نزدیک به ۱۰۰% است. همچنین، پس از درمان موفق سیفلیس، معمولاً طی ۶ تا ۱۸ ماه این تست به حالت غیرواکنش‌پذیر تبدیل می‌شود.
روش انجام آزمایش راژین سریع پلاسما
- آزمایش کیفی:
- ۵۰ میکرولیتر از سرم یا پلاسما روی کارت آزمون قرار دهید.
- محلول آنتی‌ژن را به نمونه اضافه کنید و به مدت ۴ الی۸ دقیقه کارت را بچرخانید و نتیجه را بررسی کنید.
تفسیر نتایج آزمون RPR
- نتیجه مثبت (واکنش‌پذیر): در صورت وجود تجمع قابل مشاهده (کلومپینگ) سیاه‌رنگ، آزمون مثبت در نظر گرفته می‌شود.
- نتیجه منفی (غیروکنش‌پذیر): در صورت عدم تجمع یا وجود زبری بسیار کم، نتیجه منفی تلقی می‌شود.
توجه داشته باشید که نتیجه منفی در آزمون RPR به معنای قطعی نبودن عدم وجود سیفلیس نیست. به‌خصوص اگر تماس با عامل بیماری‌زا به‌تازگی اتفاق افتاده باشد. در این حالت، ممکن است تکرار آزمون در مراحل بعدی ضروری باشد.
محدودیت‌های آزمون RPR
- آزمون راژین سریع پلاسما در مورد مایع مغزی نخاعی قابل استفاده نیست.
- واکنش‌های کاذب مثبت در افرادی با بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس یا بیماری‌های خاص دیگر ممکن است رخ دهد.
- آزمون RPR نمی‌تواند به‌صورت دقیق در شرایط محیطی گرم یا پر از گرد و غبار انجام شود
وضعیت استفاده از تست راژین سریع پلاسما در ایران
آزمایش راژین سریع پلاسما RPR در حال حاضر در ایران نیز به عنوان یکی از روش‌های متداول غربالگری و تشخیص اولیه سیفلیس مورد استفاده قرار می‌گیرد. این آزمایش به دلیل سرعت بالا، سادگی و قابلیت انجام آن در مراکز درمانی مختلف، به‌ویژه در آزمایشگاه‌های بالینی، کاربرد فراوانی دارد.
با این وجود، به دلیل محدودیت‌های آزمون RPR از جمله امکان نتایج کاذب مثبت یا کاذب منفی، به‌طور معمول از این تست به عنوان یک ابزار غربالگری اولیه استفاده می‌شود و برای تأیید تشخیص نهایی، از آزمایش‌های ترپونمالی مانند FTA-ABS یا TPHA استفاده می‌شود.
به‌علاوه، در موارد خاص یا برای اطمینان بیشتر از دقت نتایج، تکرار آزمایش یا استفاده از روش‌های تکمیلی سرولوژیک توصیه می‌شود. با وجود این، آزمون RPR همچنان به دلیل اقتصادی بودن و قابلیت انجام سریع، یکی از روش‌های پرکاربرد در تشخیص سیفلیس در ایران به شمار می‌رود.
سخن پایانی
آزمون راژین سریع پلاسما (RPR) به عنوان یکی از ابزارهای اصلی در غربالگری و تشخیص اولیه سیفلیس، نقش مهمی در مدیریت این بیماری دارد. این آزمایش به دلیل سادگی، سرعت بالا و توانایی تشخیص آنتی‌بادی‌های غیرمستقیم علیه تخریب‌های بافتی، به‌ویژه در مراحل اولیه و ثانویه سیفلیس، کاربرد گسترده‌ای پیدا کرده است. با این وجود، محدودیت‌هایی مانند حساسیت کمتر در سیفلیس اولیه، احتمال نتایج کاذب مثبت و ناتوانی در استفاده در مایع مغزی نخاعی، دقت این تست را تحت تأثیر قرار می‌دهد. از این رو، استفاده از آزمون‌های مکمل مانند تست‌های ترپونمالی برای تأیید تشخیص و پیگیری مداوم بیماران توصیه می‌شود. به طور کلی، ترکیب آزمون RPR با روش‌های تشخیصی دیگر، ابزار کارآمدی برای شناسایی و درمان به‌موقع سیفلیس فراهم می‌آورد.
لغت نامه:
| Non treponemal | [۲] | Rapid Plasma Reagin | [۱] |
