فصل ۵، راهنمای آزمایش‌ها در فلوبوتومی: از ثبت درخواست تا برچسب‌گذاری

در این فصل به بررسی آزمایش‌ها در فلوبوتومی و نکات مهم مربوط به نحوه‌ی جمع‌آوری، نگهداری، انتقال و پذیرش یا رد نمونه‌های آزمایشگاهی خواهیم پرداخت. همچنین به دلایل متداول رد نمونه، روش‌های جلوگیری از خطاهای پیش‌تحلیلی، نحوه‌ی استفاده از زمان نظامی در مستندسازی، و شرایط خاص نگهداری برخی نمونه‌ها (مانند نمونه‌های حساس به دما یا نور) می‌پردازیم.

دنیای جذاب آزمایش‌های آزمایشگاهی

در فصل‌های گذشته به پرونده‌های پزشکی و میزان اهمیت آن‌ها پرداختیم. دولت آمریکا مقرر کرده بود که تا سال ۲۰۱۴، همه مراکز درمانی باید از نوعی سیستم پرونده‌سازی الکترونیکی استفاده کنند. هدف از این اقدام، اتصال و ارتباط تمامی مدارک پزشکی و درنهایت کمک به کاهش هزینه‌های درمانی بود. با استفاده از پرونده‌های الکترونیکی، پزشکان می‌توانند به‌طور کامل سابقه پزشکی بیمار را مشاهده کنند از تکرار آزمایش‌ها یا درمان‌های غیرضروری خودداری کنند. همچنین پرونده‌های الکترونیکی دقیق‌تر از پرونده‌های دست‌نویس هستند. در حوزه سلامت، اگر چیزی مستندسازی نشده باشد، انگار اصلاً اتفاق نیفتاده است.

از نسخه تا لوله آزمایش: آغاز سفر یک نمونه در فلوبوتومی

گرفتن  نمونه خون یا نمونه‌‌های دیگر بدون دلیل قانونی نه‌تنها غیرقانونی است، بلکه غیراخلاقی هم هست! به همین دلیل برای انجام آزمایش‌ها در فلوبوتومی  شما باید یک فرم درخواست آزمایش داشته باشید.

نحوه ارسال درخواست آزمایش به آزمایشگاه به صورت زیر است:

1- پزشک یا پرستار درخواست آزمایش را یا از طریق یک سیستم رایانه‌ای یا به صورت نوشتاری به آزمایشگاه ارسال می‌کند.

۲- فرم درخواست آزمایش باید شامل اطلاعات زیر باشد:

• شناسه بیمار
• جنسیت بیمار
• تاریخ تولد بیمار
• نام پزشک
• آزمایش‌هایی که باید انجام شوند
• تاریخ ثبت درخواست و تاریخی که آزمایش باید انجام شود

بعنوان یک فلوبوتومیست، اگر در فرم درخواست هرگونه مغایرتی مشاهده کردید حتماً آن را روشن و مشخص کنید. پیش از گرفتن نمونه، همیشه شرایط جمع‌آوری را دوباره بررسی کنید. این موارد می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

مقدار خون مورد نیاز (Blood Volume)

حساسیت به دما (Temperature Sensitive)

حساسیت به نور (Light Sensitive)

نوع لوله‌های جمع‌آوری (Collection Tubes)

برای این موارد حتماً به راهنمای نگهداری نمونه‌ها (Specimen-Handling Guide) مراجعه کنید. همیشه درخواست‌های تکراری را بررسی کنید! بیشتر فرم‌های آزمایشگاهی دارای یک شماره شناسایی اختصاصی به نام شماره پذیرش (Accession Number) هستند. این شماره به شناسایی نمونه در طول مدت حضور آن در آزمایشگاه کمک می‌کند.

برچسب گذاری نمونه

در مرحله پیش‌تحلیلی آزمایشگاه، بسیار مهم است که نمونه‌ها را به‌درستی برچسب‌گذاری کنید. برچسب لوله‌های نمونه را باید درست مقابل بیمار، بلافاصله بعد از انجام نمونه‌گیری بچسبانید! هرگز نمونه‌ای را بدون برچسب به آزمایشگاه برنگردانید. این کار می‌تواند جان یک انسان را به خطر بیندازد. یک نمونه به‌درستی برچسب‌خورده باید حداقل دو شناسه بیمار را روی خود داشته باشد. برچسب نمونه باید شامل اطلاعات زیر باشد:

• نام بیمار (نام، نام خانوادگی و حرف اول نام میانی)
• تاریخ تولد بیمار
• حروف اختصاری نام فرد نمونه‌گیر
• تاریخ نمونه‌گیری
• ساعت نمونه‌گیری

بارکد؛ کلید مدیریت بدون خطا در فلوبوتومی

بارکدها در بسیاری از آزمایش‌ها در فلوبوتومی مورد استفاده قرار می‌گیرند. دستگاه‌های آزمایشگاهی طوری طراحی شده‌اند که با استفاده از بارکد، بتوانند نمونه را شناسایی کرده و آزمایش موردنظر را انجام دهند. این کار باعث کاهش زمان پاسخ‌دهی (Turnaround Time) می‌شود. بارکدها باید در گوشه بالا سمت چپ لوله نمونه‌گیری چسبانده شوند.

چشم نامرئی آزمایشگاه: چگونه فرکانس رادیویی (RFID) همه چیز را تحت کنترل دارد؟

در سیستم انجام آزمایش‌ها در فلوبوتومی، برچسب‌های ^[۱]RFID تراشه‌های سیلیکونی کوچکی هستند که اطلاعات را به‌صورت بی‌سیم به گیرنده منتقل می‌کنند. آن‌ها شبیه به بارکدها هستند، اما بهتر عمل می‌کنند. این نوع برچسب می‌تواند اطلاعات بیشتری نسبت به بارکد ذخیره کند. دستگاه‌های دستی در فواصل مکانی مختلف می‌توانند این برچسب‌ها را شناسایی کنند.

تعویض ظرف نمونه  (Secondary Containers)

بسیاری از نمونه‌ها در ظرف اولیه‌ای که در آن جمع‌آوری شده‌اند نگه‌داری نمی‌شوند. به‌عنوان مثال، پلاسما و سرم باید پس از سانتریفیوژ شدن، از گلبول‌های قرمز جدا شوند تا نمونه حفظ شود، یا درمواردی مواد نگهدارنده خاصی به نمونه ادرار اضافه می‌شود تا مورد کشت قرار بگیرد. برای چنین مواردی، نمونه‌ها به ظرف ثانویه منتقل می‌شوند. که در این صورت تمام ظروف و لوله‌های ثانویه باید دقیقاً همان اطلاعات ظرف اولیه را داشته باشند.

سفر امن نمونه‌ها در فلوبوتومی : از آزمایشگاه تا مقصد نهایی

کیفیت و کامل بودن نمونه‌های خون در بخش فلوبوتومی می‌تواند تحت تأثیر روش حمل‌ونقل، تأخیر زمانی، دما، رطوبت، لرزش، نور و روش سانتریفیوژ قرار گیرد. به همین دلیل مؤسسه استانداردهای بالینی و آزمایشگاهی (^[۲]CLSI) استانداردهای مربوط به جمع‌آوری و نگهداری نمونه‌ها را تعیین می‌کند.

لوله‌های جمع‌آوری خون حاوی مواد افزودنی خاصی هستند. برای اطمینان از اینکه این مواد افزودنی به خوبی با خون ترکیب شوند، لازم است لوله‌ها را ۵ تا ۱۰ بار در کنار تخت بیمار به آرامی وارونه کنید.

تمام نمونه‌های آزمایشگاهی باید حداکثر تا ۴۵ دقیقه پس از جمع‌آوری به آزمایشگاه بازگردانده شوند. هرزمان که درباره نمونه‌گیری سؤالی داشتید، به دفترچه راهنمای جمع‌آوری نمونه مراجعه کنید.

هنگامی که به منزل بیماران یا مراکز درمانی خارج از بیمارستان جهت جمع‌آوری نمونه می‌روید، همیشه نمونه‌های خون را در کیسه‌های پلاستیکی ضدنشت مخصوص نمونه حمل کنید.

در فلوبوتومی نمونه‌هایی که دارای ماده ضد انعقاد (رقیق‌کننده خون) هستند باید بلافاصله سانتریفیوژ شوند. زیرا این نمونه‌ها هرگز لخته نمی‌شوند و و در نهایت تبدیل به پلاسما (Plasma) می‌شوند.

نمونه‌هایی که بدون مواد افزودنی یا با مواد منعقدکننده هستند، باید بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه باقی بمانند تا لخته شوند و بعد سانتریفیوژ شوند. (به یاد داشته باشید لخته شدن خون حدود ۳۰ دقیقه زمان می‌برد!)

پلاسما یا سرم باید بلافاصله پس از سانتریفیوژ از سلول‌های خونی جدا شود. برای این کار باید با استفاده از پیپت پاستور (شبیه قطره‌چکان)، آن را به لوله یا ظرف نمونه‌گیری جداگانه منتقل کنید.

سانتریفیوژ در فلوبوتومی ؛ وسیله‌ای که اجزای زندگی را جدا می‌کند

حین انجام آزمایش‌ها در فلوبوتومی ، برخی نمونه‌ها قبل از ارسال به آزمایشگاه مرجع نیاز به سانتریفیوژ یا پردازش‌های اضافی دارند. نمونه‌هایی که نیاز به جداسازی سرم یا پلاسما از سلول‌ها دارند، باید سانتریفیوژ شوند. برای استفاده از سانتریفیوژ مناسب، باید به موارد زیر توجه کنید:

• نوع لوله، نوع روتور
• زمان چرخش
• ظرفیت
• میزان صدا و فاصله از سایر تجهیزات.

 برخی سانتریفیوژها فقط با اندازه خاصی از لوله‌ها سازگارند، در حالی که برخی دیگر دارای آداپتورهایی برای اندازه‌های مختلف هستند.

نوع روتور می‌تواند مانعی ژله‌ای صاف (Flat Gel Barrier) ایجاد کند که برای آزمایش‌های ایمنی‌شناسی (Immunoassay) و شیمی بالینی (Clinical Chemistry) ایده‌آل است. در مقابل، مانع ژله‌ای زاویه‌دار (Angled Gel Barrier) ممکن است در برخی آزمایش‌های شیمیایی مشکل‌ساز باشد. شیمی بالینی مناسب‌تر است) یا زاویه‌دار شود (که ممکن است برای برخی آزمایش‌های شیمی مشکل‌ساز باشد).

مراحل سانتریفیوژ کردن شامل موارد زیر است:

مرحله پیش‌از سانتریفیوژ

در فلوبوتومی ، این مرحله شامل نگهداری و پردازش نمونه‌ها بلافاصله پس از جمع‌آوری است. بسیار مهم است که این فرآیند تاحد امکان بلافاصله بعد از جمع‌آوری آغاز شود. زمان جداسازی پلاسما از سلول‌ها نباید بیشتر از ۲ ساعت شود. اگر لوله نمونه فاقد ماده ضدانعقاد باشد، باید قبل از سانتریفیوژ شدن لخته شود. لخته شدن خون در دمای اتاق معمولاً بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه زمان می‌برد. نمونه‌های خون کامل را در یخچال نگذارید چون روند لخته شدن را به تأخیر می‌اندازد. اگر بیمار داروی ضدانعقاد مصرف کرده باشد، زمان لخته‌شدن باز هم بیشتر خواهد شد. نمونه‌هایی که نسبت به نور حساس هستند (Photosensitive Specimens) باید از نور محافظت شوند؛ یا با فویل آلومینیومی پیچیده شوند یا در ظروف کهربایی‌رنگ (Amber Specimen Container) قرار گیرند. در تمام مراحل باید تا حد ممکن نور از این نمونه‌ها دور نگه داشته شود.

مرحله سانتریفیوژ

در این مرحله نمونه‌ها با سرعت بالا در دستگاه سانتریفیوژ چرخانده می‌شوند تا عناصر سنگین‌تر (مثل سلول‌های خونی) به ته لوله بروند و عناصر سبک‌تر (مانند سرم یا پلاسما) در بالا باقی بمانند. زمان و سرعت سانتریفیوژ دو عامل حیاتی هستند که توسط آزمایشگاه و سازنده دستگاه تعیین می‌شوند. این دستورالعمل‌ها باید واضح و در دسترس کارکنان آزمایشگاه باشند. اگر زمان سانتریفیوژ کافی نباشد، ممکن است بخش‌هایی از سلول‌های خونی در سرم یا پلاسما باقی بمانند و نتایج آزمایش‌ها را تحت تأثیر قرار دهند. همچنین ممکن است باعث تشکیل ناقص سد ژلی شود.

لوله‌ها را با درپوش بسته در دستگاه قرار دهید و آن‌ها را به گونه‌ای در مقابل هم بگذارید که وزن و حجم آن‌ها یکسان باشد تا تعادل حفظ شود (بالانس بودن دستگاه). بدون این تعادل، احتمال شکستن لوله‌ها وجود دارد. هرگز درب سانتریفیوژ را قبل از توقف کامل باز نکنید. نمونه را بیش از یک بار سانتریفیوژ نکنید.

مرحله پس‌از سانتریفیوژ

در فلوبوتومی ، این مرحله شامل نگهداری و پردازش نمونه‌ها پس از پایان فرآیند سانتریفیوژ است. بهترین زمان جداسازی سرم یا پلاسما بلافاصله پس از سانتریفیوژ شدن است و نباید بیشتر از ۲ ساعت تأخیر داشته باشد. بسته به نوع آزمایش، ممکن است سرم نیاز به نگهداری در دمای اتاق، یخچال، فریزر یا محافظت از نور داشته باشد. به‌طور کلی قبل از انجام آزمایش روی سرم یا پلاسما، نباید بیش از ۸ ساعت در دمای اتاق مانده باشند.

اگر آزمایش در این فاصله روی نمونه انجام نشد، باید در یخچال نگهداری شوند.

 اگر قرار است آزمایش پس از ۴۸ ساعت انجام شود، نمونه باید منجمد شود.

برخی نمونه‌ها پس از سانتریفیوژ دارای محدودیت زمانی و نیازهای خاص دمایی هستند؛ مانند نگهداری در دمای اتاق، یخچال، تاریکی یا فریز کردن که بسته به نوع آزمایش متفاوت خواهد بود.

سرما، ضامن سلامت نمونه‌ها

برخی نمونه‌ها باید بلافاصله خنک شده یا روی یخ جمع‌آوری شوند (Drawn over Ice) . مانند:

• آمونیاک
• اسید لاکتیک
• هورمون پاراتیروئید^[۳]PTH)

برای جمع‌آوری نمونه روی یخ، باید یک حمام یخ خرد شده ^[۴]در نزدیکی محل نمونه‌گیری آماده باشد. پس از جمع‌آوری خون، آن را فوراً درون حمام یخ قرار دهید. روش دیگر این است که یک نگهدارنده لوله‌ی یخ‌زده آماده (Frozen Tube Holder) داشته باشید.

وقتی نور در فلوبوتومی دشمن است: نجات نمونه‌ها از آسیب نوری باشید

برخی نمونه‌ها نسبت به نور حساس‌اند که به آن فتوسنسیتیو (Photosensitive)  می‌گویند. مانند:

• بیلی‌روبین
• بتاکاروتن
• ویتامین B6
• نمونه اسپرم

برای جمع‌آوری نمونه‌های حساس به نور از لوله‌هایی با رنگ کهربایی استفاده کنید. اگر چنین لوله‌هایی در دسترس نبود، نمونه را بگیرید، برچسب بزنید و سپس با فویل آلومینیومی بپیچید.

نمونه‌های بی‌نیاز از سرما: راهنمای نگهداری در دمای محیط

در فلوبوتومی برخی نمونه‌ها باید در دمای بدن (۳۷ درجه سانتی‌گراد) نگهداری شوند. در این صورت باید بسته‌های گرم‌کننده مخصوصی برای حمل این نمونه‌ها فراهم باشد.  در ادامه مثال‌هایی از این نمونه‌ها را بررسی خواهیم کرد:

– نمونه اسپرم:

•  باید در دمای ۳۶ تا ۳۸ درجه سانتی‌گراد نگهداری شود
•  باید حداکثر ظرف دو ساعت به آزمایشگاه بازگردانده شود
•  از نور شدید محافظت شود

کریوفیبریونوژن (Cryofibrinogen): باید گرم نگه داشته شود تا از تخریب پروتئین‌ها جلوگیری شود.

اکثر نمونه‌های خونی نسبت به گرما حساس‌اند. اگر تأخیری در انجام آزمایش باشد، باید در دمای ۲ تا ۸ درجه سانتی‌گراد نگهداری شوند. نگهداری نمونه خون در دمای اتاق تا ۸ ساعت مجاز است و بسته به نیاز آزمایش متفاوت خواهد بود.

سفر نمونه‌های میکروبیولوژیک در فلوبوتومی

نمونه‌های خون، خلط و ادرار که برای کشت میکروبی جمع‌آوری می‌شوند باید هر چه سریع‌تر به آزمایشگاه بازگردانده شوند تا از رشد باکتری‌ها و آلوده شدن نمونه قبل از انجام آزمایش روی آن‌ها جلوگیری شود. اگر برای آزمایش روی یک نمونه، هم کشت میکروبی و هم آنالیز درخواست شده بود، ابتدا باید کشت انجام شود؛ چرا که اگر ابتدا آنالیز انجام شود، ممکن است آلودگی از محیط یا ابزار کار وارد نمونه شود و در جواب کشت خطا ایجاد کند.

 نوع نمونه را روی ظرف نمونه‌گیری یادداشت کنید. نه روی درب آن، چون ممکن است درب نمونه‌ها با هم جابجا شده یا گم شوند. (مثلاً بنویسید ادرار برای نمونه ادرار، خلط برای خلط، و غیره)

در جمع‌آوری نمونه‌های میکروبی، باید دقت بیشتری داشت تا نتیجه مثبت کاذب ایجاد نشود.

چطور نمونه ادرار بگیریم و سالم به آزمایشگاه برسانیم؟

برای انجام آزمایش ادرار و کشت و تعیین حساسیت ، ۱۲ میلی‌لیتر نمونه در بخش فلوبوتومی نیاز است.

به بیمار آموزش دهید که ناحیه تناسلی را با دستمال مرطوب مخصوصی که توسط آزمایشگاه فراهم شده تمیز کند. خانم‌ها باید از جلو به عقب پاک کنند.

ابتدا مقدار کمی ادرار را در توالت تخلیه کرده و سپس نمونه ادرار میانی را در ظرف نمونه‌گیری جمع‌آوری کند.

* این روش را “نمونه‌گیری تمیز” (Clean Catch) می‌نامند و برای کشت ادرار ضروری است. این تست در صورت بروز علائم عفونت مجاری ادراری انجام می‌شود.

خلط در مسیر آزمایشگاه: نکات مهم جمع آوری و انتقال نمونه برای کشت خلط

برای نمونه‌گیری از خلط از بیمار بخواهید تا مخاط را درون یک لیوان استریل با درب جمع‌آوری کند. بهترین زمان برای جمع‌آوری نمونه خلط، اول صبح و قبل از صرف صبحانه است. به بیمار آموزش دهید که به‌طور عمیق سرفه کند تا خلط از مجاری تحتانی تنفسی خارج شود.

* در نمونه‌گیری برای سل (Tuberculosis)، بیمار و نمونه‌گیر باید دقت زیادی کنند چون ظرف حاوی مواد سمی است. بیمار و فلبوتومیست باید احتیاط لازم را داشته باشند. کشت خلط برای تشخیص عفونت‌های ریوی تجویز می‌شود.

رازهای کشت خون موفق در فلوبوتومی ؛ از سوزن تا محیط کشت

روش وریدگیری (وني‌پانکچر) همیشه انتخاب اصلی برای کشت خون است.

• کادر درمان باید روش را کاملاً برای بیمار توضیح دهد.
• محل خون‌گیری باید استریل و بدون آلودگی باشد.
• لوله‌های جمع‌آوری باید حاوی محیط کشت باشند تا امکان رشد باکتری‌ها در آزمایشگاه فراهم شود.
• زمان و تعداد نمونه‌های کشت خون باید مشخص و ثبت شود، همچنین محل خون‌گیری نیز ذکر گردد.
• ابتدا بطری بی‌هوازی (Anaerobic) و سپس بطری هوازی (Aerobic) جمع‌آوری می‌شوند

عوامل تداخل‌گر کشت خون در فلوبوتومی

• اگر کشت خون همراه با آزمایش‌های دیگر تجویز شده، باید ابتدا نمونه‌های کشت خون گرفته شود.
• وقتی سوزن وارد محل نمونه گیری می‌شود، نباید روی پوست کشیده شود زیرا در این‌صورت سوزن آلوده می‌شود.
• در همه موارد به جز روش باترفلای (Butterfly Method)، ابتدا بطری بی‌هوازی باید پر شود.
• برخی بطری‌ها حاوی رزین‌هایی هستند که آنتی‌بیوتیک‌های خون بیمار را خنثی می‌کنند. اگر این بطری‌ها به آرامی مخلوط نشوند، ممکن است باعث ایجاد نتیجه مثبت کاذب شود.
• گاهی دو سری کشت خون برای بیمار تجویز می‌شود. سری دوم نیز مشابه سری اول جمع‌آوری میشود اما یا باید از محل متفاوت گرفته شود یا با فاصله زمانی (حدود ۶۰ دقیقه بعد).
• توصیه می‌شود از سیستم باترفلای استفاده شود تا از برگشت خون به رگ جلوگیری شود. اگر از سیستم وکیوم استفاده می‌کنید، مطمئن شوید که بدن بیمار در سطح پایین‌تری از بازو قرار گرفته باشد تا برگشت خون رخ ندهد.

کشت خون معمولاً برای بیمارانی که تب با علت نامشخص دارند (Fever of Unknown Origin) انجام می‌شود.

عفونت باکتریایی در خون (Bacteremia) یا وجود عوامل بیماری‌زا در گردش خون (Septicemia) که به آن مسمومیت خونی نیز گفته می‌شود، از جمله شرایطی هستند که نیاز به نمونه‌گیری دقیق و بدون آلودگی دارند.

* هنگام رسیدگی به نمونه‌های آزمایش کشت و آنتی‌بیوگرام، لوله‌ها و ظروف نمونه‌گیری می‌توانند تا ۷۲ ساعت در دمای اتاق نگهداری شوند.

تحویل نمونه؛ قدمی حیاتی در زنجیره تشخیص

معمولاً وظیفه‌ی شما خواهد بود که نمونه‌ها را برای پردازش به آزمایشگاه تحویل دهید. برخی نمونه‌ها بسته به نوع نمونه و روش جمع‌آوری آن ممکن است توسط بخش‌های پرستاری منتقل شوند. در آزمایشگاه‌های بزرگ، ممکن است خدمات پیک برای تحویل نمونه‌هایی که از آزمایشگاه‌های کوچک‌تر جمع‌آوری شده‌اند، وجود داشته باشد. این نمونه‌ها معمولاً توسط سرویس تحویل فرستاده می‌شوند. در هر صورت، شما در حمل و نگهداری نمونه‌ها نقش دارید و این همچنان بخشی از مرحله‌ی پیش‌تحلیلی آزمایش است.

نمونه‌های مردود در فلوبوتومی : چرا و چگونه رد می‌شوند؟

دلایل مختلفی ممکن است باعث رد شدن یک نمونه از طرف آزمایشگاه شود.

اگر مشخصات درست و کامل روی نمونه درج نشده باشد، آزمایشگاه فوراً آن را رد خواهد کرد. چرا که آزمایش کردن خونی که ناشناس بسیار خطرناک است. اگر حجم نمونه کم باشد، نسبت استاندارد ماده ضدانعقاد به خون بهم می‌خورد که ممکن است نتیجه آزمایش را مختل کند.

درصورتیکه نمونه همولیز باشد (یعنی گلبول‌های قرمز شکسته شده باشند) نیز نتیجه آزمایش تحت تأثیر قرار می‌گیرد. همولیز شدن خون یا می‌تواند بعلت نمونه گیری نامناسب اتفاق بیفتد با درصورت حمل خشن یا نادرست آن. اگر نمونه خونی که نباید لخته شود، لخته شده باشد (یا بدلیل تاخیر در ریختن خون به لوله یا در اثر تکان ندادن صحیح لوله و مخلوط نشدن آن با ماده ضدانعقاد) نیز توسط آزمایشگاه سریعا رد خواهد شد.

باید تلاش کرد که میزان رد شدن نمونه‌ها به حداقل برسد تا نیاز به خون‌گیری مجدد از بیمار نباشد. اگر نمونه‌ای رد شد، باید مستند شود و پزشک مربوطه مطلع گردد.

دلایل رایج رد شدن نمونه:

• عدم تطابق برچسب نمونه با درخواست آزمایش
• ناخوانا بودن برچسب
• وجود لخته در لوله حاوی ضدانعقاد
• تأخیر زیاد در پردازش نمونه
• همولیز شدن نمونه خون
• حمل یا نگهداری نادرست نمونه
• حجم خون نادرست (خیلی زیاد یا کم)
• نمونه خون لیپمیک (کدر یا شیری‌رنگ)
• ناشتا نبودن بیمار
• استفاده از وسایل منقضی‌شده برای نمونه‌گیری
• نمونه‌گیری اشتباه از نظر زمان‌بندی
• نمونه‌های بدون برچسب
• آلودگی نمونه ادرار

چگونه می‌توان از خطاهای پیش از آزمایش در هنگام خون‌گیری جلوگیری کرد؟

برخی خطاهای مربوط به جمع‌آوری یا نگهداری نمونه ممکن است در ابتدا مشهود نباشند اما نتایج آزمایش را غیر دقیق می‌کنند. برای جلوگیری از تکرار نمونه‌گیری و خطاهای پیش‌تحلیلی کارهای زیر را انجام دهید:

• اجازه دهید الکل قبل از خون‌گیری خشک شود.
• از سوزن مناسب برای بیمار استفاده کنید؛ از سوزن کوچک‌تر از ۲۵ گیج استفاده نکنید.
• در صورت ایجاد هماتوم، نمونه‌گیری را متوقف کنید.
• از تکان دادن شدید لوله خون خودداری کنید.
• هنگام انتقال خون با سرنگ، پیستون را به شدت فشار ندهید چون باعث همولیز می‌شود.
• از فشار شدید پوست هنگام نمونه‌گیری با سوراخ سطحی خودداری کنید.
• نمونه‌ها را به‌آرامی در حین حمل و نقل جابه‌جا کنید.
• از یخ‌زدگی یا ذوب شدن نمونه در حین حمل و نقل جلوگیری کنید.
• ترتیب صحیح نمونه‌گیری را رعایت کنید.
• پس از خارج کردن لوله از نگهدارنده، آن را به درستی وارونه کنید.
• خون را از سرنگ به لوله صحیح انتقال دهید.
• از لوله‌های منقضی استفاده نکنید.
• هنگام استفاده از روش پروانه‌ای ، از لوله‌ی دورریز استفاده کنید.
• لوله را تا خط نشان موجود بر روی آن از خون پر کنید.
• از تکنیک درست برای جلوگیری از لخته شدن در خون‌گیری سطحی استفاده کنید.
• از لوله‌های مناسب برای جمع‌آوری استفاده کنید.
• دستورات آزمایشگاهی را درک کرده و به درستی تفسیر کنید.
• از نمونه‌هایی که به نور یا دما حساس هستند به‌درستی محافظت کنید.
• اگر الکل روی نتیجه‌ی آزمایش تأثیر دارد، از آن به عنوان ضدعفونی‌کننده استفاده نکنید.
• نمونه‌ها را به درستی سانتریفیوژ کنید.
• تمام نمونه‌ها را به‌درستی و به‌طور کامل برچسب بزنید.

ساعت نظامی: زمان بندی دقیق و بی‌خطا

به‌عنوان یک کارمند حوزه سلامت، استفاده از ساعت نظامی برای مستندسازی اهمیت زیادی دارد. ساعت نظامی از سیستم ۲۴ ساعته استفاده می‌کند و نیاز به نوشتن صبح یا عصر را از بین می‌برد. این سیستم در محیط‌های درمانی بسیار کاربردی است چون باعث از بین رفتن سردرگمی هنگام ثبت زمان مربوط به درمان، نمونه‌گیری، انجام آزمایش، تجویز دارو، اعمال جراحی و… می‌شود. همه کارکنان بخش سلامت باید آن را به درستی درک کرده و استفاده کنند.

ساعت نظامی با چهار عدد نمایش داده می‌شود؛ دو عدد اول ساعت (۰۰ تا ۲۴) و دو عدد دوم دقیقه (۰۰ تا ۵۹) را نشان می‌دهند. هر روز از ۰۰۰۰ (نیمه شب) شروع و در ۲۳۵۹ پایان می‌یابد.

دوازده ساعت اول شبانه‌روز مشابه زمان استاندارد است؛ برای مثال ۳ صبح معادل ۰۳۰۰ در ساعت نظامی است. اما برای تبدیل زمان بعدازظهر و شب به ساعت نظامی باید عدد ۱۲ را به ساعت اضافه کرد. برای مثال ۲ بعدازظهر برابر با ۱۴۰۰ در ساعت نظامی خواهد بود.